Informatiesystemen in organisaties in perspectief

1. Informatiesystemen in organisaties in perspectief Hoofdstuk 1: Fundamentals of information systems Ralph Stair & George Reynolds Hoorcollege ICT in Organisatie, Beleid en Management (IOBM) Marco Spruit : http://www.cs.uu.nl/staff/spruit.html

2. Agenda • Context • Principes en leerdoelen • Data versus informatie • Introductie informatiesystemen • Bedrijfsinformatiesystemen • Samenvatting Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

3. Consumenten en informatiesystemen • Communiceren via E-mail, SMS, Chat • Zoeken naar informatie op het internet • Betalen met PIN-pas, Chipper • Lezen en schrijven van Office-documenten • Kopen in webwinkels van CD’s, boeken • Boeken van online vakanties • Verwerken van stemmen verkiezingen • Inschrijven in OSIRIS • … Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

4. By function Overall Strategy Business development [Bron: McKinsey (2005). Strategy in an era of global giants] Organisaties en informatiesystemen Figuur 1.15: Algemeen model van een organisatie Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

5. Informatiesystemen in Daft’s kader • Zie Daft’s “Exhibit 1.4”: Interacting Contextual and Structural Dimensions of Organizational Design (p.18) • (Organizational) Technology: […] Advanced information systems, and the Internet […] (p.20) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

6. Agenda • Context • Principes en leerdoelen • Data versus informatie • Introductie informatiesystemen • Bedrijfsinformatiesystemen • Samenvatting Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

7. Principes en leerdoelen [1/3] • De waarde van informatie is direct gerelateerd aan de mate waarin het beslissingsmakers helpt om de organisatiedoelen te verwezenlijken • Onderscheid data van informatie • Omschrijf de kenmerken waarmee de kwaliteit van data bepaald kan worden (tabel 1.2) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

8. Principes en leerdoelen [2/3] • Een succesvol bedrijfsinformatiesysteem (BIS) vereist samenwerking tussen eindgebruikers, managers en IS professionals • Noem de hoofdtypes van BIS-en, en bedenk wie ze gebruiken, hoe ze worden gebruikt, en welke voordelen ze opleveren (Fig. 1.5) • Noem de hoofdstappen van het ontwikkelingsproces van BIS-en en het doel van iedere stap in dit proces (Fig. 1.14) • Effectieve inzet van informatiesystemen valt of staat met de steun en inzet van het personeel Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

9. Principes en leerdoelen [3/3] • Het gebruik van IS-en om waarde toe te voegen aan de organisatie kan een competitief voordeel opleveren • Benoem de waardevermeerderende processen in de leveranciersketen en beschrijf hierin de rol van IS-en (Fig. 1.16) • Identificeer strategiëen om kosten te reduceren of dienstverlening te verbeteren • Definiëer de term competitive advantage en beschrijf hoe organisaties IS-en kunnen inzetten om dit te bereiken Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

10. Agenda • Context • Principes en leerdoelen • Data versus informatie • Introductie informatiesystemen • Bedrijfsinformatiesystemen • Samenvatting Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

11. Data versus Informatie • Data: ruwe feiten • Alfanumeriek, beeld, geluid, video (Tab. 1.1) • Informatie: verzameling van feiten die dusdanig zijn georganiseerd dat er toegevoegde waarde aanwezig is boven de ruwe feiten Voor mensen begrijpelijk en bruikbaar! Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

12. Data » Informatie Fig. 1.2 Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

13. Accuraat Compleet Betrouwbaar Economisch Flexibel Relevant Simpel Tijdig Controleerbaar Toegankelijk Veilig … Karakteristieken van waardevolle informatie Data kwaliteit accuraatheid, compleetheid, betrouwbaarheid Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

14. “Business impacts of data quality” • Afstudeeronderzoek V. vd Linden • Wat is Data Kwaliteit? • 12 DQ frameworks vergeleken • Resulteert in de 10 meest voorkomende data kwaliteitseigenschappen, op basis van meerderheidsregel: Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

15. Structuur van gegevens (data) • Gestructureerdin databases (klantenbestand) en workflows (goedkeuring declaratie) • Ongestructureerdin bestanden (.doc, .pdf, .tif, etc.) en e-mails 35% 65% Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

16. De waarde van informatie • De waarde van informatie is direct gerelateerd aan de mate waarin het beslissingsmakers helpt om de organisatiedoelen te verwezenlijken • Informatiewaarde afmeten aan… • Toegenomen winst voor organisatie • Benodigde tijd om een beslissing te nemen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

