ERZİNCAN İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ

HAZIRLAYAN Süleyman YAVUZ Eğitim Uzmanı ERZİNCAN İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ Yunus Emre Mah. 563 Sok. No:13 Tlf : 0446 226 35 90 Pbx Faks: 0446 226 35 91

DOĞAL AFET Afet Nedir? Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olayları ifadeeder.

Acil Durum Nedir? Toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olayları ve bu olayların oluşturduğu kriz halini ifade eder. Birleşmiş Milletler'in yaptığı tanıma göre; Afetler, herhangi bir tehlikenin can, mal, çevre, ekonomi ve kültürel varlıklar üzerinde yarattığı kötü etkilerle baş etmeye yerel imkânların yetmediği durumlardır.

Acil durumlar : Yerel imkânlarla baş edilebilecek kadar küçük bir tehlikenin can, mal ve çevre üzerinde yarattığı kötü etkilerdir. "HER AFET BİR ACİL DURUMDUR. FAKAT HER ACİL DURUM BİR AFET DEĞİLDİR.” Bu bölümde, afetlere hazırlıkta en sık karşılaşılan kavramlar Birleşmiş Milletlerin en güncel tanımlarıyla verilmiştir.

Tehlike; Belirli bir zaman ve coğrafyada ortaya çıkarak insan, çevre ve toplum üzerinde olumsuz etkiler yaratabilecek, doğa, teknoloji ya da insan kaynaklı bir fiziksel durumdur . Risk; Fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi nedenlere bağlı olarak bir tehlikenin afete dönüşme olasılığı ve yol açması beklenen olumsuz sonuçlar, kayıplardır. Zarar görebilirlik; Bireylerin, toplulukların, kurumların ya da ülkelerin tehlikeye maruz kalmaları ve tehlikeyle başa çıkma, tehlikenin etkilerini azaltma konularında gerekli özellik ve kaynaklara (kapasiteye) sahip olmamalarıdır.

Kapasite; Bireylerin, toplulukların, kurumların ya da ülkelerin bir tehlikenin etkilerini tahmin etme, bununla başa çıkabilme ve etkilerinden zarar görmeden ya da en az kayıpla kurtulabilme konularında sahip olduğu özellik ve kaynaklardır. • Plajda çıplak ayakla dolaşan biri olduğunda ise kırık şişe o kişi için bir risktir. • Plajda dolaşan kişi çıplak ayakla dolaştığı için kırık şişeye bastığında zarar görebilir. • Plajda tehlikeli bir şeylerin olabileceğini düşünerek terlik giyen kişi ise kırık şişeden zarar görmeme kapasitesine sahiptir.

Riski oluşturan, tehlike ile zarar görebilirlik etkenlerinin bir araya gelmesidir. Öte yandan kapasite, zarar görebilirliğin aksidir; kapasite güçlendikçe zarar görebilirlik, dolayısıyla tehlikenin riske dönüşme olasılığı azalmaktadır. Özetle, afet riskini azaltan ya da artıran, toplumun zarar görebilirlik düzeyidir. Zarar azaltma çalışmaları yapılarak zarar görebilirlik düzeyi düşürüldüğünde maruz kalacağımız afet de küçültülmüş olur.

Afetin Büyüklüğüne Etki Eden Ana Faktörler: • Olayın fiziksel büyüklüğü, • Olayın yoğun yerleşme alanlarına olan uzaklığı, • Fakirlik ve az gelişmişlik, • Hızlı nüfus artışı, • Tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme, sanayileşme ve yapılaşma, • Ormanların ve çevrenin tahribi veya yanlış kullanımı, • Bilgisizlik, bilinçsizlik ve eğitim eksikliği, • Toplumun afet olaylarına karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici önlemlerin ulaşabildiği düzey.

Afet Yönetimi Afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılabilmesi için; Afet öncesi, afet sırası ve afet sonrasında yapılması gereken idari yasal ve teknik çalışmaları belirleyen ve uygulamaya aktaran, Bir olayla karşılaşıldığında ise bir uygulama yapabilmeyi sağlayan ve her olaydan elde edilen derslerin ışığında mevcut sistemi geliştiren bir yönetim biçimi veya uzmanlık alanı olarak tanımlanabilir.

