1 / 121

LİPİDLER

LİPİDLER. BESİN ÖĞELERİ. 1.Proteinler. 2.Yağlar (Lipidler). 3.Karbonhidratlar. 4.Mineraller. 5.Vitaminler. 6.Su. Lipidler. Tanım : suda çözünmeyen bileşikler Lipidlerin çoğu yağ asitleri veya yağ asidi esterleridir.

leigh-fischer
Télécharger la présentation

LİPİDLER

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. LİPİDLER

  2. BESİN ÖĞELERİ 1.Proteinler 2.Yağlar (Lipidler) 3.Karbonhidratlar 4.Mineraller 5.Vitaminler 6.Su

  3. Lipidler • Tanım: suda çözünmeyen bileşikler • Lipidlerin çoğu yağ asitleri veya yağ asidi esterleridir. • Petrol eteri, benzen ve kloroform gibi apolar organik çözücülerde çözünürler. • Fonksiyonları • Enerji depolama • Hücre membran yapısı • Isı korunması • Hormonların öncü maddeleri (steroidlerve prostaglandinler) • Çeşitleri: • Yağ asitleri • Nötral lipidler • Fosfolipidler ve diğer lipidler

  4. LİPİDLER En çok enerji veren besin öğesidir. Vücutta adipoz dokuda depolanırlar ve gerektiğinde enerji için kullanılırlar. Hücre membranı ve sinir hücreleri içingereklidirler.

  5. LİPİDLER Vitamin A,D,E,K gibi vücut için gerekli olan vitaminler yağda eridikleri için yağlarla birlikte alınmalıdır. Deri altı yağ tabakası vücut ısısının kaybını önler. Yağlar midenin boşalmasını geciktirerek tokluk hissi verir.

  6. Lipidlerin Ortak Özellikleri • Lipidler, biyolojik kaynaklı organik bileşiklerdir. • Lipidlerin yapılarında C, H, O bulunur. Ayrıca N, P, S gibi elementler de bazı lipidlerin yapısına girerler. • Lipidlerin temel yapı taşları yağ asitleridir.

  7. Yağ Asitleri • Yağ asitleri aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: • Doymuşluğuna göre: • Doymuş yağlar • Doymamış yağlar • Zincir uzunluğuna göre yağ asitleri (YA): • Kısa zincirYA: 2-4 karbon atomu • Orta uzunlukta zincirYA: 6 –10 karbon atomu • Uzun zincirYA: 12 – 26 karbon atomu • Esansiyel yağ asitleri ve vücutta biyosentezlenen yağ asitleri : • Linoleik ve linolenik yağ asitleri esansiyel yağ asitlerine iki örnektir.

  8. YAĞLARIN SINIFLANDIRILMASI

  9. YAĞLAR Besinlerde bulunan yağlar doymuş ve doymamış yağ asitleri olmak üzere iki grupta toplanır. *Doymuş yağ asitleri tereyağı,et,süt vb.bulunan hayvansal kaynaklı yağlar *Doymamış yağ asitleri zeytinyağı,ayçiçeği yağı, fındık yağı vb. bitkisel kaynaklı yağlar

  10. Nötral yağlar olarak bilinen trigliseridler, birçok organizmada enerji için başlıca yakıt deposudur.

  11. Fosfolipidler ve steroller biyolojik membranların yapı taşlarıdırlar.

  12. Nispeten küçük miktarlarda bulunan bazı lipidler, enzim kofaktörleri, elektron taşıyıcıları, ışık absorbe eden pigmentler, emülsifiye edici ajanlar, hormonlar ve intrasellüler haberciler olarak çok önemli fonksiyonlara sahiptirler.

  13. I. YAĞ ASİTLERİ Kapalı formülü R-COOH olan, genelde uzun zincirli monokarboksilik asitlerdir.

  14. KISA GÖSTERİM ve ADLANDIRMA Yağ asitleri genelde kısa sembollerle ifade edilir: Örneğin : 16:1 (9) veya 16:19 Çifte bağın yerini Karbon sayısını Çifte bağ sayısını Çifte bağın konfigürasyonu cis ise belirtilmez, ama trans ise, 9 ‘un yanına trans yazılarak belirtilir. gösterir.

