1 / 42

Teknologji Informative

Ligjeratë 6. Teknologji Informative. Rrjetat kompjuterike. Me rrjetat kompjuterike n ënkuptojm lidhjen e dy apo më shumë kompjutorëve ndërmjet veti . Rrjeti kompjuteristik mundëson komunikimin midis shfrytëzuesve të sistemit / sistemeve informatike .

lacy
Télécharger la présentation

Teknologji Informative

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Ligjeratë6 Teknologji Informative

  2. Rrjetat kompjuterike • Me rrjetatkompjuterikenënkuptojmlidhjen e dyapomëshumëkompjutorëvendërmjetveti. • Rrjetikompjuteristikmundësonkomunikimin midis shfrytëzuesvetësistemit/sistemeveinformatike. • Kompjutorët e lidhurnërrjetënkompjuteristikefunksionojnënëmënyrëunikesipasstandardevetëpërcaktuarakomunikueseçka do tëthotë se “flasingjuhën e njëjtë” 2

  3. Rrjetatkompjuterike 3

  4. Shembulli i lidhjes sëdykompjutorëve 4

  5. Llojet e rrjetavekompjuterike • LAN (Local area network) – ka karakterlokaldheilidhëkompjutorëtnënjëhapsirëtëkufizuar (ndërmarje, organizatë, e tj.) • – Intranetindërlidhësistemetkompjuteristiketënjëndërmarjeapoorganizate duke u bazuarnëteknikën e internetitposaqërishtnë TCP/IP protokolin • - Extranetibënëzgjërimin e intranetit me ndërmarjetëtjerasi p.sh distributorët, furnitorët e tj. • WAN (Wide Area Network)mbulonhapsirëtëgjërëgjeografikedhemundësonkomunikiminnëdistancatëmëdha. (rrjetë e LAN-nevetëndërlidhuranëhapirëtëgjerëgjeografike) • Internetilidhëintranetëtnga e gjithëbota 5

  6. LAN dhe WAN 6

  7. intraneti extraneti intraneti 7

  8. Interneti • Internetipërbëhetnga: • njënumërishumtëikompjuterëve • tëcilëtdirektapoindirektjanëtëndërlidhurmesveti • aplikojnëprotokoltënjejttransmisioni (TCP/IP) • kushërbimemundettëofrohenose/dhetëshfrytëzohen, • dhenjënumërimadhishfrytëzuesvetëcilëtngakompjutorët e tyreapovendevetëtyretëpunëskanëqasjedirektenëkëtoshërbime • njënumërimadhirrjetavetëtjeratëcilatndërlidhennëpërmjettëashtuquajturëvegateways(kompjutorpërkomunikim) 8

  9. interneti 9

  10. The Internet is just like the Universe 10

  11. Modelet e studimit të rrjetës - OSI • Kah fundi i viteve 80 dhe fillimi i vt. 90 paraqitet rritje e përdorimit të rrjetave që implementonin vetëm hardver dhe softver që rezultonte në jokompatibilitet dhe dobësim të lidhjeve • ISO erdhi ne përfundim që kishte nevojë të krijohet një model i rrjetës që do t'i ndihmonte konstruktuesve të rrjetës të implemetojnë rrjeta që mund të komunikojnë dhe funksionojnë së bashku. Si rezultat në vitin 1984 u publikua Modeli Referues OSI. • Modeli referues OSI i lejon përdoruesve të vizualizojnë funksionet e rrjetës që zhvillohen në secilin nivel.

  12. Modeli OSI • Modeli referues OSI, ka shtatë nivele dhe secili prej tyre ilustron funksione të pjesëshmetë rrjetës. Kjo ndarje e funksioneve quhet nivelizim. Ndarja e rrejtës në shtatë niveleofron përparësitë vijuese: • - E ndan komunikimin e rrjetave në pjesë më të vogla për ta bërë më të lehtë për ta kuptuar. • - I standardizon komponentet e rrjetës për të lejuar zhvillimin dhe përkrahjen e ofruesve të shumëfishtë. • - Mundëson lloje te ndryshme të hardver-it dhe softver-it të rrjetave për komunikim mes tyre. • - Parandalon ndryshimet në njërin nivelizues nga efektet e tjerëve kështu që ata të mund të zhvillohen më shpejtë. • - I ndan rrjetat komunikuese në pjesë të vogla për ta bërë procesin e të mësuarit më lehtë për t'u kuptuar.

