KALKINMA AJANSLARI

1. T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI KALKINMA AJANSLARI Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Kasım 2007

2. Sunum İçeriği • Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları ? • Dünyada Kalkınma Ajansları • Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının Kuruluş Süreci • Kalkınma Ajanslarının Özellikleri, Amacı ve Temel Görevleri • Kalkınma Ajanslarının Teşkilat Yapısı ve DPT’nin Rolü • Kanunun Getirdiği Temel Yapısal Dönüşümler • Planlama, Programlama, Proje Destekleme ve Denetim Süreci • Anayasa Açısından Kalkınma Ajanslarının Statüsü

3. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Ülkemizde Uygulanan Bölgesel Politikalar • Bölge Planları, • Kalkınmada Öncelikli Yöreler Politikası - Kamu yatırım tahsislerinde öncelik, - Özel sektör teşvikleri, • Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ile Küçük Sanayi Siteleri (KSS), • Kırsal Kalkınma Projeleri, • Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun gelişmesine yönelik Aksiyon Planı ve Acil Destek Programları • Bölgesel Kalkınma Programları (2004-halen)

4. Türkiye AB Ortak Finansmanı ile Yürütülen Bölgesel Kalkınma Programları

5. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Hazırlanan Bölge Planları ve Sonuçlar Türkiye’de Yıllık Ortalama GSYİH Büyüme Hızı: %2,8 (1987-2001) Türkiye’de Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı: % 1,9 (1990-2000) Türkiye’de KBGSYİH: 100 (1987) Bugüne kadar hazırlanan 9 Bölge Kalkınma Planından, GAP dışındakilerin uygulanması ne yazık ki mümkün olamamış ve arzu edilen başarı sağlanamamıştır.

6. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Kalkınmada Öncelikli Yöre Politikaları ve Sonuçları • Büyüme Hızı, kişi başı GSYİH ve ülke GSYİH’na katkı bakımından KÖY kapsamındaki 22 il ile, kapsam dışındaki 45 il arasındaki farkların II. dönemde kapanmayıp, daha da açıldığı görülmektedir. * Bu tabloda kullanılan veriler 67 il bazında hazırlanmıştır.

7. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Bölgesel Kalkınma Uygulamalarındaki Başarısızlığın Temel Nedenleri • Yerelde Teknik Kurumsal Yapı Eksikliği • Finansman Mekanizmasının Bulunmaması

8. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Kurumsal Yapı Eksikliği • Bölgesel kalkınma planlarının hazırlık aşamasında bölgedeki yerel yönetimler, kamu kuruluşları, sivil toplum ve özel kesimin görüş ve katkılarını alacak, koordinasyonu sağlayacak, • Bölgenin uzmanlaşabileceği sektörleri ve öncelikleri ortaya koyan, tüm kesimlerin sahipleneceği bir kalkınma vizyonunun belirlenmesini destekleyecek, • Bölgede mevcut olan yerel potansiyeli harekete geçirmek üzere planın uygulanması için teknik destek sağlayacak, projelerin üretilmesini destekleyecek, • Planın ve projelerin uygulanması sürecini izleyip, değerlendirip, gerekli önerilerde bulunacak, • Bölgenin ihtiyacı olan teknik kapasiteye sahip bir uzmanlar ekibini sürekli olarak bölgede istihdam edecek bir kurumsal yapıya ihtiyaç duyulmaktadır.

9. Gerekçe: Niçin Kalkınma Ajansları Finansman Mekanizması Bulunmaması • Bölge planının hayata geçirilebilmesi, rekabetçi üstünlüklerin desteklenebilmesi için gerekli olan projelere finansman sağlayacak, • Politika, Plan, Program, Proje ve Para Döngüsünün işletilebilmesine imkan verecek, • Mahalli idarelerin ve diğer kamu kuruluşlarının, sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün mevcut kaynakları ile çözemeyecekleri ortak kalkınma sorunlarını projelere sağlayacağı mali destek ile çözecek, • Geri kalmış bölgeler lehine pozitif ayrımcılık yapılarak, merkezden daha fazla kaynak aktarımını sağlayacak bir finansman mekanizmasına ihtiyaç bulunmaktadır.

