Variatie in betekenis 2012

1. Variatie in betekenis 2012 Inleiding

2. Een klein experiment Welke vertaling verkies je? Frans: Quand Jean m’a vu, il a eu peur. Nederlands: Optie 1: Toen Jan me gezien heeft, heeft hij schrik gekregen. Optie 2: Toen Jan me zag, kreeg hij schrik.

3. Een klein experiment Welke vertaling verkies je? Engels: What is she doing? Frans: Optie 1: Qu’est-ce qu’elle fait? Optie 2: Qu’est-ce qu’elle est en train de faire?

4. Een klein experiment Elle refusa. She refused. Elle refusait. She refused. Sorry I’m late, I took the bus. Sorry dat ik te laat ben, ik nam de bus. Sorry dat ik te laat ben, ik heb de bus genomen. Frans: Engels: Frans: Engels: Engels: Nederlands (1): Nederlands (2):

5. Variatie in betekenis Tijd en temporele structuur

6. Wat is tijd? Tijd als stromende rivier Tijd als een getallenlijn

7. Wat is tijd? > Mac Taggart A-serie Tijd als iets dat voorbijgaat > Het moet voorbijgaan aan iets… Speciale status voor het heden! Hangt af van het spreekmoment en is dus subjectief. B-serie Tijd als iets statisch > Het gaat niet voorbij dus… Geen speciale status voor het heden. Is onafhankelijk van het spreekmoment en is dus objectief.

8. Wat is tijd? Tijd als stromende rivier Tijd als een getallenlijn

9. In de komende weken … Laten we de toekomst recht in de ogen kijken. De tijd is voorbij dat we.... Als we verder komen in de jaren ’90, zien we… Door de jaren heen hebben we gemerkt … We naderen het einde van het jaar. A- en B-series en psychologische realiteit Zijn dit levende of dode metaforen? Zie ook Lakoff & Johnson (1987)

10. A- en B-series en psychologische realiteit Jäger en Rosenbach (2006) - Observatie Ruimtelijke uitdrukkingen worden ook temporeel gebruikt maar hetzelfde geldt niet in de omgekeerde richting. - Verklaring Dit komt omdat we het abstracte concept tijd concipiëren in concrete ruimtelijke termen maar niet omgekeerd. Hoe kunnen we dit testen?

11. A- en B-series en psychologische realiteit Boroditsky - Priming Oppe, oppe, oppe, als het groen is moet je … Ork, ork, ork, soep eet je met een … Wit, wit, wit, koeien drinken … - Ruimte primet tijd maar niet omgekeerd.

12. A- en B-series en psychologische realiteit Hier interpreteren we vanuit het perspectief van het mannetje dat wandelt. ‘ego-moving’ Hier interpreteren we op basis van de richting waarin de objecten bewegen. ‘space-moving’

13. A- en B-series en psychologische realiteit Next Wednesday’s meeting has been moved forward 2 days. donderdag vrijdag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag dinsdag woensdag maandag

14. A- en B-series en psychologische realiteit Wanneer de deelnemers een ‘ego-moving’ ruimtelijk scenario kregen en dan de zin moesten interpreteren koos de meerderheid voor een interpretatie waarbij de vergadering verplaatst was naar vrijdag. Wanneer de deelnemers een ‘space-moving’ ruimtelijk scenario kregen en dan de zin moesten interpreteren koos de meerderheid voor een interpretatie waarbij de vergadering verplaatst was naar maandag.

15. A- en B-series en psychologische realiteit > Ruimte primet tijd… Een vergelijkbaar effect werd niet gevonden voor de andere richting. > Tijd primet ruimte

16. A- en B-series en psychologische realiteit Terug naar Jäger en Rosenbach (2006) Voorts laten de experimenten van Boroditsky ook zien dat de A- en B-series twee manieren zijn waarop we mentaal met tijd omgaan.

17. Wat is tijd? > Mac Taggart Kunnen we de twee series niet tot 1 enkele herleiden?

18. Wat is tijd? > Mac Taggart Kunnen we de twee series niet tot 1 enkele herleiden? Nee! - Beiden stemmen overeen met een psychologische realiteit. - Beiden stemmen overeen met uitdrukkingen in taal.

19. Tijd en tense Tense is de taalkundige categorie waarmee we tijdsrelaties uitdrukken. - Je parle. - Je parlerai. - Je parlai. - In 2013 zal elke student een eerste minister ontmoet hebben. - Alle voortvluchtigen zitten terug in de cel.

20. Tijd en tense Het komt ook voor dat tense-markeerders extra ‘pragmatische’ betekenissen krijgen. - Ik wil je iets vragen. - Ik wou je iets vragen. - Jan was in de tuin. - Jan was in de tuin en voor zover ik weet is hij daar nog steeds. - John broke his leg. five minutes ago. - John has broken his leg. It was six weeks ago but it still hasn’t healed.

21. Tijd en tense Een fundamentele verdeling in tijd is die in verleden, heden en toekomst (zie ook Mac Taggarts A-serie). We verwachten dan er in talen drie fundamentele tenses zijn, nl. verleden, heden en toekomst.

22. Het bewegende heden ‘The rule is, jam tomorrow, and jam yesterday, but never jam today’ ‘It must come sometimes to ‘jam today’, Alice objected. ‘No, it can’t’, said the Queen. It’s jam every other day: today isn’t any other day, you know.’ I don’t understand you’, said Alice, ‘It is dreadfully confusing’.

23. Het bewegende heden Honey, I can’t sleep. I’m worried about the future. The future? You mean the stuff that’s not in the past, or that’s not happening right now? Well, you know, things that didn’t already happen and aren’t happening now, but may happen … uh … when it’s not … uh… now. When it’s not now? That’s not possible, is it? I mean, for it to be not now … so… why should I worry about it??

24. Het rekbare heden Ik beloof je dat ik morgen vertrek. Ik wed 10 euro dat Feyenoord wint. Jan krijgt de bal, Peter neemt over en Max scoort! Susanne is student aan de UU. Marie houdt van vis. Sinds 2010 is Susanne student aan de UU.

25. Het ontbreken van de toekomst Je viendrai. Ik zal komen. I will come. Ik kom gegarandeerd morgen. Talen hebben vaak wel een heden en een verleden vorm van het werkwoord maar behelpen zich met hulpwerkwoorden en heden werkwoorden om de toekomst uit te drukken.

26. De onzekerheid van de toekomst Morgen zal er een zeeslag zijn. Morgen zal er geen zeeslag zijn. Morgen kan er een zeeslag zijn. Wat is de waarheidswaarde van een toekomstig werkwoord? Kan het waar zijn op het spreekmoment? Of moeten we wachten op de toekomst en kan het dan in de toekomst waar zijn?

27. Tijd en tense Een fundamentele verdeling in tijd is die in verleden, heden en toekomst (zie ook Mac Taggarts A-serie). We verwachten dan er in talen drie fundamentele tenses zijn, nl. verleden, heden en toekomst. Vrij veel talen hebben veel meer dan drie tenses…

28. Reichenbach VERLEDEN TOEKOMST before the point of speech after the point of speech Point of speech ‘Simultaneous’ with the point of speech HEDEN

29. Reichenbach E E E E R R S  E  E E E R  E

30. Reichenbach Van 3 naar 9 fundamentele tenses. Op het werkcollege gaan we kijken: Hoe goed deze verdeling werkt voor het Frans. Hoe goed deze verdeling werkt voor het Nederlands.