  13. Modeli OSI Shtatë nivelet e modelit referues OSI janë: • Niveli 7: Niveli i aplikimit (Aplication layer) • Niveli 6: Niveli i prezentimit (Presentation layer) • Niveli 5: Niveli i sesionit (Session layer) • Niveli 4: Niveli i transportit (Transport layer) • Niveli 3: Niveli i rrjetës (Network layer) • Niveli 2: Niveli i lidhjes se shënimeve (Data link layer) • Niveli 1: Niveli fizik (Physical layer)

  14. Protokolet • Përshkrimiprecizirregullavedhemënyranëtëcilënkompjuterët e ndryshëmmundtëkomunikojnënërrjetquhetprotokol. • Me anëtëprotokolevearrihetlidhjanëmestëkompjuterëvepersonalëdheqendrëssëmadhekompjuterike. • Softveriicilimundësonfunksionimin normal tëInternetitpërbëhetngadykomponentetëprotokolevetëcilatsipasstandaradevendërkombëtarequhen: • TCP (Transmission Control Protocol ) dhe • IP ( Internet Protocol) TCP ka përdetyrëorganizmindheshpërndarjen e tëdhënave në paketetëcilatduhetqëtëdërgohen, kurseIP ka përdetyrëbartjen e tyrenëpërrrjet, qënëterminologjinëkompjuterikequhetrutim (routing).

  15. TCP/IP • Komunikimi/bartja e tëdhënavendërmjetsistemevekompjuterikenë internet realizohetnëpërmjettëtëashtuquajturittransmision control protocol/internet protocol-TCP/IP- mendarjetëtëdhënave me madhësitënjejtë - tëashtuquajturapaketatëcilatmundentëjenë me gjatësitënjejtaapotëndryshme. 15

  16. Modeli TCP/IP • I krijuar nga Departamenti i Mbrojtjes i SHBA-ve. • Modeli TCP/IP ka katër nivele: nivelin e aplikimit, nivelin e transportit, nivelin e Internetit dhe nivelin e qasjes në rrjetë. 16

  17. Modeli TCP/IP • Niveli 4: Niveli i aplikimit (Aplication layer) • Dizajnerët e TCP/IP kuptuan që protokolet e niveleve të larta duhet të përfshijnë detale për nivelin e aplikimit dhe të prezentimit. Ata e krijuan një nivel të aplikimit që merret me protokolet e niveleve të larta, çështjet e përfaqësimit, dekodimin dhe kontrollën e dialogut. • Niveli 3: Niveli i transportit (Transport layer) • Niveli i transportit merret me cilësinë e shërbimeve të sigurisë, kontrollës së rrjedhjeve dhe korrektimit të gabimit. Një nga protokolet e tij, protokoli për kontrollë të transmetimit (transmission control protocoI-TCP), ofron mundësi të shkëlqyeshme dhe fleksibile për të krijuar komunikim të besueshëm, rrjedhje të mire informatash dhe gabime të vogla në rrjetë.

  18. Modeli TCP/IP • Niveli 2: Niveli i Internetit (Internet layer) • Qëllimi i nivelit të Intemetit është të dërgojë pakot nga burimi në ndër-rrjetë (internetwork) dhe të bejë ato të arrijnë në destinacion pavarësisht nga rruga dhe rrjeta që ata zgjedhin. Protokoli specifik që udhëheq me këtë nivel quhet Protokoli i Intemetit (Internet Protocol -IP). • Niveli 1: Niveli i qasjes në rrjetë (Network access layer) • Emërtimi i këtij niveli është shumë i gjerë dhe disi konfuz. Gjithashtu njihet edhe si niveli konferencier në rrjetë (host-to-network). Është niveli që merret me të gjitha çështjet që i kërkon një IP adresë për të bërë lidhjen fizike. Përfshinë detalet e teknologjisë së LAN dhe WAN, dhe të gjitha detalet në nivelin fizik OSI dhe atë të lidhjes se shenimeve (data link).