10. Dünyada Kalkınma Ajansları • Belirli bir bölgenin sosyo-ekonomik koşullarını geliştirip canlandırmak amacıyla kurulmuş ve faaliyetlerini tamamen veya kısmen kamunun finanse ettiği kurumlar olarak tanımlanmaktadır. • Günümüz kalkınma yaklaşımında yerel boyutta, kamu ve özel birimlerle, üniversite ve araştırma kurumları, odalar, gönüllü örgütleri, dernekler, sendikalar ve halkın katılımını karşılıklı işbirliğine dayalı sinerjiyi ön plana çıkaran organizasyonlardır. • Ajanslar kuruluş şekli, işlevleri, yapıları ve kaynakları itibariyle ülkeden ülkeye farklılıklar göstermekte ortak paydaları; kalkınma odaklı olmaları, belirli bir coğrafi bölgenin kalkınmasını hedeflemeleri ve bu bölgenin içsel potansiyellerini harekete geçirmeleridir. Kalkınma Ajanslarının Tanımı

11. Dünyada Kalkınma Ajansları Kalkınma Ajanslarının Yasal Statüleri • İdari yapılarına göre bir ülkeden diğerine farklılık göstermektedir. • Ajanslar limited şirket, kâr amacı gütmeyen birlikler, kamusal sınırlı sorumlu şirketler olarak kurulabilmektedir. Genel olarak finansman ve personel yönetimindeki esneklikleri nedeniyle özel kanunlarla belirlenmiş kamusal işlevleri öne çıkmaktadır. • Şirket (Özel, KİT, BİT, vs.) (İngiltere, İsveç, Slovakya, Polonya, Yunanistan, Portekiz, Hollanda, Fransa, İtalya, Almanya) • Kâr amacı gütmeyen birlik (Fransa, Bulgaristan, Ukrayna, Litvanya, Danimarka, Macaristan) • Kamu kuruluşu (Almanya, Belçika) • Vakıf (genelde kamu) (Romanya) • Bunların bir veya biden fazlasının bileşimi (İspanya, İrlanda)

12. Dünyada Kalkınma Ajansları Kalkınma Ajanslarının Gelirleri ve Kullandırdıkları Fonlar • Kamu Kaynakları(Genel bütçeden katkı, Yerel bütçeden katkı, Yerel veya merkezi hükümet tarafından doğrudan verilen fonlar, Vergi gelirlerinden pay, Yasal kesintiler) • Özel Sektör ve Sivil Toplum Kuruluşu Katkısı(Zorunlu, Oraklık bazında (proje), Aidat, bağış vs., Vakıf, dernek kaynakları) • Uluslar arası Fonlar ( Kredi, Hibe) • Hizmet Sunumundan Elde Edilen Gelirler(Danışmanlık, Eğitim, Organizasyon, Projelendirme) • Diğer(Gayrimenkul yönetimi, Risk sermayesi ortaklığı, patent, lisans vs.)

13. Dünyada Kalkınma Ajansları Kalkınma Ajanslarının Ortaya Çıkışı • Kalkınma Ajanslarına ilk örnek ABD’de Tennessee Valley Authority’nin 1930’larda kurulmasıdır. • 1950’ler ve öncesinde Kuzey Amerika, Avusturya, Fransa, İrlanda ve Belçika’da kurulmaya başlanmıştır, • 1960 ve 1970’lerde Almanya, İngiltere, İtalya ve Hollanda’da, • 1980’lerde Yunanistan, İspanya, Danimarka ve Finlandiya’da, • 1990’larda ise Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Litvanya, Letonya, Polonya, Portekiz, Slovakya, İsveç ve Ukrayna gibi ülkelerde Kalkınma Ajansları kurulmuştur.

