HIẾN PHÁP NĂM 2013

HIẾN PHÁP NĂM 2013 Báo cáo viên: Phạm Minh Hòa Phó giám đốc Sở Tư pháp

QUỐC HỘI THÔNG QUA HIẾN PHÁP

Ngày 28/11/2013, QH đã t/qua HP 2013 với 486/488 tán thành, chiếm 97,59%; sau hơn 21 năm đ/nước ta đã có bản HP mới, HP của thời kỳ hội nhập, đổi mới và p/ triển.

Đây là sự kiện chính trị - pháp lý đặc biệt quan trọng, đánh dấu một bước tiến mới trong lịch sử lập hiến của nước ta. Đây là bản HP vừa kế thừa được các giá trị to lớn của các bản HP 1946, năm 1959, năm 1980 và năm 1992, vừa thể chế hóa các q/điểm, p/hướng, ND p/triển đã được k/định trong Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, p/triển năm 2011).

“Bản Hiến pháp đã thể hiện được ý chí nguyện vọng của Nhân dân, ý Đảng hợp lòng dân, là bản Hiến pháp đổi mới cho một thời kỳ mới của đất nước”.

Thực hiện QĐ tại k.1 Điều 103 của HP pháp hiện hành về n/vụ và quyền hạn của CT nước trong việc công bố HP, Luật và NQ của Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước đã tổ chức trọng thể buổi lễ. Sáng ngày 8/12/2013, tại Phủ Chủ tịch, CT nước Trương Tấn Sang đã ký Lệnh công bố HP nước CHXHCN Việt Nam và Nghị quyết QĐ một số điểm thi hành HP.

Chủ tịch nước ký Lệnh công bố Hiến pháp

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 1/ Sự cần thiết và mục đích sửa đổi Hiến pháp năm 1992. HP năm 1992 được ban hành trong bối cảnh những năm đầu t/hiện công cuộc đ/mới đ/nước do ĐHĐB toàn quốc lần thứ VI của Đảng (năm 1986) đề ra và để thể chế hóa Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá độ lên CNXH năm 1991.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. HP năm 1992 đã tạo cơ sở chính trị - pháp lý quan trọng cho việc thực hiện công cuộc đổi mới. Qua hơn 20 năm thực hiện HP năm 1992, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử. Đến nay, đ/nước ta đã có nhiều đ/mới trong bối cảnh t/hình QT có những biến đổi nhanh chóng, to lớn và f/tạp.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, f/triển năm 2011) và các văn kiện của ĐHĐB toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã xác định m/tiêu, đ/hướng f/triển t/diện, bền vững đ/nước giai đoạn CM mới nhằm XD nước VN XHCN dân giàu, nước mạnh, dân chủ, c/bằng, văn minh.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Vì vậy, cần sửa đổi HP năm 1992 để bảo đảm đ/mới đồng bộ cả về KT và c/trị, XD NN pháp quyền XHCN VN của N/dân, do N/dân và vì N/dân, h/thiện thể chế KTTT đ/hướng XHCN, bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền và ng/vụ cơ bản của c/dân, XD và bảo vệ TQ; tích cực và chủ động hội nhập Q/tế.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 2/ Yêu cầu sửa đổi HP năm 1992 Thứ nhất, t/tục k/định và làm rõ hơn những nội dung cơ bản có tính b/chất của c/độ ta đã được QĐ trong HP năm 1992 về f/huy DC XHCN, quyền làm chủ của N/dân, bảo đảm sự l/đạo của Đảng, f/triển nền KTTT đ/hướng XHCN, XD và h/thiện NN pháp quyền XHCN VN của N/dân, do N/dân, vì N/dân.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Thứ hai, thể chế hóa kịp thời những quan điểm, chủ trương lớn được nêu trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, f/triển năm 2011) và các văn kiện của Đảng. Thứ ba, hoàn thiện kỹ thuật lập hiến, bảo đảm để Hiến pháp thực sự là đạo luật cơ bản, có tính ổn định, lâu dài.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 3/ Quan điểm sửa đổi HP năm 1992. Việc sửa đổi bổ sung HP năm 1992 dựa trên 6 quan điểm cơ bản sau đây: 3.1. Dựa trên cơ sở TK việc thi hành HP 1992 và các đạo luật có l/quan; căn cứ vào đ/hướng, nội dung của Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, f/triển năm 2011) và các VK của Đảng;