  19. Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP

  20. Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP

  21. Grafi i protokolit TCP/IP 21

  22. Grafi i protokolit TCP/IP • FTP (File Transfer Protocol) – protokol që mundëson qasje të fajllave. Shumë serverë në mbarë botën u mundësojnë njerëzve të kyçen dhe të zbresin fajlle të ndryshme. • HTTP (Hypertext Transfer Protocol) – specifikon çfarë mesazhesh klientët dërgojnë tek serverët dhe çfarë përgjigje marrin ato si kthesë. • SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) – e-mail • DNS (Domain Name System) – shndërrimi i emrave të konferencierëve(host) në IP adresa • TCP (Transmission Control Protocol) – mundëson një rrjedhje bajtësh e dalë nga një burim (dërguesi) të dërgohet te pranuesi në internet. I fragmenton rrjedhjet e bajtëve në mesazhe diskrete dhe e bart secilin nga ta në shtresën e Internetit. • UDP (User Datagram Protocol) – protokol jo fort i besueshëm për aplikacionet. Është me rëndësi të bëhet dërgimi i mesazhit shpejt pa krijuar ndërlidhje dhe se saktësia nuk është faktor vendimtar.

  23. 23

  24. ndrimi i protokolit Legjenda Sistemi kompjuterike router ndërlidhja gateway Paketi (TCP/IP-Protokoli) Paketi (protokol tjetër) Arhitektura e Internetit 24

  25. Gateways • Të gjitha rrjetat kompjuterike nuk shfytëzojnë protokollin të njejtë për bartjen e të dhënave TCP/IP • Për të komunikuar sistemet kompjuterike të rrjetave të tilla duhet ndërlidhur kompjutorët për komunikim të të ashtuquajturit gateways të cilët bëjnë ndarjen e rrjetave totalisht njërën prej tjetrës, duke mos dhënë kurfar informatash për protokollin e rrjetit në fjal, por vetëm bëhet bartja e të dhënave (bazë) 25

  26. Router • Paraqesinpajisje specialeplanifikuesetërrugësnënyjet e rrjetavedhejanëpërgjegjëspërzgjedhjen e pjesëssërrugëstëpaketitqëbartet • nëbazëtëanalizëssëadresëssëmemoruarnë vet paketin (kuduhetarriturpaketi) dhenëbazëtëtabelëssëadresave interne (routingtables) bënpërcaktimin/zgjedhjen e rrugëssëmëtutjeshmetëpaketittëtëdhënavenëpërrrjet. 26

  27. Shërbimet në Internet e-mail (electronic mail)–paraqetshërbiminmëtëshfrytëzuartëinternetit, zakonishtkanëprapashtesat: .com -përorganizatakomercialedheprfitabile .org – organizatatëpërzieradhejoprfitabile .net – infrastrukturëndhedhënësit e shërbimevetëinternetit .edu – fakultetedheuniverzitete .gov – institucioneqeveritare SMTP-(simple mail transport protocol)protokolipërbartjen e postës elektronike SMTP–Server – sistemkompjuteriknëpërmjettëcilitbëhetbartja e postës VoIP (Internet telephony, voice over IP-bartja e telefonatavenëpërmjetrrjetavekompjuteriketëbazuaranë IP posaqërishtnëpërmjetInternetit Weblogs – online ditarë(Web faqe private apotëndërmarjeve, tëradhiturakronologjikisht, kursepërmbajtja e tyremundëtëkomentohetngatëtjerët. PërposWeblogjevepersonaleekzistojnëpoashtuedheWeblogjesipastemavetëcaktuara, sidheWeblogjetëndërmarjevetëcilatshërbejnëpërkomunikim, diskutimsidhepërtransferimin e diturisë) 28