Risk yönetimi 2 Hazırlık Tahmin ve Erken Uyarı 1 Zarar Azaltma Afet Koruma Düzeltme Etki Analizi Yeniden yapılanma İyileştirme Müdahale 3 4 Kriz yönetimi

Hazırlık: Afet ve acil durumlara etkin müdahale amacıyla önceden yapılan her türlü faaliyetleri kapsar. Zarar Azaltma: Afetlerde ve acil durumlarda meydana gelmesi muhtemel zararların yok edilmesi veya azaltılmasına yönelik risk yönetimi ve önleme tedbirlerini ifade eder. Müdahale: Afet ve acil durumlarda can ve mal kurtarma, sağlık, iaşe, ibate, güvenlik, mal ve çevre koruma, sosyal ve psikolojik destek ve benzeri hizmetlerin verilmesine yönelik çalışmalar bütünüdür. İyileştirme: Afet ve acil durum sebebiyle bozulan hayatın normalleştirilmesine yönelik faaliyetleri ve yeniden yapılanmayı ifade eder.

Afet Öncesinde; Meydana gelebilecek olaylardan toplumun en az zarar ve fiziksel kayıplarla kurtulabilmesi için gereken teknik, idari ve yasal tüm önlemleri olaylar olmadan önce almak, Mümkün olan hallerde olayları önlemek veya risklerini azaltmak, mümkün olmayan hallerde ise arama, kurtarma, ilk yardım ve iyileştirme çalışmalarının en hızlı, verimli ve etkili bir şekilde yapılmasını sağlamak, Afet zararlarının azaltılması çalışmalarını kalkınma ve planlamanın her aşamasına dâhil etmek ve böylelikle mevcut riskin artmasını önlemek ve sürdürülebilir bir kalkınma sağlamak, Toplumun her kesiminin olayların etkilerinden en az zararla kurtulabilmesi için gerekli bilgilerle donatılmasını sağlayacak eğitim programlan uygulamak, gibi temel esasları dikkate almalıdır.

Afet Sırasında ve Sonrasında; Mümkün olan en fazla sayıdaki insanı kurtarmak ve sağlıklarına kavuşmalarını sağlamak, Afetlerin doğurabileceği ek tehlike ve risklerinden insan canını ve malını korumak, Afetten etkilenen toplulukların hayati ihtiyaçlarını mümkün olan en kısa zamanda karşılamak ve hayatın bir an önce normal hale gelmesini sağlamak, Afetin yol açtığı fiziksel, ekonomik, sosyal, psikolojik ve çevresel kayıpların en düşük düzeyde kalmasını veya yaraların bir an önce sarılmasını sağlamak, Afetten etkilenen topluluklar için riskleri azaltılmış, daha güvenli ve gelişmiş yeni bir yaşam çevresi oluşturmak, gibi temel esasları dikkate almalıdır.

Afet ve Acil Durum Çeşitleri A) Doğal Afetler/Acil Durumlar: • Jeolojik Kökenli Afetler • Deprem • Heyelan • Kaya düşmesi • Yanardağ patlaması • Çamur akması • Yer çöküntüsü • Tsunami • Meteorolojik Kökenli Afetler • Sel, şiddetli yağış, dolu • Çığ, Tipi • Fırtına, kasırga, hortum • Kar • Aşırı soğuk, don • İklim değişikliği • Erozyon • Yıldırım • Sıcak hava • Göktaşı düşmesi • Kuraklık

B) Teknolojik Acil Durumlar: • KBRN saldırı ve kazaları • Kimyasal patlamalar • Salgın hastalıklar • Radyasyon kirliliği • Yangınlar (Bina, fabrika) • Sera etkisi • Baraj kazaları • Yapısal çökmeler • Gemi, tanker kazaları • Doğalgaz arıza ve kesintisi • Su kesintisi • Haberleşme sisteminin çökmesi

C) İnsan Kaynaklı Acil Durumlar • Taşımacılık ve Ulaşım kazaları • Hava Kirliliği • Asit Yağmuru • Orman yangını • Savaş • Terörizm • Ozon tabakasının delinmesi • Su kirliliği • Toprak kirliliği • İltica ve nüfus hareketleri • Ekonomik krizler

GELİŞME ŞEKİLLERİNE GÖRE3 • Yavaş gelişen doğal afetler • Şiddetli soğuklar • Kuraklık • Kıtlık vb. • Ani Gelişen Doğal Afetler • Deprem • Seller, su taşkınları • Toprak kayması, kaya düşmesi • Çığ • Fırtınalar, hortumlar • Volkanlar • Yangınlar vb. • İNSAN KAYNAKLI AFETLER • Nükleer, biyolojik, kimyasal kazalar • Taşımacılık kazaları • Endüstriyel kazalar • Aşırı kalabalık kazalar ı • Göçmenler ve yerlerinden edilenler vb.

