Nazlı Akman

1. Temsilci Problemleri ve Firma Kuramı(Agency Problems and the Theory of the Firm)Eugene F. FamaJournal of Political Economy-1980 Nazlı Akman

2. Temsilcilik İlişkisi • İlk olarak Jensen ve Meckling tarafından ortaya konuluyor • Hissedarlar ve Tahvil sahipleri • Yönetim ve Hissedarlar • Temsilcinin ve hissedarların çıkarlarının çatışmasından ortaya çıkması muhtemek sorunlar: Temsilci Problemleri

3. Temsilci Maliyetlerinin Gidermenin Yolları • Temsilci maliyetlerine: • Kontrol maliyetleri • Örgüt yapısı maliyetleri • Esnek olmayan örgüt yapısının fırsat maliyeti • Maliyetlerden Kaçınma • Kovulma Tehdidi • İstenmeyen Satın Almalar • Yönetimin Ödüllendirilmesi

4. Sahiplik Hakları Literatürü(Property Rights) • Alchian-Demsetz (1972) ve Jensen-Meckling (1976) • Firma üretim faktörleri arasındaki kontratlar kümesinden oluşur. • Faktörler  Temsilciler  Yöneticiler • Faktörler kendi çıkarları için çalışsalar da kaderlerinin faktörlerin tamamının (ekip-firma) diğer ekiplerle (firmalarla) olan rekabetinin başarısına bağlı olduğunu bilirler

5. Sahiplik Hakları • Sahiplik hakları literatürü günümüz modern işletmelerine uygun değil • Girişimci merkezde

6. Fama’nın Önermesi • Kontratlar kümesi perspektifini kullanarak • Hissedarlık ile yönetimin ayrışması ve kontrolün etkin bir ekonomik örgüt yaratabileceğini göstermek • Fama’nın görüşünde, yönetim ile hissedarlar (girişimciler-risk alanlar) birbirinden tamamen ayrı

7. Yöneticiler ve Risk Alanlar • Alchian-Demsetz’in klasik firma kuramı: • Ortak girdi üretimi • Birçok girdi sahipleri • Ortak girdi sözleşmelerinin tümünde müşterek bir taraf • İlgili müşterek taraf girdi sahipleri ile bağımsız olarak kontratları tekrar görüşebilir • Müşterek taraf firmanın net varlıkları (residual claim) üzerinde hak sahibi • Müşterek taraf net varlıklar üzerindeki haklarını devredebilir

8. Yöneticiler ve Risk Alanlar • Fama’ya göre: • Alchian-Demsetz modelindeki 3-4 temsilcileri • 5-6 risk alanları ayrı olarak ifade edilmelidir çünkü bu iki ayrı grubun kendilerine özgü farklı alternatifler sunan farklı piyasaları vardır ve başarı için motivasyonları farklıdır

9. Yöneticiler ve Risk Alanlar • Firmanın faaliyetini sürdürebilmesi risk alanlardan (hissedarlardan) çok yöneticiler için önemlidir: • Optimal portföy kuramı ile ilişkili olarak hissedarlar yatırımlarını çeşitlendirirler ve bir firmanın başarısızlığı çok önemli değildir.

10. Yönetici Emek Piyasası • Yöneticiler, servetlerini (insan sermayesi) firmalara kiralar • Kiranın bedeli “Yönetici Emek Piyasası”nda yöneticinin bağlı bulunduğu firmanın başarısı ile belirlenir • Yönetici fiyatlarının belirlenmesinde risk alanların etkisi vardır. • Etkin sermaye piyasalarında oluşan şirket değerleri yönetici emek piyasasına bilgi verir

11. Hissedarlık ile Kontrolün Sürdürülebilirliği • Yönetici Emek Piyasaları firmalar üzerinde yöneticilerin performansa dayalı ödüllendirilmesi baskısı yaratır • Performansa göre değerlendirilmeyen yönetici firmadan gider • Yöneticiler birbirlerini denetlerler çünkü kendi gelecekleri firmanın başarısına bağlıdır ve firma başarısı da tüm yöneticilerin başarısı ile ilişkilidir

12. Hissedarlık ile Kontrolün Sürdürülebilirliği • En tepe noktadaki yöneticileri kim denetlemeli? • Yönetim Kurulu • Yönetim Kurulu kimlerden oluşmalı? • Hissedarlar • Tepe yöneticiler • Bağımsız direktörler

13. Sahiplik Hakları Literatüründen Kontrole İlişkin Görüşler • Alchian-Demsetz Önce yatırımcılar, daha sonra yönetici emek piyasaları ve satın alma tehdidi • Jensen-Meckling Sadece yatırımcılar • Manne (1965,1967) Düzenleyiciler ve satın alma tehdidi • Fama Yönetici Emek Piyasaları, diğer iç ve dış kontrol mekanizmaları ve en son satın alma tehdidi

14. Hissedarlık ile Kontrolün Sürdürülebilirliği-Detaylar • Eğer yönetici aynı zamanda hissedar da olursa, şirketi tüketmenin sonucundan kaçınamaz. • Eğer yöneticinin, şirketin çıkarlarını sağlamamaktan ötürü gelecekte bir zararı (ex-post sonuç) bulunmazsa, yani şirketten beklediği getiri kendisinden beklenilenlerin gerçekleşmemesi durumunda değişmiyorsa, bu yönetici şirketi tüketmekten (şirket kaynaklarını kendisi için kullanmaktan) kaçınmaz. • Yöneticinin kontrolü, gelecekteki beklentilerini gelecekteki sonuçlara bağlayan bir sistem ile gerçekleşebilir

15. Pazarlanabilir İnsan Sermayesi • Şirket değeri  İnsan Sermayesi değeri  Ex-post sonuç • Yukarıdaki ilişkiler kurulursa temsilcilik problemi çözülebilir.

16. Stokastik Modelleme • Emek piyasalarında, yöneticinin gelecek bir dönemdeki değerini önceki dönemlerdeki değerler ile kontrol edilemeyen (gürültü faktörü) bazı faktörlerin bir fonksiyonudur • Önceki dönemlerdeki değer, yöneticinin performansına göre şirket değerine bağlı olarak belirlenmektedir • Yöneticiler gelecek değerlerini azami düzeyde tutabilmek için cari performanslarını arttırmaya yönelirler. Bu yolla yönetim kontrol problemi çoğunlukla çözülebilir.

17. Sonuç • Fama’nın yöneticilerin kontrolünü sağlamada kurduğu model ve öne sürdüğü şirket kuramı, günümüzde de belli ölçülerde geçerliliğini korumaktadır • modelin zayıf yönlerinden biri, kendisinin de ifade ettiği şekilde, gürültü faktörünün etkisidir • Fama’nın ortaya koyduğu genel yaklaşımın günümüz çok ortaklı işletmeleri açısından oldukça faydalı • Türkiye’de şirketlerde, hissedarlık ile yöneticiliğin ayrılığı henüz tam olarak gelişmediğinden, bu kuramın Türkiye’deki uygulamasının sınırlı