  28. ViC (virtual community)-Shoqëritëvirtuele • Paraqet term gjenerik(ipërgjithshëm) përtëgjithallojet e shoqërive, tëcilatformohennëpërmjetkomunikimitpërmeskanaleveelektronike • Shoqëritëvirtuelepërshkruajnëbashkimin e individëveapoorganizatave, tëcilatkanëinteresedhevleratëpërbashkëta,tëcilatndërmjetvetiikëmbejnë, dhepërnjëkohëtëgjatëpërmesmediumeveelektronikenëmënyrëtëpamvarurnëhapsirë (dhepjesërisht) edhenëkohëkomunikojnë • Kategorit/llojet e shoqërivevirtuele • - shoqëritëinteresit (Communities of Interest) • - shoqëritëpër hobby(Hobby Communities) • - shoqëritë e ndër/lidhjeve(Communities of Relationship) • -shoqëritë e imagjinatavedhelojrave(Communities of Fantasy) • -shoqëritafariste(Business Communities) • - shoqërittregtare(Communities of Commerce) • -shoqëritë e transakcioneve (Communities of Transaction) 29

  29. newgroups– mundësontëashtuquajturakomjuterkonferenca- Usenet më e njohuranë internet (çdogrupposedonnjë e-mail nëtëcilënedhebazohetkyshërbim) • kategoritkryesoretënewgroupsjanë : • - Comp, news, sci, soc, talk, dhe misc • Chat (internet relay chat)–bisedanë internet pothuajsenëkohëreale – tekst e orientuarvegëlkomunikimi • ftp (file transfer protocol)–ështëzhvilluapërbartjen e tëdhënavenë internet/distancndërmjetsistemevekompjuteristike • Telnet– ështëzhvilluarqë duke manipuluar me sistemekompjuteristikengadistanca/nëpërmjetinternetittëshfrytëzohen – sistemi personal ishfrytëzuesitvepronsinjë terminal indërlidhurnësisteminkompjuteristikqëndror 30

  30. www(world wide web) – rrjet kompjuteristik i bazuar në internet e cila lejon që individët nga një kompjuter të i qasen informatave të deponuara në ndonjë kompjuter tjetër. • Sistem i serverëve të internetit i cili mbështetë dokumente special të formatuara. • Këto dokumente janë të formatuara në markup languagetë ashtuquajturën HTML(Hyper Text Markup Language)e cila mbështet linke me dokumentet tjera si p.sh grafika, audio dhe video fajlle, e që nënkupton se mundet të kalohet prej një dokumenti në tjetër dokument vetëm duke klikuar në linkun gjegjës, dhe paraqet bazën e Web-it. • Nuk janë të gjithë serverët e internetit pjesë e World Wide Web e cila poashtu nuk është sinonim i Internetit

  31. 32

  32. 33

  33. Client-serverarhitektura • client-server-sistemnëpërpuniminelektroniktëtëdhënaveparaqetapoquajmatëstrukturërrjetorekuresursetofrohennganjëserverqëndror (softver) e tëcilavemunden t’ u qasentështuquajturitclient-ët (stacionetpunuese) • Serveriofronnjëshërbimkurseclientinjëspërfaqepunueseaponjëinterfejstëaplikacionit • p.sh: shfrytëzuesii Web browseritbënkërkesat e clientitpëfaqet(sajtet) ngaserverinëpërWebin e tërë. 34

  34. Client-server Architecture Peer to peer Network Architecture client server 35

  35. Peer to peer ndërlidhja/arhitektura • Paraqesin/emrim sinonim për një komunikacion ndërmjet të barabartëve në një rrjetë kompjuterike • Në një rrjetë të quajtur peer to peer të gjith kompjutorët janë të barabart dhe munden të kërkojnë shërbime dhe poashtu edhe të ofrojnë shërbime, pra kompjutorët munden në të njejtënkohë të shërbejn si stacione punuese/client/ por poashtu edhe të marin përsipër detyra nga rrjeti./server/ 36