14. Türkiyede Kalkınma Ajanslarının Kuruluş Süreci 1962 İLK KEZ :1962’DE BÖLGELERDE KALKINMA AMAÇLI KURUMLARIN OLUŞTURULMASI GÜNDEME GELDİ İKİNCİ KEZ: BÖLGELER ARASI GELİŞMİŞLİK FARKLARI, ARTAN EKONOMİK, SOSYAL VE GÜVENLİK SORUNLARI NEDENİYLE 37 YIL SONRA TEKRAR GÜNDEME GELDİ 2000 İLK GÜNDEME GELDİĞİ TARİHTEN 44 YIL SONRA KALKINMA AJANSLARI KANUNU MECLİS TARAFINDAN ÇIKARILDI VE CUMHURBAŞKANLIĞINCA ONAYLANDI 2006 30.03.2006 AJANS KANUNUNUN İPTALİ İÇİN ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURULDU İKİ BÖLGEDE PİLOT KALKINMA AJANSLARI KURULDU 06.07.2006 TR 31 İZMİR TR 62 ADANA-MERSİN DANIŞTAY’CA YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA KARAR VERİLDİ (BKK ve YÖNETMELİK) 30.01.200714.03.2007

15. BİRİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI (1963-1967)(Teşkilat, Meseleler ve Tedbirler) “Gerek bölge araştırmaları gerek yukarıdaki tanımlamaya göre bölge planlaması, yetişmiş eleman azlığı ve ayrıntılı bilgi toplama zorluğu yüzünden ancak uzun sürede etkili bir şekilde gerçekleştirilebilecek bir iştir. Bölge araştırmaları için eleman yetiştirme ve buna paralel olarak takımlar kurma işi bir programa bağlı olarak yürütülmektedir.” “Bölge kalkınma ve planlamasıyla ilgili çalışmaların gerçekleştirilmesi, hem merkezde hem de bölgelerde ihtiyaca elverişli teşkilat ve yeterli personelin bulunmasını gerektirmektedir. Varılacak en son amaç her bölgede araştırma takımları kurmak yoluyla ilerde genel plan çerçevesine uygun bölge programları hazırlamak ve bunların uygulanması bakımından gerekli idari teşkilatlanmayı sağlamaktır.” Ancak, bu önemli tespite rağmen söz konusu yerel kurumsal yapı kurulmadan bölgeler arası dengesizlikleri gidermek ve geri kalmış bölgelerin daha hızlı kalkınmasını sağlamak temel amacına ulaşmak üzere, I. Plan ile birlikte bölge kalkınma planları hazırlanmaya başlanmıştır.

16. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında(2001-2005); Kalkınma Ajansı şeklinde yerel bir kurumsal yapıya olan ihtiyaç; “546. Planların, Programların ve Bölgesel Planların hazırlık, uygulama, koordinasyon ve izleme aşamalarının etkinliğini artırmak üzere, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca ihtiyaç duyulan “merkezlerde birimlerin” oluşturulması için düzenlemeler yapılacaktır. şeklinde vurgulandığı gibi, görece az gelişmiş yörelerimiz için bugüne kadar yaptırdığımız birçok bölge planında da (ZBK;DAP;DOKAP) önerilmiştir.

17. Kalkınma Ajanslarının Özellikleri • Kanunda belirtilmeyen hususlarda özel hukuk hükümlerine tabi • Dinamik ve esnek yapıya sahip (bütçe kullanımı ve istihdam açısından) • Kamu, özel sektör ve STK’ları bir araya getiren... • Ekonomik ve sosyal gelişmeye odaklı... • Katılımcı ve diyaloga açık örgütlenmeye sahip... • Uygulamacı değil, destekleyici, katalizör ve koordinatör... • Bakanlar Kurulu Kararları ile Düzey-2’lerde tedricen kurulacak (26 plan bölge).

18. Kalkınma Ajanslarının Amacı ve Temel Görevleri Amaç: • Bölgelerimizin potansiyellerini harekete geçirmek ve tüm bölgelerin ulusal ekonomiye katkısını en yüksek düzeye çıkarmak. • Geri kalmış bölgelerimizin kendi içinde ve diğer bölgelerle gelişmişlik farklarını azaltarak ülke ortalamasına yaklaştırmak, • Gelişmiş bölgelerimizin küresel ölçekte rekabet gücünü artırmak, Temel Görevler: • Bölgesel gelişme stratejilerinin hazırlanmasına destek, • Girişimciliğin desteklenmesi ve geliştirilmesi, • Kamu, özel kesim ve STK’lar arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi, • Kırsal kalkınma ve yerel kalkınma faaliyetlerine destek, • Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının araştırılması ve tanıtımı, • Yerel yönetimlerin planlama çalışmalarına teknik destek, • Yatırımcıların izin ve ruhsat işlemlerinin tek elden takibi, • AB fonları ve uluslararası fonların kullanılmasında aracılık ve koordinasyon