17. Agenda • Context • Principes en leerdoelen • Data versus informatie • Introductie informatiesystemen • Bedrijfsinformatiesystemen • Samenvatting Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

18. Informatiesystemen • Waarom informatiesystemen bestuderen in organisaties? • Informatiesystemen kunnen (a) Kosten reduceren, en (b) Winsten verhogen • Informatiesysteem (IS) • Verzameling van onderling samenhangende componenten om data en informatie te verzamelen, manipuleren, opslaan, en ontsluiten • Verschaft terugkoppeling (feedback) om een doelstelling te halen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

19. Wat is een informatiesysteem? Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

20. Wat is een informatiesysteem. • Verzameling van onderling samenhangende componenten om data en informatie te verzamelen, manipuleren, opslaan, en ontsluiten • Verschaft terugkoppeling (feedback) om een doelstelling te halen Fig. 1.3: De componenten van een informatiesysteem Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

21. Invoer, Verwerking, Uitvoer, Terugkoppeling • Invoer: verzamelen en vastleggen ruwe data • Verwerking: omzetten of transformeren van data naar ‘bruikbare’ uitvoer • Uitvoer: produceren van ‘bruikbare’ informatie, meestal in de vorm van documenten en rapporten • Terugkoppeling: uitvoer die gebruikt kan worden om wijzigingen in de invoer of de verwerking aan te brengen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

22. Organisaties en informatiesystemen • Organisatie: een formele verzameling van mensen en andere bronnen die tezamen ingezet worden om gestelde doelen te bereiken (p.24, vergelijk met Daft, p.10) • Een organisatie is een systeem • Inputs: bronnen (materialen, mensen, geld) • Outputs: goederen of diensten • Feedback Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

23. Manuele en computationele IS-en • Een informatiesysteem kan zijn: • Manueel/handmatig/traditioneel • Bijvoorbeeld: ontwikkelen en analyseren van patronen en trends op blokpapier voor beursaandelen-analyse • Computationeel/computer-gebaseerd • Bijvoorbeeld: Applicaties voor aandelenhandel op internationale beursen die de marktbewegingen volgen en koop/verkoop adviezen geven op basis van trends en drempelwaarden Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

24. Computer-gebaseerde IS-en [1/4] • Computer-gebaseerd informatiesysteem (CBIS): één verzameling van • Hardware • Software • Databases • Telecommunicatiemiddelen/netwerken/internet • Mensen • Procedures …die zijn geconfigureerd om data te verzamelen, manipuleren, bewaren, en transformeren naar informatie Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

25. Computer-gebaseerde IS-en [2/4] Figuur 1.4: Componenten van een computer-gebaseerd informatiesysteem Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

26. Computer-gebaseerde IS-en [3/4] CBIS componenten [1/2] • Hardware: computer apparatuur t.b.v. invoer-, verwerkings- en uitvoeractiviteiten • Software: computer programma’s t.b.v. de aansturing van de computer • Database: georganiseerde verzameling van feiten en informatie Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

27. Computer-gebaseerde IS-en [4/4] CBIS componenten [2/2] • Telecommunicatie: electronische transmissie van communicatie signalen • Netwerken: verbinden van computers en apparatuur, binnen een gebouw, over de wereld • Internet: ‘s werelds grootste computernetwerk • Mensen: besturen, uitvoeren, programmeren, en onderhouden het systeem • Procedures: strategiëen, beleid, methoden, en regels voor het gebruik van een CBIS Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

28. Uit: Computable 4 december 2007 Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

29. Agenda • Context • Principes en leerdoelen • Data versus informatie • Introductie informatiesystemen • Bedrijfsinformatiesystemen • Samenvatting Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

30. Bedrijfsinformatiesystemen [1/2] Ontwikkeling van belangrijkeBedrijfsinformatiesystemen • 1950s: Transaction Processing Systems • 1960s: Management Information Systems • 1970s: 1980s Decision Support Systems • 1990s: 2000s E- en M-Commerce Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

31. Bedrijfsinformatiesystemen [2/2] Figuur 1.5: Bedrijfsinformatiesystemen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

32. Alternatieve typering IS-en (naar functie) Communicatie systemen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1 (Laudon & Laudon, 2002)

33. Transaction Processing System (TPS) Figuur 1.9: Salarisverwerking (Transaction Processing System) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

34. E-commerce / M-commerce • E-commerce: iedere zakelijke transactie die electronisch wordt uitgevoerd tussen 2 partijen • Tussen bedrijven onderling (B2B) • Tussen bedrijf en consument (B2C) • Tussen consumenten onderling (C2C) • Tussen bedrijven en de publieke sector (G2B) • Tussen consumenten en de publieke sector (G2C) • (G2G) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

