EL HİJYENİ

1. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Enfeksiyon Kontrol Hemşireliği Eğitimi EL HİJYENİ ENFEKSİYON KONTROL HEMŞİRESİ SEVGİ ÖZÇELİK

3. Enfeksiyon kontrol programı Dezenfeksiyon uygulamaları İzolasyon önlemleri Sürveyans HIV önlenmesi Kateter enf önlenmesi Uygun antibiyotik kullanımı Enfeksiyon kontrolü Hastane temizliği Dezenfeksiyon sterilizasyon Kişisel hijyen Tıbbi atıklar EL HİJYENİ

4. Tarihçe • 1870‘lerde Fransa’da bir hastane “Cinayet Evi” • 1879, Paris’teki Tıp Akademisi’ndeki bir seminerde konuşmacı “Hastalıkların yayılmasında ellerin rolü çok şüphelidir” “Puerperal sepsisli kadınların ölümüne yol açan, hasta kadından öldürücü mikrobu alarak sağlıklı olanlara taşıyan doktorların elleridir” (Louis Pasteur)

5. Tarihçe 20. ABD Başkanı James Abram Garfield 1881 yılında suikast girişimi Bir kurşun koluna, bir diğeri vücuduna.. Takip eden 8 günde 16 doktor tarafından muayene edildi. El yıkamadan direk yaraya parmakla müdahale Hastanın durumu kötüleşti, ancak kurşun çıkarılamadı.  Hasta ağır enfeksiyon bulguları ile septik tabloda 17 gün sonra eks oldu. Otopside kurşun koruyucu kist oluşturmuş şekilde bulundu. “Uygun el yıkama sonrası muayene edilse ve kirli invaziv girişim yapılmasa yaşardı”

6. Kontamine ellerden çapraz kontaminasyon • Kontamine bir gerece temas el kontaminasyonuna • Diğer gereç veya hastaya kontamine ellerle temas onların da kontaminasyonuna • Mikroorganizmaların onlara nakline • Elde var olan herhangi bir kesiden mikroorganizmaların kan dolaşımına girmesine ve enfeksiyon gelişimine „Ben potansiyel mikroorganizma taşıyıcısıyım !“

7. ÖNCE Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldiven giyme İlaçların hazırlanması Yemek İşten ayrılma SONRA Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldivenlerin çıkartılması Kan, kanlı sekresyon ile kontamine olma olasılığı olan herhangi bir alet veya objeye temas Diğer vücut sekresyonları ile temas Tuvalet El hijyeni ne zaman ?? WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006 Guideline for hand hygiene in health care settings. MMWR 2002; 51:RR 16.

8. El Yıkama ve El Antisepsisi Endikasyonları Ellerde gözle görülür kirlenme varlığında, • Nonantimikrobiyal sabun ve su • Antimikrobiyal sabun ve su Ellerde gözle görülür kirlenme yoksa; • Alkol bazlı el antiseptikleri Gözle görülür kir? Kendini kirli hissetmesi WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006

9. Bacillus spp Clostridium spp Sporosidal etkinlik için su ve basit/antimikrobiyal sabunla ellerin yıkanması Eldiven giyilmesi Eldiven çıkardıktan sonra el yıkama / el antisepsisi El Yıkama ve El Antisepsisi Endikasyonları

10. Doğru el yıkama tekniği • - Önce su ile eller ıslatılır • - Ellere 3-5ml sabun alınır • En az 15 sn süre ile eller • ovalanır • - Ellerin ve parmakların tüm yüzeyinin kaplanmış olmasına dikkat edilir • Eller su ile durulanır ve • tam olarak kurulanır

11. Etkili el yıkama Eller suyla ıslatılır

12. Etkili el yıkama Ellere 3-5ml sıvı sabun alınır

14. Etkili el yıkama Eller iyice durulanır

15. Ellerin kurulanması

16. Etkili el yıkama Kağıt havluyla eller iyice kurulanır.

17. El yıkama Kağıt havlu kullanarak musluk kapatılır

18. El yıkama Kullanılmış havlu çöp kutusuna atılır

19. El yıkama tekniği • Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı. Dermatit riski! • Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek • Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun eklenmemeli! • Çok kullanımlık havlular uygun değil!

20. El yıkama • Lavabo etrafına su sıçramaları ile kontaminasyon ! • Sensörsüz muslukların açılıp, kapatılması sırasında kontaminasyon !

21. Zaman çok önemli! El yıkama Alkol bazlı sol ile ovma 1-1.5 dak 10 - 20 sn

22. Bir YBÜ hemşiresi 8 saatlik şiftte sabun ve su yerine alkol bazlı el antiseptiği kullanırsane kadar zaman kazanır? 96-32=64 dak yaklaşık 1 saat (Saatte 12 el hijyeni endikasyonu, el yıkama süresi 60 sn, alkol bazlı solüsyon kullanımının süresi 20 sn olarak değerlendirildiğinde)

23. El antiseptiklerinin avantajları • Mikroorganizmalara çok etkili • Daha hızlı etki ! • Daha ucuz • Durulama esnasında su kaynaklı tekrar kontaminasyon riski yok Ehrenkranz NJ. Infect Control Hosp Epidemiol 1991

24. El antiseptikleri • Alkoller • Klorheksidin • Heksaklorofen • İyot ve iyodoforlar • Para-chloro-meta-xylenol (PCMX) • Kuaterner amonyum bileşikleri • Triklosan • Hidrojen peroksit • ..........................