19. Kalkınma Ajansı Teşkilat Yapısı YÖNETİM KURULU (Karar Organı) Seçim,Tavsiye, İzleme, Değerlendirme Faaliyet ve Denetim Raporları GENEL SEKRETERLİK (İcra Organı) KALKINMA KURULU (Danışma Organı) YATIRIM DESTEK OFİSİ (İLDE) YATIRIM DESTEK OFİSİ (İLDE) YATIRIM DESTEK OFİSİ (İLDE)

20. Kalkınma Kurulu Amaç:Bölgedeki işbirliğini geliştirmek ve Ajansı yönlendirmek, Üyeleri:Özel sektör, sivil toplum kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler ve üniversitelerden temsilciler (İllerin dengeli dağılımı esas alınarak en fazla 100 kişi) Görev ve yetkileri: • Bölgenin sorunlarına, tanıtımına, potansiyeline ve önceliklerine yönelik olarak yönetim kuruluna tavsiyelerde bulunmak. • Tek ilden oluşan bölgelerde yönetim kurulunda yer alacak özel kesim ve/veya sivil toplum kuruluşları temsilcilerini seçmek • Ajansın yıllık faaliyet ve iç denetim raporlarını görüşmek, değerlendirmek ve yönetim kuruluna önerilerde bulunmak.

21. Kalkınma Kurulunun Teşkili Bakanlar Kurulu Kararı ile • Her ilden ne kadar üyenin Kurulda yer alacağı, • Bölge için toplam Kamu temsilcisi oranı, STK/Özel Sektör oranı Valilikçe • İl içinde hangi kuruluşların kaç üye ile temsil edileceği belirlenir

22. Yönetim Kurulu Kamu kesimi, yerel yönetimler, özel kesim ve sivil toplum temsilcilerinden oluşan Yönetim Kurulu, Ajansın karar organıdır. Birden fazla ilden oluşan bölgelerde: • İl valileri, • İl Genel Meclisi Başkanı, • Büyükşehir Belediye Başkanları veya büyükşehir olmayan illerde il merkez Belediye Başkanları, • Her ilden birer kişi olmak kaydıyla Ticaret ve Sanayi Odası Başkanları 1/4 2/4 1/4 Bir ilden oluşan bölgelerde (Ankara, İstanbul, İzmir); 1/8 • Vali, • İl Genel Meclisi Başkanı, • Büyükşehir Belediye Başkanı, • Sanayi Odası Başkanı • Ticaret Odası Başkanı • Kalkınma Kurulu tarafından seçilecek üç özel kesim ve/veya sivil toplum temsilcisi 2/8 5/8

23. Genel Sekreterlik Nitelikli uzman personelden oluşan, Ajansın teknik birimidir. Yönetim kurulunun kararlarını uygular Esnek bir yapılanmaya sahiptir, teknik birimler kanunla tanımlanmamıştır. Yönetim Kurulu kararına bırakılmıştır. Genel Sekreter:Harcama Yetkilisi

24. Yatırım Destek Ofislerinin Görevleri -Yatırımcıların işlemlerini tek elden yürütmeleri amacıyla kurulan ve örneklerine bir çok ülkede rastlanan yatırım destek ofislerinin temel görevleri şunlardır: • Bölge illerinde, yatırımcıların kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki alanına giren izin ve ruhsat işlemlerini tek elden takip ve koordine etmek, yatırımları izlemek, • İlgili mevzuattaki başvuru koşulları ve istenen belgeler doğrultusunda yatırımcıya bilgi vermek ve yol göstermek, • Başvurular hakkında ön inceleme yapmak, • İş ve işlemler, yaşanan darboğazlar konusunda Valiliğe ve Genel Sekreterliğe bilgi vermek. -Rüşveti ve iltiması önleyecek hızlı ve etkin kamu hizmeti verilmesini sağlayacak bir mekanizmadır. -Başvuru isteğe bağlıdır (!)