  15. KISA GÖSTERİM Ve ADLANDIRMA Sistematik adlandırmada karbon sayısının sonuna • doymuş yağ asitlerinde –oik eki, • doymamışlarda ise –eoikeki getirilir. • Örneğin, 18 karbonlu (C18) doymuş bir yağ asidi olan stearik asit,oktadekanoik asit olarak adlandırılır. 18 C’lu, 1 çifte bağ içeren oleik asit ise, oktadekenoik asit olarak adlandırılır. 18 C’lu, 2 çifte bağ içeren linoleik asit ise, oktadekadienoik asit olarak adlandırılır.

  16. KISA GÖSTERİM ve ADLANDIRMA Yaygın adıyla linoleik asit, yani cis-9, cis-12- oktadekadienoik asit kısaca 18:2 (n-6) şeklinde de gösterilir. Bu bileşik 18 karbonludur, 2 çifte bağ içerir ve son çifte bağdan terminal metil grubuna kadar 6 karbon içerir. Geleneksel olarak 18:2w6 şeklinde de gösterilir..

  17. Yağ Asitleri • 1. Doymuş yağ asitleri: C-atomları arasında TEK BAĞ bulunur ve genelde 4-18 C atomu kapsarlar • 2. Doymamış yağ asitleri: C-atomları arasında ÇİFT BAĞ bulunur ve 16-20 C-atomu kapsarlar

  18. Sadece tek bir çift bağ varsa:Tekli doymamış yağ asidi(Mono Unsaturated Fatty Acid; MUFA)Birden fazla sayıda çift bağ içeriyorsa:Çoklu doymamış yağ asidi(Poly Unsaturated Fatty Acid; PUFA) olarak adlandırılır. Çift bağların sayısı arttıkça erime noktası düşer. Doğada tüm çift bağlar ‘cis’ konumundadır.

  19. Doymuş ve Doymamış Yağ Asitleri

  20. DOYMAMIŞ OLANLARDA İZOMERİ

  21. Doymamış Yağ Asitleri • Monoenoik asit (monounsaturated-tekli doymamış) Doğal yağ asitlerinde çift bağ her zaman ciskonumundadır. Zincirin bu konumundaki kırılması nedeniyle erime noktaları daha düşüktür.

  22. Doymamış Yağ Asitleri • Dienoik asit: linoleik asit

  23. Doymamış Yağ Asitleri • Polienoik asit (polyunsaturated-çoklu doymamış)

  24. Doymamışlık zarların yapısında yer alan lipitler için çok önemli bir özellik! • Çünkü, cis konumundaki çift bağlar molekülde bir burkulmaya yol açar ve zardaki moleküllerin birbirine çok yakın paketlenmesini önler. Bu da zarın AKIŞKANLIĞINI SAĞLAR. (Geçirgenlik ve esneklik özelliği kazandırır)

  25. ÇOKLU DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİ Omega - 3 Omega -6 Balık Kanola yağı Soya yağı Fındık yağı Mısırözü yağı Ayçiçek yağı Soya yağı Tekli doymamış yağ asitiZeytinyağı (oleik asit)

  26. ÇOKLU DOYMAMIŞ YAĞ ASİTLERİNİN İNSANDA ETKİSİ • HDL kolesterolün düşüşü önlenir. • Trigliserit düzeyi korunur. • İnsülin direnci azalır, Tip 2 diyabetin • denetiminde yardımcı olur. • Yüksek tansiyonunönlenmesindeyardımcıdır. • Bağışıklık sisteminde yararlı etkileri vardır. • Doymamış yağ asitlerinin alımının artması koroner arter hastalığı riskini azaltır.

  27. Doymuş Yağ Asitlerine Ait Özellikler

  28. Doymamış Yağ Asitlerine Ait Özellikler

  29. Lipidler,polar olmayan (hidrofobik) bileşiklerdir, organik çözücülerde çözünürler. Membran lipidlerinin çoğu amfipatik’tir, yani bir apolar uçve bir polaruç içerirler. Yağ asitlerisonunda karboksilik asit ucu içeren hidrokarbonlar zincirleridir. 16-C’lu yağ asidi: CH3(CH2)14-COO- Apolar Polar 16-C’lu ve 9-10 C atomları arasında cis- çift bağı içeren bir yağ asidi 16:1 cis D9şeklinde gösterilir.

  30. Yağ asitlerindeki çift bağlar genellikle ciskonfigürasyonundadır. Doğal olarak bulunan yağ asitleri tek sayıdakarbon atomu içerir.

  31. Yağ asidi hidrokarbonlarında tekli C-C bağları arasında serbest dönme vardır. Ancak çift bağ karbonlarında bu dönme gerçekleşemez. Dolayısıyla, her bir çift bağ, molekül zincirinde bir kırılma-eğilmeile sonuçlanır.

