2.Element ve BileŞikler

1. 2.Element ve BileŞikler Okul bahçemizi çevreleyen demir parmaklıklar, mutfakta kullandığımız bakır cezve ve alüminyum tencereler sırasıyla çok sayıda demir, bakır ve alüminyum atomlarından oluşmuştur. Peki bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır? Demir parmaklıkları oluşturan tanecikler hakkında ne söyleyebiliriz?

2. Demirden yapılmış bir maddenin çok küçük bir kısmı bile çok sayıda demir atomu içerir. Bu demir atomlarının hepsi birbiriyle aynı büyüklük ve şekildedir. Çok sayıda aynı çeşit atomların bir araya gelerek oluşturduğu maddelere element denir. Elementlerdeki atomlar tek çeşittir ve elementler saf maddelerdir. şekilde de görüldüğü gibi çok sayıda demir atomu bir araya geldiğinde demir elementini oluşturur. Demir elementi ise hayatımızda raylar, okul bahçemizin parmaklığı, inşaat demirleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Demir elementinden yapılmış malzemeler farklı alanlarda kullanısa bile hepsi demir atomlarından oluşur. Peki demir parmaklığı oluşturan tanecikler ile bakır cezveyi oluşturan tanecikler arasında fark var mıdır? Yapacağımız etkinlikle bu maddelerin benzerlik ve farklılıklarını bulmaya çalışalım.

3. Farklı elementler farklı atomlardan oluşur. Örneğin, demir parmaklığı oluşturan atomlar cezveyi oluşturan atomlardan farklıdır. Atom Element Yukarda ki şekillerde görüldüğü gibi cezveyi oluşturan bütün atomlar birbiriyle aynı iken, demir parmaklığı oluşturan atomlardan farklıdır. Aynı çeşit atomlar bazı elementleri oluştururken kümeler hâlinde bulunurlar. Baz› elementleri oluşturan atomların kümeler hâlinde bulunması gibi doğada da buna benzer durumlarla karşılaşırız. Örneğin, fotoğraflarda da görüldüğü gibi kiraz, fındık, kestane ikişerli ya da üçerli gruplar hâlinde bulunmaktadır.

4. Hidrojen ile iyot’un ArkadaŞlIĞI iyot atomu aynaya bakıp ne kadar iri olduğunu düşündü. “Herhâlde ömür boyu hep ikizimle seyahat etmek zorunda kalacağım...” diye mırıldandı. Çevresine bakındı ve hidrojen atomunu gördü. O da ikiziyle dolaşıyordu. iyot atomu, iri bedenine rağmen hidrojen atomu ile anlaşabileceğini hissetmişti. Bu, belki de oluşacak gerçek bir arkadaşlık bağının hisleriydi. İyot hidrojene “Niçin beraber seyahat etmiyoruz?” diye sordu. Hidrojen atomu kendisinden neredeyse sekiz kat büyük olan iyot atomuna baktı. O da iyot atomu ile aynı duyguları paylaşıyordu. Hidrojen atomu cevap verdi: “Emin ol, bundan sonra hiç ayrılmayacağız.” iyot atomu ve hidrojen atomu ikizlerinden ayrılıp yeni bir arkadaş bulmanın heyecanı içindeydiler.

5. Bazı moleküller tek çeşit atomdan oluşurken, bazı moleküller farklı çeşit atomlar içerebilir. Örneğin, şekilde gördüğümüz gibi iyot molekülü aynı şekil ve aynı büyüklükteki iki iyot atomundan oluşurken, su molekülü iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşmaktadır. İyot atomu Hidrojen atomu Oksijen atomu Hidrojen atomu

6. Molekülü oluşturan farklı çeşitteki atomların büyüklükleri ve özellikleri de birbirinden farklıdır. Bir molekül iki atomdan oluştuğu gibi çok fazla sayıda atomdan da oluşabilir. Moleküller az sayıda atom içeriyorsa basit yapılı; çok sayıda atomdan oluşmuşsa karmaşık yapılı olarak adlandırılır. Örneğin, su, iyot, hidrojen ve oksijen molekülleri basit yapılı iken, hücrede bulunan karbonhidrat, yağ ve proteinler karmaşık yapılı moleküllerdir. Bunları Biliyor muydunuz ? Bir molekül iki atomdan meydana geldiği gibi 500’den fazla atomdan da meydana gelebilir.

7. Yüzden çok sayıda ve birbirinden farklı atomun çeşitli şekillerde bir araya gelmesiyle milyonlarca farklı madde oluşur. En az iki farklı elementin bir araya gelerek oluşturdukları yeni, saf maddelere bileşik denir. Elementler bileşiği oluşturmak için bir araya geldiklerinde farklı özelliklere sahip yeni bir madde oluşturur. Bileşik kendisini oluşturan elementlerden tamamen farklı özelliklere sahiptir. Bileşiklerin çoğu moleküllerden oluşmuştur. Bir bileşiği oluşturan moleküllerin her biri diğeriyle aynı sayıda atom içerir. Bileşiği oluşturan moleküllerden biri kaç çeşit atoma sahipse diğer moleküller de o kadar çeşit atoma sahiptir. Örneğin, su bir bileşiktir ve flekilde de görüldüğü gibi bu bileşiği oluşturmak için çok sayıda su molekülü bir araya gelir. Suyu oluşturan moleküllerden her biri diğerleriyle eşit sayıda atom içerir. Bir su molekülü, iki hidrojen ve bir oksijen atomundan meydana gelir. Suyu oluşturan su molekülleri her zaman aynı yapıda bulunur ve bu, su molekülleri için hiçbir zaman değişmez. Şeker Un Atom Su Yağ Bileşik

8. Şeker ve suyun yapısında belirli sayıda atomdan oluşan atom kümeleri vardır. Her bir şeker molekülü 24 atomun bir araya gelmesi sonucunda oluşurken, bir su molekülü üç atomdan oluşmaktadır. Bazı bileşikler moleküler yapıya sahip iken baz› bileşikler moleküler yap›ya sahip değildir. Örneğin; tuz, molekül kümelerinden oluşmamıştır. Bu sebeple her bir tuz tanesi farklı taneciklerin oluşturduğu düzenli bir yığın şeklindedir. Tuzluktan dökülen bir tuz kristaline büyüteçle bakalım. Bu tuz kristalini oluşturan tanecikleri görme şansımız olsaydı, bu kristaldeki tanecikleri sayabilir miydik? Bu durumu aşağıda bir tuz kristaline ait modeli göz önüne alarak tartışalım. Tuzu oluşturan tanecikleri görebilseydik, bu görünümde olacağını kabul ediyoruz.

9. Belirli sayıdaki atomlar birleşerek atom kümesi oluşturduğunda bu atom kümelerinden oluşan yapı moleküler yapılı bileşiktir. Bileşik, tanecik yığınlarından oluşmuş ise moleküler yapıda bulunmaz. Sonuç olarak bileşikler moleküler yap›da olabileceği gibi moleküler yapıda bulunmayabilir. Element ve bileşik kavramlarını tanecik boyutunda açıklayan şema aşağıda verilmiştir.

10. Ben atomum. Beni milyarlarca kez büyütebilseniz bile, bu büyüklükte olamazdım Nokta büyüklüğünde bir element parçasını oluşturmak için aynı çeşit atomlardan sayamayacağımız kadarı bir arada bulunmaktadır. 1.999.999.999.999.999… Biz bileşiğiz. Farklı çeşit atomlardan oluşuruz. Moleküler yapıda olanlarımız olduğu gibi moleküler yapıda olmayanlarımız da vardır.