Hiçbir doğal afet: ÖNLENEMEZ!!! Fakat: Tedbirlerimizi ZAMAINDA VE DOĞRU alırsak, can ve mal kaybını en aza indirebiliriz.

DOĞAL EFETLERİN VEREBİLECEĞİ DİĞER ZARARLAR • ALT YAPIYI BOZARLAR. • Su, Kanalizasyon, Elektrik, Telefon hatları gibi.. • 2. BULAŞICI VE SALGIN HASTALIKLAR MEYDANA GETİREBİLİR. • Sıtma, Tifo, Kolera gibi.. 3. OKULLAR KAPANIR, EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ AKSATIR. • 4. EMNİYET VE GÜVENLİK HİZMETLERİNİ AKSATIR. • Hırsızlık ve çocuk kaçırmaları olabilir.. 5. İKİNCİL AFET OLARAK YANGINLAR ÇIKABİLİR. 6. BARINDIRMA,YEDİRME VE GİYDİRME SORUNLARI DOĞURUR.

7. PSİKOLOJİK BOZUKLUKLAR DOĞURABİLİR. 8. ULAŞIM VE HABERLEŞMEDE AKSATIR. DOĞAL AFETLERE ÖNCEDEN GEREKEN EHEMNİYET VERİLİR, HAZIRLIK YAPILIRSA; BÜTÜN BU ETKİLER EN AZ ZARARLA ATLATILABİLİR

AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK AFETDEN ETKİLENENLER Afetlerin açık ve en bilinen etkileri politik, sosyal, psikolojik, fiziksel ve ekonomik yıkımlar ya da kayıplardır. Afetlerle birlikte toplumda gelenek ve göreneklerin sarsılması, paylaşımın azalması, aile ilişkilerinin bozulması, iş veriminin düşmesi, eğitim ve öğretimde yaşanan aksaklıklar, suça yönelik eylemlerin artması, ruh sağlığının bozulması, yardım sağlayan kişi / organizasyonlara öfke ve suçlayıcı yaklaşımların ortaya çıkması gibi toplumsal hareketler görülür. Kişilerde ise; duygusal olarak korku, kaygı, suçluluk, öfke, gerginlik, güvensizlik, terk edilmişlik, umutsuzluk, çaresizlik duyguları; davranışsal olarak aşırı uyarılma durumu, uyku sorunları, iştahta değişmeler, konuşma bozuklukları, yakınlarından kopma ve ilgilenmeme, iş ve okul sorunları, alkol ve ilaç kullanımında artış, intihar girişimleri, bilişsel olarak dikkat sorunları, afetle ilgili tekrar eden düşünceler ve hayaller ve yabancılaşma nöbetleri gibi tepkiler görülmektedir. Afete maruz kalmak sadece doğrudan afetten etkilenenler için değil bütün toplum için ağır yükleri ve sorumlulukları beraberinde getirir.

AFETZEDELERE PSİKOLOJİK İLKYARDIM Afetten Etkilenen Bireylerin Verdiği Tepkiler Üzüntü, Acı, Yas: Sevdiklerini, mallarını ve yaşam alışkanlıklarını yitirmeye bağlı olarak. Güçsüzlük ve Çaresizlik Duyguları: Olanları kontrol edememe, içe çekilme ve tepkisizlik. Suçluluk ve Utanma Duyguları: Yapması gerekenleri yapmadığına inanmak, bazı afetzedelerin başlarına gelenlerden kendilerinin kurtulmuş olması.

Sinirlilik ve Öfke Duyguları: Normal yaşam düzeninin bozulması, yeterli yardım alamama, yardımların adil dağıtılmadığına inanmak gibi. Şüphe ve Suçlama: Birileri neler olacağını biliyorlardı ve bizlere söylemedi, gerekli önlemler alınamadı vb. Kaygı / Korku: Artçı depremler, bina güvenliğinden kuşku, gelecek belirsizliği. Fiziksel: Yorgunluk, Alkol, ilaç kullanımında artış, uyku sorunları. Bilişsel: Dikkat ve hafıza sorunları, deprem ile ilgili anıların canlanması, karar vermede ve problem çözmede güçlük. Davranışsal: Depremi hatırlatan uyaranlardan kaçınma, yerinde duramama vb. Yukarıda sıralanan bu tepkiler, olağan dışı bir durum olan afetlere verilen olağan, normal tepkiler olarak ele alınmalı ve bunların normal tepkiler olduğu afetzedelere anlatılmalıdır