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. kế thừa những QĐ của HP 1992 và của các bản HP trước đây còn f/hợp; sửa đổi, bổ sung những vấn đề thực sự cần thiết, những vấn đề đã rõ, được t/tiễn c/minh là đúng, có đủ cơ sở, nhận được sự t/nhất cao và f/hợp với t/hình mới đã được VK ĐHĐB toàn quốc lần thứ XI của Đảng xác định.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 3.2. T/tục k/định b/chất và mô hình tổng thể của HTCT và BMNN đã được xác định trong Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá dộ lên CNXH (bổ sung, f/triển năm 2011) và HP 1992. NN ta là NN pháp quyền XHCN của N/dân, do N/dân, vì N/dân; tất cả quyền lực NN thuộc về N/dân; quyền lực NN là t/nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các CQNN trong việc t/hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 3.3. K/định ĐCS VN là đội t/fong của GCCN, đ/thời là đội t/fong của NDLĐ và của DTVN, đ/biểu tr/thành lợi ích của GCCN, NDLĐ và của cả DT, theo CN M-Lnin, tư tưởng HCM, là LL l/đạo NN và XH. 3.4. F/triển nền KTTT đ/hướng XHCN ; đ/mới đồng bộ, f/hợp về KT và CT, vì m/tiêu XD nước VN XHCN dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 3.5. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyên công dân; quyền của c/dân không tách rời ng/vụ của c/dân; t/hiện dân chủ XHCN; tăng cường kỷ luật, kỷ cương; XD khối ĐĐK toàn dân tộc.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 3.6. Sửa đổi HP là công việc hệ trọng nên phải tiến hành chặt chẽ, khoa học dưới sự l/đạo của Đảng; bảo đảm sự t/gia của các c/gia, các nhà KH, các nhà QL; tổ chức lấy ý kiến rộng rãi của N/dân và các CQ, tổ chức; chú trọng c/tác t/tin, t/truyền, bảo đảm đúng đ/hướng, không để các đ/tượng xấu, thế lực thù địch lợi dụng để c/fá, xuyên tạc trong q/trình sửa đổi, bổ sung HP.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 4. Quá trình sửa đổi HP 1992 T/hiện NQ của QH khóa XIII v/v sửa dổi HP 1992, từ năm 2011 đến nay, UB dự thảo sửa đổi HP đã tổ chức TK việc thi hành HP 1992 và XD Dự thảo sửa đổi HP trình QH xem xét, cho ý kiến tại ba kỳ họp.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Tại kỳ họp thứ 4, QH đã ban hành NQ số 38 ngày 23/11/2012 tổ chức lấy ý kiến N/dân về Dự thảo sửa đổi HP 1992. Việc lấy ý kiên N/dân đã được các cấp, các ngành t/khai, đã nhận được sự t/gia ng/túc, t/cực, tâm huyết của đông đảo các tầng lớp N/dân và đồng bào VN ở nước ngoài, thực sự là đợt s/hoạt c/trị - f/lý dân chủ, sâu rộng trong cả HTCT.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Tại kỳ họp thứ 5 QH khóa XIII, QH đã t/luận Dự thảo sửa đổi HP 1992 được chỉnh lý trên cơ sở t/thu ý kiến của N/dân. UB Dự thảo sửa đổi HP đã chỉ đạo Ban biên tập NC, t/thu ng/túc ý kiến của các ĐBQH;

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. tổ chức nhiều HN, hội thảo, tọa đàm, làm việc với cấp ủy, c/quyền một số tỉnh, t/fố, xin ý kiến của Đảng đoàn QH, UBTV QH, các ĐBQH hoạt động c/trách, trình xin ý kiến BCT, HN lần thứ năm, lần thứ bảy, lần thứ tám BCHTW khóa XI; đ/thời t/tục nhận, t/hợp và NC, t/thu ý kiến của N/dân để c/lý Dự thảo. Tại kỳ họp thứ sáu, QH khóa XIII đã t/qua HP nước CHXHCN VN.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. 5. Phạm vi sửa đổi HP 1992. Căn cứ vào Cương lĩnh XD đ/nước trong t/kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, f/triển năm 2011), các văn kiện khác của Đảng, đặc biệt là NQ HN lần thứ hai BCHTW khóa XI, KL của HN lần thứ năm BCHTW khóa XI và NQ của QH khóa XIII, trên cơ sở q/triệt m/đích, y/cầu và các q/điểm nêu trên, UB Dự thảo sửa đổi HP đã xác định chín nội dung cơ bản sửa đổi HP 1992, đó là:

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Thứ nhất, sửa đổi HP để t/tục thể chế hóa và làm sâu sắc hơn chủ trương f/huy dân chủ XHCN, bảo đảm tất cả quyền lực NN thuộc về N/dân. Thứ hai, sửa đổi HP để t/tục f/huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, huy động các LL xã hội phục vụ sự nghiệp f/triển đ/nước

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Thứ ba, sửa đổi HP để t/tục f/huy k/định và làm rõ hơn vị trí, vai trò, tr/nhiệm lãnh đạo của Đảng đối với NN và xã hội. Thứ tư, sửa đổi HP để t/tục f/huy nhân tố con người, thể hiện sâu sắc hơn q/điểm bảo vệ, tôn trọng quyền con người, bảo đảm t/hiện tốt hơn quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Thứ năm, sửa đổi HP để t/tục XD và h/thiện nền KTTT đ/hướng XHCN, f/triển văn hóa, giáo dục, KH, CN, bảo đảm công bằng XH, BVMT. Thứ sáu, sửa đổi HP để t/tục bảo vệ vững chắc Tổ quốc VNXHCN. Thứ bảy, sửa đổi HP để t/tục XD và h/thiện NN pháp quyền XHCN VN.

I/ SỰ CẦN THIẾT, MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU, QUAN ĐIỂM, QUÁ TRÌNH SỬA ĐỔI VÀ PHẠM VI SỬA ĐỔI HP 1992. Thứ tám, sửa đổi HP để t/cực, chủ động hội nhập QT, xác định rõ hơn vai trò, tr/nhiệm của NN trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền, lợi ích h/fáp của c/dân trong QH Q/tế; tạo cơ sở hiến định để NN đ/mạnh HTQT, t/hiện quyền, ng/vụ quốc gia, góp phần giữ gìn hòa bình KV và thế giới. Thứ chín, sửa đổi kỹ thuật lập hiến và quy trình sửa đổi HP để bảo đảm hiệu lực, tính ổn định, lâu dài của HP.

II. NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA HP NĂM 2013 Về hình thức : HP 2013 bao gồm 11 chương và 120 điều (giảm 1 chương và 27 điều so với HP 1992). HP 2013 chỉ giữ nguyên 7 điều, bổ sung 12 điều mới và sửa đổi 101 điều. Trong đó có sự sắp xếp lại các chương:

- Chương I: Chế độ chính trị - Chương II: Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân - Chương III: KT, XH, VH, GD, KH, CN và MT - Chương IV: Bảo vệ Tổ quốc - Chương V: Quốc hội - Chương VI: Chủ tịch nước - Chương VII: Chính phủ - Chương VIII: TAND & VKSND - Chương IX: Chính quyền địa phương - Chương X: HĐ bầu cử quốc gia và Kiểm toán NN - Chương XI: Hiệu lực của HP và việc sửa đổi HP

Lời nói đầu của HP được XD trên cơ sở chắt lọc, lựa chọn ý tứ, từ ngữ để nêu bật được một cách ngắn gọn, súc tích tinh thần, nội dung của HP, p/ánh được l/sử hào hùng của D/tộc, những mốc l/sử quan trọng, thành quả cách mạng to lớn mà ND ta đã đạt được.

LNĐ được sửa theo hướng k/quát, cô đọng, súc tích và ngắn gọn chỉ bằng 1/3 so với lời nói đầu của HP1992. Ngay từ LNĐ, HP đã thể hiện rõ mục tiêu dân chủ và k/định chủ quyền của ND Việt Nam trong việc XD, thi hành và bảo vệ HP vì mục dân giàu, nước mạnh, d/chủ, c/bằng, văn minh.