35. Enterprise Systemen • Transactie: zakelijke uitwisseling • (Salarisuit)betalingen aan werknemers • Verkopen aan klanten • Betalingen aan leveranciers • Transactieverwerkingsysteem (TPS): Georganiseerde verzameling van mensen, procedures, software, databases, en apparaten om voltooide zakelijke transacties te verwerken Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

36. Enterprise Resource Planning (ERP) • Geïntegreerde programma’s waarmee alle kernactiviteiten van een uit meerdere locaties bestaand bedrijf uitgevoerd/geleid kunnen worden • Coördineren van planning, voorraad controle, productie, en bestellingen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

37. ICT-organisatie politie heeft ERP-systeem nodig? Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

38. Wie zijn de ERP software leveranciers? [AMR Research (2006), ERP vendors ranked by 2005 application revenue (incl. est. ’06 growth)] [Gartner Dataquest (2006)] Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

39. PS… Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

40. Informatie en Decision Support Systemen Voordelen van een effectief TPS • Versnellen van zakelijke activiteiten en reduceren van administratieve kosten • Data opgeslagen in TPS-en wordt gebruikt om managers te helpen bij het nemen van betere beslissingen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

41. Management informatiesystemen [1/2] • Management informatiesysteem (MIS) • Georganiseerde verzameling van mensen, procedures, software, databases, en apparaten • Geeft routine informatie aan managers en beslissingsmakers • Primaire focus op “operationele efficiëntie” Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

42. Management informatiesystemen [2/2] Figure 1.10: Management informatiesysteem Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

43. Decision Support Systemen [1/2] • Decision support systeem (DSS) • Georganiseerde verzameling van mensen, procedures, software, databases, en apparaten • Ondersteunt (ipv vervangt) het nemen van probleem-specifieke beslissingen • Focus op de effectiviteit van het nemen van beslissingen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

44. Decision Support Systemen [2/2] Figuur 1.11: Essentiele DSS Elementen Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

45. Gespecialiseerde Bedrijfs-IS-en • Kennismanagement systemen (KMS): • Georganiseerde verzameling van mensen, procedures, software, databases, en apparaten • Om de kennis en ervaring binnen de organisatie te creëren, bewaren, delen en gebruiken • Kunstmatige Intelligentie (KI/AI): specialisatie waarin het computer systeem de karakteristieken aanneemt van menselijke intelligentie Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

46. Kunstmatige Intelligentie Figuur 1.12: De belangrijkste elementen van KI Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

47. Expert Systemen • De computer kan suggesties doen en zich voordoen als een expert op een bepaald gebied • Geeft organisaties de mogelijkheid om de wijsheid van experts en specialisten vast te leggen en in te zetten • De kennisbank bevat de verzameling data, regels, procedures en relaties die moeten worden nageleefd om tot toegevoegde waarde te komen of om de juiste uitkomst op te leveren • Klassieker: ELIZA – “a friend you could never have before” zie: http://www-ai.ijs.si/eliza-cgi-bin/eliza_script • You: I want to be happy. • Eliza: Why do you want to be happy? • (simulatie van een Rogeriaanse psychotherapie sessie) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

48. Virtual Reality • Simulatie van een echte of denkbeeldige omgeving die visueel ervaren kan worden in drie dimensies • Immersive virtual reality (‘opslokkende’: bijv. “head-mounted display”) • versus:not fully immersive (bijv. muisgestuurde navigatie door een 3D omgeving) • Kan een krachtig medium zijn voor communicatie, entertainment, en educatie (zie ook de leerstoelgroep Games & Virtual worlds, prof. Overmars) Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

49. Enkele soorten informatiesystemen • Supply chain management (SCM) • Bepaalt de benodigde goederen, de hoeveelheden, de verwerking, en uitlevering • Customer relationship management (CRM) • Helpt een bedrijf alle aspecten van klantcontact in goede banen te leiden, inclusief marketing, advertenties, verkoop, service, en handhaving van klantloyaliteit Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1

50. Performance-gebaseerde IS-en [1/2] • Drie fases in het gebruik van IS binnen organisaties: • “Operationeel”: Reduceren kosten en verhogen productiviteit • “Strategisch”: Competitive advantage • “Resultaatgedreven”: Gebruikt productiviteit, return on investment (ROI), net present value, en andere maten van performance Informatiesystemen in organisaties in perspectief :: Stair & Reynolds :: H1