Öfkeli Bir Afetzede Karşısında Yapılması Gerekenler • Onun yaşadığı öfkeyi kişisel olarak üzerinize almayın. • Şunu unutmayın: Karşınızdaki kişinin öfkesi size yönelmiş bile olsa sizinle ilgili değildir. Kişi hayatındaki herhangi bir duruma ya da sizin temsil ettiğiniz bir kişiye ya da kuruma öfkelidir. Bu durumda böylesi bir öfkenin yaşanabileceğini bilin ve rehberlik ilkelerini uygulayın. • Karşınızdaki kişiye kesinlikle "sinirlenmeyin / sinirlenmeye ne gerek var " gibi ifadeler kullanmayın. Tartışmaya girmeyin. • Eğer o şaka yapmıyorsa şaka yapmaya kalkışmayın. Konuyu espiri ile hafifletmeyin. • Sakin kalmaya çalışın derin bir nefes alın.

Karşınızdaki kişiyi ilgiyle ve ciddi bir şekilde dinleyin. • Konuşması devam ederken araya girmeyin. Anlatacaklarını bitirmesine izin verin. • Duygularına saygı gösterin. Geçirdiği sıkıntılar dikkate alındığında yaşadığı öfkenin onun açısından "haklı ve geçerli" nedenleri olabilir. Bunu kendinize hatırlatın. • Eğer yüz yüze bir görüşme yapıyorsanız, kendisine bazı seçenekler sunun. Bu durum hem kendinizin hem de onun biraz daha zaman ve güç kazanmasına dikkatleri başka yöne çekmeye yardımcı olabilir. Ayrıca ilginizi gösterme fırsatı bulabilirsiniz. Eğer imkânlarınız uygun ise kahve ya da çay teklif edebilirsiniz; oturmasını önerebilir, tekrar görüşme teklif edebilirsiniz.

Herhangi bir öneri verme konusunda çok dikkatli olun. • Onu öfkelendiren özel noktaları, konuları belirleyin. • Gerçek sorunu anlamaya çabalayın. • Gerekirse ek sorular • Karşınızdakine saygınızı sürdürün. • Teselli edici, acıdığınızı gösteren ya da sorunu hafife aldığınızı düşündürecek sözlerden kaçının. • Çözüm için bir konuda söz verdiyseniz sözünüzü tutun.

AFET ÇALIŞANLARI İÇİN STRES, STRESLE BAŞA ÇIKMA VE STRESLİ ORTAMLARDA ÇALIŞMAK • Afet Alanında Yaşanan Stresi Artıran Nedenler: • Kurtarma çalışmaları sırasında yaralıların ve cansız beden görüntülerinin çalışanları etkileyebilmesi, • Arama kurtarma çalışmaları sırasında, karşılaşılan görüntülerin yakınlarla veya tanıdıklarla özdeşleştirilebilmesi, • Ölüm tehlikesiyle karşılaşmak, çok sayıda can kaybına tanık olmak, • Sahadaki koşulların zorlayıcı olması (barınma, beslenme, temizlik), • Görev alanına her gün uzun mesafeler kat ederek ulaşmak zorunda kalmak, • Normal zamanlarda derdini paylaştığı kişilerden uzakta olunması, yanında olmaması ve onların ne durumda olduğunun merak edilmesi,

Ekipleri yöneten "yöneticilerin ya da ekip başkanlarının yöneticilik tarzlarının farklı olması, • Durumun acil olması nedeniyle alınan kararlardan haberdar olunmaması, • Çalışanın sorumluluk duygusu nedeniyle "her şeye yetişmeliyim", "herkese yardım etmeliyim", gibi düşüncelerle kendini fazla zorlaması, yaptıklarını küçümsemesi ya da tamamen göz ardı etmesi, katkılarının farkında olmaması, • Yetersiz hazırlık ve bilgilendirme, • Stresli durumlara uzun süre maruz kalmış olma, • Bir ailenin ferdinin ya da iş arkadaşının kaybının yaşanması.