Sắp xếp lại các chương - Chương 11: Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, Thủ đô, Ngày Quốc khánh được ghép vào Chương 1. - Chương 5: Quyền và ng/vụ cơ bản của c/dân được đưa lên Chương 2 với tên gọi Quyền con người, Quyền và ng/vụ cơ bản của c/dân . - Chương 10 là chương hoàn toàn mới: HĐ bầu cử q/gia, KTNN.

Chương I: Chế độ chính trị Chương I của HP được XD trên cơ sở sửa đổi tên Chương I của HP 1992 (Nước CHXHCNVN - Chế độ c/trị) và gộp với Chương XI của HP năm 1992 (Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, Thủ đô, ngày Quốc khánh) vì đây là những nội dung gắn liền với chế độ chính trị của quốc gia.

Chương I: Chế độ chính trị Về cơ bản, Hiếnpháp tiếp tục kế thừa, k/định bảnchất và mô hình tổng thể của thể chế chínhtrị đã được xácđịnh trong Cươnglĩnh và HP1992; đ/thời làm rõ hơn, đầy đủ và sâu sắc hơn các vấn đề sau đây:

Chương I: Chế độ chính trị - K/định Nước CHXHCN Việt Nam là một nước độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời (Điều 1).

Chương I: Chế độ chính trị - Tiếp tục t/hiện xuyên suốt, nhất quán q/điểm “tất cả quyền lực NN thuộc về ND mà nền tảng là liên minh giữa GCCN với GCND và đội ngũ trí thức” nhưng bổ sung một điểm mới quan trọng đó là: Nước CHXHCN Việt Nam do Nhân dânlàm chủ (Điều 2).

Sửa đổi, bổ sung Điều 2 T/tục k/định Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền XHCN; Nhà nước của ND, do ND và vì ND. NN Việt Nam do ND làm chủ, tất cả q/lực thuộc về Nhân dân.

Sửa đổi, bổ sung điều 3 Theo đó, NN công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền c/dân – đây là điểm mới tiến bộ.

- Kế thừa các QĐ của HP năm 1992, HP thể hiện rõ bản chất của NN ta là NN pháp quyền XHCN của ND, do ND, vì ND nhưng bổ sung và p/triển ng/tắc “Quyền lực NN là t/nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các CQNN trong việc t/hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp” (Đ2) theo tinh thần của Cương lĩnh.

Đây là điểm mới quan trọng của HP so với các bản HP trước đây vì lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến, ng/tắc “kiểm soát quyền lực” được ghi nhận trong Hiến pháp.

K/soát q/lực là ng/tắc của NN pháp quyền để các CQ lập pháp, hành pháp, tư pháp thực thi có h/lực, h/quả c/năng, n/vụ, q/hạn của mình theo HP và PL, tránh việc lợi dụng, lạm dụng q/lực.

Ng/tắc này đã được thể hiện trong các Chương V, VI, VII, VIII và IX của HP và tạo cơ sở hiến định cho việc t/tục thể chế hóa trong các QĐ của các luật có liên quan.“Kiểm soát” là từ ngữ mới được xuất hiện trong bản HP lần này.

- Lần đầu tiên trong l/sử lập hiến, QĐ “ND t/hiện quyền lực NN bằng DC tr/tiếp” được ghi nhận và p/triển thành ng/tắc trong HP. Theo đó, ND t/hiện q/lực NN bằng DC tr/tiếp, bằng DC đại diện t/qua QH, HĐND và t/qua các CQ khác của NN (Đ6) mà không chỉ t/qua QH và HĐND như HP 1992.

Ng/tắc này được thể hiện nhất quán trong toàn bộ HP, từ chế độ c/trị, quyền con người, quyền và ng/vụ cơ bản của c/dân đến các thiết chế trong BMNN cũng như trong việc sửa đổi HP.

- T/tục kế thừa QĐ tại Điều 4 của HP 1992, HP t/tục k/định tính l/sử, tính tất yếu k/quan sự lãnh đạo của Đảng đối với quá trình CM, XD & BVTQ của nước ta.

HIẾN PHÁP NĂM 2013