  32. OrganizmadaYağ asitleri SERBEST FORMDA YAĞ AÇİL ESTERLERİ ŞEKLİNDE Triaçilgliseroller Fosfolipitler Glikolipitler Sfingolipitler Prostaglandinler Kolesterol esterleri bulunur.

  33. İnsanda yağ asitlerindeki 9-10. karbonlar arasına çifte bağ sokan enzim dışında, diğer çifte bağları oluşturacak enzim yoktur. Dolayısı ile 1’den fazla sayıda çifte bağ içeren Linoleik, Linolenik ve Araşidonik asitler dışarıdan mutlaka alınması gereken esansiyel yağ asitleri’dir. Bu asitler için en iyi doğal kaynaklar: mısır, yer fıstığı, pamuk ve soya fasulyesi gibi tohum yağlarıdır.

  34. Esansiyel Yağ Asitleri • Yapılarında ÇİFT BAĞ içerirler • Linoleik, Linolenik ve Araşidonik Asitler • Hayvanlar için esansiyel özelliğe sahiptirler. • Düşük düzeyde ihtiyaç nedeniyle yetersizlik belirtisi fazla görülmez. • Deri epitel hücrelerinde bozukluklar, gelişmede yavaşlama, verim düşüklüğü ve kısırlık görülür.

  35. Esansiyel Yağ Asitleri Neden Önemli? • Fosfolipidlerin yapısında yer alırlar: • Hücre zarının yapı taşlarıdır • Yağların taşınmasından sorumludurlar • Sefalin – Tromboplastin – kanın pıhtılaşması • Sifingomyelin (sinir dokusu) • Prostaglandin ve benzeri maddelerin sentezinde

  36. Bazı Yağların Yağ Asidi Kompozisyonu

  37. YAĞ ASİTLERİNİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ • Karbon sayısı 10’a kadar olan (10 dahil) tüm doymuş yağ asitleri oda sıcaklığında sıvı veya uçucudurlar !!! • Karbon sayısı > 10 olan doymuş yağ asitleri KATI!!! • Doymuş yağ asitlerinin erime noktaları karbon sayısı (zincir uzunluğu) arttıkça yükselir. • Ör: 12 C’ lu laurik asit 48 oC’da, 18 C’lu stearik asit 69 oC’da erir. • 2-4 C’lu yağ asitleri su ile her oranda karışırlar. C sayısı arttıkça su ile karışma yeteneği azalır. C sayısı>10 olan doymuş yağ asitleri suda hiç çözünmezler!!! • Doymamış yağ asitlerinin tamamı oda sıcaklığında sıvıdırlar,suda çözünmezler!!! • Yağ asitlerinin çoğu eter, benzen, kloroform vb. organik çözücülerde çözünür.

  38. LİPİTLERİN SINIFLANDIRILMASI • I- YAĞ ASİTLERİ • II- GLİSERİN TAŞIYAN LİPİDLER • Nötral yağlar • 1-Mono-, di- ve trigliseridler • 2- Gliserin eterler • 3- Glikozilgliserinler • B) Fosfogliseridler (Gliserofosfolipidler) • 1- Fosfatidler • 2- Fosfatidilinositol ve difosfatidilgliserol • III- GLİSERİN TAŞIMAYAN LİPİDLER • A) Sfingolipidler • Seramidler • Sfingomiyelinler • Glikosfingolipidler • B) Alifatik alkoller ve mumlar • C) Terpenler (İzopren lipidler) • D) Steroidler • IV-DİĞER SINIF BİLEŞİKLERE BAĞLI LİPİDLER • A) Lipoproteinler • B) Lipopolisakkaritler

  39. Lipidlerin sınıflandırılmaları

  40. Lipidlerin Sınıflandırılması

  41. Yağ asitlerinin çeşitli alkollerle oluşturdukları esterlerbasit lipidler olarak bilinirler. Yağ asitlerinin gliserol (gliserin) ile oluşturdukları esterler nötral yağlardır.

  42. Nötral lipidler • Gliseridler (yağlar) • Gliserol • Gliserol esterleri - mono gliseridler, digliseridlerve trigliseridler • Wakslar – uzun zincirli alkollerin basit esterleri

  43. Gerek hayvansal yağlar gerekse bitkisel yağlar, yağ asitlerinin gliserin (gliserol) ile oluşturdukları oldukça kompleks esterlerdir.

  44. Gliserol ile yağ asitleri arasındaESTER BAĞI OLUŞUR !!!

More Related