YAYGIN STRES GÖSTERGELERİ • Uyku bozuklukları • Verimsizlik • İnsanlardan uzaklaşma • Kişisel güvenliğin ve gereksinimlerin ihmal edilmesi • Madde bağımlılığı (alkol, sigara, kafein ya da uyuşturucu) • Dikkat toplamada zorluk • Sürekli yorgunluk hissi • Fiziksel şikayetler (sık tekrarlanan baş ağrısı, mide ağrısı, göğüs ağrısı, aşırı kilo kaybı ya da şişmanlama vb.) • Sürekli endişe hissi

Afet Çalışanlarının Alanda Stresini Azaltacak Öneriler: • Stresin insani yardım çalışmalarının doğal bir sonucu olduğunu unutmayın, siz de stres yaratan durumları belirleyin. • Başkalarına yardım ederken kendi gereksinimlerinize de dikkat edin. • Dinlenmek ve gevşemek için kendinize zaman ayırın. • Kendinize uygun rahatlama yöntemlerini kullanın, (derin nefes alma, gevşeme, meditasyon, ibadet, müzik dinleme, kitap okuma gibi...) • Mümkün olduğunca sağlıklı beslenmeye özen gösterin. • Olanağınız varsa fiziksel egzersiz yapın. • Kahve, sigara, alkol gibi maddelerden uzak durun. • Başkalarını dinleyin, onlara destek olmaya çalışın. • Yaşadığınız deneyimleri ve verdiğiniz tepkileri çevrenizdekilerle paylaşın.

Ekip çalışmasına önem verin ve ekip içi ilişkilerinizi korumaya çalışın. Çalışanların birbirine destek olması oldukça önemlidir. Eğer bir arkadaşınız stres belirtileri gösteriyorsa, onu yardım almak için teşvik edin ve olanaklar dâhilinde başkalarına yardımcı olun. • İş konusunda gerçekçi beklentilere sahip olun. Unutmayın ki herkese yardım edemez ve her ihtiyacı karşılayamazsınız. • Arkadaşlarınızla ve ailenizle iletişiminizi koparmayın. • Birlikte çalıştığınız ekiple belirli aralıklarla bir araya gelip olayları ve duygularınızı paylaşmaya çalışın.

Aile ilişkileri ve ilişki Sorunları • Görev sonrası ortaya çıkan bazı belirtiler: • İçe kapanma, duyarsızlaşma gibi davranışlar; gerginlik ya da öfke gibi duygular ilişkinizdeki yakınlığı engelleyebilir. • Eşlerin olaylara yaklaşımlarındaki farklılıklar • Yaşanan stresli durum paylaşılmamışsa eşler birbirini anlamayabilirler. • Birlikte bulunmayan zamanlarda çiftler zorlayıcı koşullara maruz kalmış olabilir, hayal kırıklıkları yaşanmış olabilir. • Sorunlarla başa çıkma tarzları farklı olabilir. Sorunlarla başa çıkma yolları kırıcı-zarar verici olabilir. • Eşler, aralarındaki özel ilişkiye öncelik vermemiş olabilir. Olay öncesinde var olan evlilik sorunları devam ediyor olabilir. Eşler aynı anda umutsuzluğa kapılmış olabilir.

ÇÖZÜM YOLLARI • Afetlerde ve kayıplarla başa çıkmaya çalışırken, bir çift olarak yaşanan sıkıntıları azaltabilmek için şunlara dikkat edilmelidir: • İlişkide en çok gerginlik yaratan sorunların belirlenmesi ve bunlara öncelik verilerek çözüm yolarının bulunması • Sorunların karşı tarafın suçu ya da hatası gibi değil, ailenin birlikte çözmesi gereken bir durum olarak görülmeye çalışılması, eşin suçlanması yerine sorunun çözümünün araştırılması • Eşlerin birbirine karşı anlayışlı ve hoşgörülü olması. Birlikte yapılabilecek bazı aktiviteler bulunmaya çalışılması ve birlikte zaman geçirilmesi

Eşlerin birbirine şefkat göstermesi, eşlerin birbirine olan olumlu duygularını her fırsatta tekrarlaması. Eşlerin birbiriyle konuşurken açık ve dürüst olması • Gerek aile içinde gerekse dışında destek olabilecek kaynakların kullanılmaya çalışılması. Bunlar; yakın arkadaşlar, aile büyükleri ve psikolojik açıdan yardım alınabilecek uzmanlar olabilir.

Afet Çalışmalarının Ödüllendirici Yanları: • Afet yaşamış kişilere yardım etmek son derece güzel duygular ve manevi tatmin yaratır. • Afet çalışanları bir yandan yaşanan acı ve yasa tanık olurken, diğer yandan da insanoğlunun dayanabilme ve yaşamı sürdürebilme gücünü görürler. • İnsanlara yaşamlarını yeniden kurma çabalarında yardımcı olabilmek son derece anlamlıdır.

ERZİNCAN İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