26. El Antisepsisi avuç içlerinin teması avuç içi ile diğer elin yüzeyi parmak aralarına 1 2 3

27. El Antisepsisi avuç içinde parmaklar baş parmak çapraz parmaklar 4 5 6

28. Önemli noktalar • Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli! • Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli • Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

29. Klorheksidin • Biguanid grubunda yer alır • Etkinliği pH bağımlıdır (5.5-7.0) • Organik madde varlığında etkinlik azalır • Hücre duvarını yıkar • Sitoplazmada presipitasyon, hücre içi maddenin dışa kaçışı • Antibakteriyel etkisi yavaştır • Zarflı virüslere etkili • Sporostatik ve mikobakteriostatiktir • Deride kalıcı etkisi vardır

30. İyot ve iyodoforlar • Pek çok mikroorganizmaya etkili • Antiseptik olarak kullanılan konsantrasyonlarda sporosidal etkinlik yoktur • Protein sentezini ve hücre membranını bozar • Organik madde varlığında inaktive olur • İyodoforla el yıkama sonrası, etkinlik 30-60 dak devam eder • Gram negatif basillerle kontamine olabilir

31. Kuaterner amonyum bileşikleri • Katyonik olanlar en sık kullanılan gruptur • Membran aktif ajanlardır • Bakteri hücre zarına tutunarak sitoplazmik içeriğin sızmasına yol açar • Gram negatif bakteriler üzerine zayıf etkilidirler • Gram negatif bakteri kontaminasyonu bildirilmiştir

32. Kombinasyon • El antiseptikleri kombine kullanıldığında etki artmaktadır • Cerrahi el hijyeninde % 1 klorheksidin/alkol > % 4 klorheksidin Elde görülen yan etkiler daha az Grove GL, 2001 Mulberry G, 2001

33. Cerrahi el hijyeni • Geçici floranın tamamen, kalıcı floranın kısmen ortadan kaldırılması amaçlanır • İrritan olmamalı • Geniş etki spektrumlu • Hızlı ve persistan etkili olmalı • Yüzük, saat vs çıkartılmalıdır

34. Cerrahi el hijyeni • 1894’teki öneriler; • Sıcak su + antiseptik sabun + fırça 5 dak + %90 etanol + fırça 3-5 dak + Antiseptik sıvı ile ellerin çalkalanması • 1939’daki öneri; • 7 dak su + sabun ve fırça ile ellerin yıkanması + 3 dak %70 etanol + havlu ile ellerin kurulanması

35. Cerrahi el hijyeni 2-6 dakika Fırça kullanımı ? Steril havlu ile kurulama

36. Cerrahi el ovalama • Gözle görülür kir yok ise • Uygun antiseptik, doğru kullanılır ise alkol bazlı el antiseptiği ile el ve ön kolu ovalamak yeterli • Tırnak altları alkol içerikli dezenfektan ile fırçalanırsa etkinlik artar • Kuruması beklenmeli • Günün ilk ameliyatında ve günlük etkinlikler sonrasında eller yıkanmalıdır • Kalıcı etkinlik düşük • Havlu ile kurulama gerekli değil

37. El hijyeninin diğer önemli noktaları • Suni tırnak Ø • Tırnakların uzunluğu tırnak etini geçmemeli

38. Eldiven kullanımı • Yanlış güven hissi! • El hijyeni uyumu azaltan bir uygulama! • Eldiven kullanımı öncesinde ve sonrasında mutlaka el antisepsisi sağlanmalıdır • Eldivenler yıkanmamalı • Tekrar kullanılmamalı • Eldiven üstüne antiseptik solüsyon uygulanmamalı

39. Eldiven kullanımı • Hasta ile temas sonrası eldivenler çıkartılmalı • Bir başka hastaya aynı eldiven ile temas edilmemeli • Hastadaki işlemler temiz alandan kontamine alana doğru yapılmalı • Aynı hastada kontamine vücut alanından temiz alana geçişte eldivenler değiştirilmeli

40. EL HİJYENİNE UYUM NASIL?

41. El Hijyenine UyumArjantin, Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye • 60 055 gözlem • % 55.8 hemşire • %43.4 doktor • Uyum • Hemşireler %52.8 • Doktorlar %47.1 • Kadınlar %52.8 • Erkekler %47.1 Rosental VD, IFIC 2005

42. El Hijyenine UyumArjantin,Brezilya, Kolombiya, Hindistan, Fas, Türkiye • Uyum • Sabah %52.1 • Öğleden sonra %50.6 • İnvaziv temas %53.9 • Yüzeyel temas %50 Rosental VD, IFIC 2005

43. Doktorlar ve El Hijyeni 163 doktorun hasta bakımı ile ilgili 573 aktivite sırasında gözlenmesi ve sonrasında anket uygulaması Ortalama uyum %57 Bölümler arasında önemli fark (dahili branşlarda %80, anestezistlerde %23) • Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

44. Doktorlar ve El Hijyeni Öğrencilerde uyum daha iyi Profesör veya konsültan hekim: %49 Fellow veya asistan: %57 Tıp öğrencisi: %79 • Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

45. Doktorlar ve El Hijyeni Eldiven çıkarıldıktan sonra el hijyeni uygulamanın gerekli diyenler %30 • Pittet D et al. Ann Intern Med 2004;141:1-8.

46. El hijyeni ve uyum YBÜ’de %12.9 Karabey et al. J Hosp Infect 2004

47. El hijyenine uyumu etkileyen faktörler ?

48. El hijyenine uyum

49. El hijyenine uyum %59 %36 El hijyeni uygulama endikasyonunun sıklığı arttıkça uyum azalmakta 20/saat 8/saat

50. El hijyenine uyum