Sociologie t.b.v. HBOV

1. Sociologie t.b.v. HBOV Cees luiten

2. Een (andere) aanrader: • Sociologie, een inleiding • Mark Elchardus • Pearson Education • 2007 • ISBN 978-90-430-1271-3

3. Wat kom je in dit boek tegen? • Individualisme versus collectivisme • Socialisatieprocessen • Criminaliteit • Architectuur van onze samenleving • Postmodernisme • Sociale controle • Van brandijzer tot therapie

4. Wat kom je in dit boek tegen? • Burgerschap • De geest van het kapitalisme • Kansen op democratie • Vergrijzing en vergroening • Het moderne gezin • Georganiseerd sterven: het ziekenhuis • De gulzige instelling

5. Ziekte • Ziekte: aandoening, disfunctie • Frans: maladie (male habitus, male hebere) • Engels: disease • Verstoort verloop van het leven • Benoemd, waarneembaar, diagnosticeerbaar, behandelbaar • Staat los van patiënt als persoon en los van zijn sociale rollen

6. Gezondheid en ziekte • Visie verandert voortdurend • Bredere kijk: lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk functioneren • Besef wat ongezond en ziekmakend is: rol van menselijke gedrag en milieu • Organisatie gezondheidszorg: van curatieve naar preventie zorg • Zelf verantwoordelijk voor eigen gezondheid: leefstijl

7. Definities gezondheid • Definitie volgens W.G.O. (1947) • Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet louter de afwezigheid van ziekte of gebrek

8. Definities gezondheid (2) • De Jong (Van Den Brinck-Tjebbens) • Gezondheid is een toestand waarin de mens zodanig functioneert dat hij een socio-psycho-somatisch evenwicht ervaart en van daaruit zijn activiteiten kan ontplooien die tot behoeftenbevrediging leiden waarbij de mens in grote mate zelf verantwoorlijk gesteld wordt om gezond te blijven en/of zijn gezondheid te bevorderen

9. Definities gezondheid (3) • Ivan Illich (filosoof) • Gezondheid duidt het vermogen aan zich aan te passen aan verandering vh milieu, aan opgroeien en ouder worden, aan genezen als men door ziekte of letsel getroffen is, aan lijden en aan het rustig afwachten van de dood. Gezondheid omvat ook de toekomst, en omvat daardoor bezorgdheid en het innerlijk vermogen om daarmee te leven

10. Definities gezondheid (4) • Kuiper (Nederlands hoogleraar) • Gezondheid is een proces van menswording, dat gedragen wordt door een harmonieuze verhouding tussen de mens en zijn menselijke situatie

11. Definities gezondheid (5) • Mc Farlane & Casledine (1985) • Gezondheid is niet louter een statische toestand, maar een actieve instelling. Het is immers geen toestand maar een proces. Tijdens dit proces komt een individu tot een zeker evenwicht tussen hemzelf en zijn materiële en sociale milieu

12. Gezondheidsmatrix van Dunn Optimaal milieu minimaal welbevinden in optimaal milieu optimaal welbevinden in optimaal milieu Dood Optimaal welbevinden minimaal welbevinden in minimaal milieu optimaal welbevinden in minimaal milieu Minimaal milieu

13. Welzijn • Welzijn verwijst naar reeks meer kwalitatieve, vaak immateriële menselijke realiteiten • Zijn en weten • Normatief begrip: de kwaliteit van het leven meten en normeren • Sociale maatstaf voor levenskwaliteit • Dynamische toestand van welbevinden. • Maatschappelijk kansen krijgen en te baat nemen om psychische gezondheid, relaties met anderen, deelname aan samenleving, materieel menswaardig levenspeil, zingeving aan het leven,… tot ontplooiing te brengen

14. Rol van een zieke (Parson -1951) • Tijdelijke en onwenselijke rol die de persoon • Verplicht zo snel mogelijk beter te worden • Verplicht medische hulp te zoeken en zich daarin coöperatief op te stellen • Toestaat (of verplicht) af te zien van normale activiteiten en verantwoordelijkheden (werk, huishoudelijke taken,…) • En waarbij de persoon beschouwd wordt als hulpbehoevend en niet in staat beter te worden door zijn eigen beslissing of wil.

15. Handicap • Van Dale: 1) Belemmering, hindernis bij volbrengen van een taak of prestatie, nadeel, gebrek, 2) Nadelige positie als gevolg van een lichamelijk of geestelijk gebrek of als gevolg van invaliditeit • Hand – in – cap (hand in zak) • Vlaams Fonds: Een langdurig en belangrijke beperking van de kansen tot sociale integratie van een persoon tgv een aantasting van de mentale, psychische of zintuiglijke mogelijkheden

16. Modellen • Reductionistisch of medisch model • Dualistisch mensbeeld • Vooral aandacht lichamelijk aspect • Holistisch mens-milieu model • Hulpverleningsmodellen: medisch, sociologisch, psychodynamisch, leertheorie, systeemdenken • Model van Lalonde: intern milieu, extern milieu, leefstijl, gezondheids- en welzijnszorg

17. Model van Lalonde

18. Indeling naar soort van hulpverlening • Zelfzorg: instaan voor eigen fysieke, psychische, sociale en spirituele zorg • Mantelzorg: verricht door niet-professionelen. Kenmerken: vrijwillig, kostenloos en wederkerig • Professionele zorg: verricht door mensen opgeleid zijn. Kenmerken: georganiseerd, betaald, niet wederkerig (arts, maatschappelijk werker, psycholoog, …)

19. Indeling naar doel van hulpverlening • Positieve zorg: betere leef-, woon- en werkomstandigheden bewerkstelligen (verkeersveiligheid, waterzuivering, huisvuilophaling, …) • Preventieve zorg: voorkomen van ziekten en onwel zijn en/of de gevolgen van ziekte en onwel zijn minimaliseren • Curatieve zorg: genezen van mensen die ziek en/of onwel zijn • Palliatieve zorg: lijden verzachten van mensen die door curatieve zorg niet meer kunnen beter worden

20. Indeling naar plaats of setting • Extramurale: zorg buiten de muren van instellingen (zorg voor bejaarde thuis, kind in pleeggezin, palliatieve thuiszorg,…) • Semimurale: zorg in instelling verleend maar verblijf <24 uren (nierdialyse, dagcentrum, daghospitaal, …) • Intramurale: zorg binnen muren instelling, verblijf >24 uren (operatie met opname, vluchthuis, therapeutische gemeenschap, …) • Transmurale: zorg die normaal intramuraal gegeven wordt naar de thuissituatie verplaatst (thuisdialyse, zorg voor dementerende thuis, palliatieve thuiszorg, …)

21. Indeling naar graad van gespecialiseerd zijn • Echelonnering van de zorg (echelon = sport, ladder of traptrede, ook zorglijn genoemd) • 0de echelon: niet professioneel; doel= positieve en preventieve zorg; zorglijn van zelfzorg, mantelzorg, vrijwilligers,… • 1ste echelon: extramuraal; professionele zorg; zorglijn= huisarts, ocmw, gezins- en bejaardenhulp • 2de echelon: ambulant semimuraal; professionelen (specialisten); zorglijn van polikliniek, CGGZ, dagverblijf,…) • 3de echelon: intramuraal; professionelen (grote specialisatie); zorglijn van ziekenhuizen, vluchthuis,… • 4de echelon: intramurale zorg van lange duur; permanente zorg van algemene of gespecialiseerde aard; zorglijn van instellingen voor gehandicapten, revalidatiecentra, therapeutische gemeenschappen,…