  36. Mbështetja kompjuteristike e prodhimit – fabrika automatizuar • Konceptiifabrikëssëinformatizuarbazohetnë: • mbështetjenkompjuteriketëprojektimit – ComputerAided Desing/CAD • mbështetjenkompjuteriketëinzhinjeringut- Computer Aided engineering/CAE • mbështetjenkompjuteriketëprodhimit- Computer Aided Manufacturing/CAM • mbështetjenkompjuteriketëplanifikimit- Computer Aided planning/CAP • mbështetjenkompjuteriketëkontrollittëcilësisë- Computer Aided Quality assurance CAQ ComputerAided Design/CAD ComputerAided Manufacturing/CAM 37

  37. Telematika • Integrimi i informatikës dhe të telekomunikimeve solli deri te TELEMATIKA nëpërmjet cilës dy teknologji krijojnë një teknologji të re të përbashkët. • p.sh. ekonomia digjitale paraqet: • - impaktin/ndikimin e teknologjisë informatike në ekonomi 38

  38. kanosjet…. viruset, worms, trojan, horse….. Internetidheteknologjitëtjera e kanëndryshuarmënyrënnëtëcilënekonomiafunksionon/zhvillohet, dhepërkëtëarsyekëtoteknologjiparaqesinmundësitëkonsiderueshmepërtëgjithallojet e biznesevelegjitime. Mirëpogjersateknologjitëjanëtëreja, ekzistojnë/paraqitenpoashtuedhenumërimadhimundesivepërkeqpërdorimin e tyrengaana e kriminelëvetëndryshëm, sidhemospërcjellja/mosazhuritetiiligjitpërt’ipërcjellurteknologjitë e rejamundettësjellgjerterritja e problemevel. Virus's, trojans, spyware and……. 39

  39. NëpërgjithësikanosjettëcilëtjanëpërfshirënëkëtëlëmimundëtëndahennëNëpërgjithësikanosjettëcilëtjanëpërfshirënëkëtëlëmimundëtëndahennë • dykategori: • - atotëcilëtqëllimishtlëndojnëmirëqenjen e tëtjerëvepërqëllimepolitikeapo/dhefinansiare(virusetëndryshme, spyware e tj.) dhe • - atotëcilëtnukkanëqëllijmetëtilla (spam sishembullkryesorityre) • Viruset – paraqesinprogrameapopjesëtëkodeveprogramoreiciliështëfuturnëkompjutor pa dijën e pronaritdhefunksionon pa dëshirën e tënjejtit. • Worm – program apoalgoritëmicili e shumëfishon/riprodhonvehtëvetënnëpërmjetrrjetitkompjuterikdhezakonishtkryenakcioneqellimkëqija. • Trojan Horse – program destruktivicilimaskohet/paraqitetsiaplikacionimirë(zëmërgjërë, qëllimmirë). Përdallimngaviruset Trojan Horse nuk e riprodhojnë/shumfishojnëvehtëvetën. • Blended threat – ikombinojnëkarakteristikat e virusave, të worms-vedhetë Trojan Horse-vedhekodeve/programeveqëllimkëqija me cenueshmëri/lëndueshmëritëserveritdheinternetit. 40

  40. Spyware – mundettëdefinohetsisoftwericilifutetfshehurazinëkompjutorë me qëllimtëmbikqyrjes/përcjelljessëpunëssëshfrytëzuesitdhetiapërcjellëinformatatprapëburimitkryesorë(sajtetnga vie ) • Junk e-mailapo“spam” –dërgimiireklamale/porosivetëpadëshiruaranëpërmjet e-meilit-dikur u paraqitesikërcnimmëimadhpërekonominëdigjitale, tashmënukparaqetndonjë problem seriozsipasojë e rritjessëmundësivepërpastrimin e e- mailevedhekujdesittëshfrytëzuesve • Antivirus program – vegël (program) icilikërkon/hulumton hard diskunngavirusetdheilargonatatëcilëtigjen • “pirateria” 41

  41. Thank You! • PYETJE??? 42

More Related