25. Ulusal Koordinasyon - DPT’nin Rolü 26 Düzey 2 bölgesinde kurulacak Kalkınma Ajanslarının, ulusal plan ve stratejilerle uyumlu olarak faaliyetlerini yürütebilmeleri için DPT tarafından ulusal düzeyde koordinasyonu sağlanacaktır. Bu kapsamda DPT; • Ajanslar arasındaki işbirliğini sağlar, ortak proje üretimini destekler, • Plânlama, programlama ve projelendirme konularında ajanslara rehberlik ve danışmanlık yapar, • Plân ve programların uygulanmasını izler ve değerlendirir, • Ajansların kurumsal performanslarına dair usul ve esasları belirler, • Fonların ajanslara tahsisi ve kullanımına ilişkin usul ve esasları belirler, • Ajansların yıllık çalışma programlarını onaylar, • Yönetim Kurulu tarafından teklif edilen ajans Genel Sekreterini onaylar, • Plân ve programlara, yapılacak yardım ve transferlere, personelin nitelik ve istihdamına, bütçe ve muhasebe standartlarının kullanımına, faaliyet raporlarına, izleme, değerlendirme ve denetime ilişkin esas ve usuller ile Yatırım Destek Ofislerinin çalışma esas ve usullerini belirler.

26. BölgeselStrateji Bölgesel Kalkınma Fonu Projecilik Kalkınma Ajansı Katılımcılık Kurumsal ve Teknik Kapasite Kanunun Getirdiği Temel Yapısal Dönüşüm

27. Bölgesel Kalkınma Stratejisi • Bölgenin ortak kalkınma hedefini çizen, tarafların üzerinde anlaştığı bir vizyon belirlenecektir. • Farklı bölgelerdeki stratejilerin ulusal politikalarla uyumu ve birbirleriyle tamamlayıcılık sağlamaları DPT koordinasyonunda hazırlanacak Ulusal Düzeyde Bölgesel Gelişme Stratejisiyle sağlanacaktır.

28. Bölge Merkez Belediye,İl Özel İdaresi ve Sanayi ve Ticaret Odalarının gelirlerinin yüzde biri Genel bütçe vergi gelirlerinin binde beşi Bölgesel Kalkınma Fonu • Kanun ile Türkiye’de ilk defa bölgesel gelişme amacına tahsis edilmiş özel bir kaynak oluşturulmaktadır. • Bu kaynak merkezi bütçe ve yerel katılımlardan oluşan bir Bölgesel Kalkınma Fonu niteliğindedir.

29. Katılımcılık • Bölgedeki işbirliğini geliştirmek, yerelin kalkınma çabalarına baştan sona aktif katılımını ve sahiplenmesini sağlamak ve • Ajansı yönlendirmek üzere gerekli katılımcı bir yapı oluşturulmuştur.

30. Kurumsal ve Teknik Kapasite • Ajans, bölgesel kalkınma politikalarının etkin bir şekilde uygulanabilmesi için gerekli sürdürülebilir ve gelişmiş bir kurumsal yapı sağlayacaktır. • Bölgelerin ihtiyacı olan teknik kapasiteye sahip bir uzmanlar ekibi Ajanslarda istihdam edilecektir

31. Projecilik • Bölgenin görece üstünlüğü olan alanlarda proje bazlı destek sağlanacaktır. • Yerel yönetimlerin, STK’ların, üniversitelerin ve KOBİ’lerin belirlenecek önceliklere uyumlu projeleri desteklenecektir.

32. Gelirler ve İdare Edeceği Fonlar • Genel bütçe vergi gelirlerinin binde beşi, • İl özel idare gelirlerininyüzde biri, • Belediye gelirlerininyüzde biri, • Sanayi ve ticaret odalarının gelirlerinin yüzde biri, • Avrupa Birliği fonlarından sağlanacak kaynaklar, • Bağış ve yardımlar, • Bir önceki yıldan devreden gelirler. • En geri kalmış bölgedeki bir Ajans için toplam yıllık bütçe 30-35 milyon YTL(2008 yılı tahmini)

33. Bölgesel Kalkınma Fonu Milyon YTL (Trilyon TL) *Ticaret ve sanayi odalarından aktarılacak kaynaklar hariç

34. Proje Desteklerinde Öncelikli Alanlar

35. Planlama, Programlama ve Proje Destekleme Süreci Kaynakların etkin kullanımı ve uygulayıcılara destek Bölgesel Gelişme Planı/Stratejisi PLANLAMA ve PROGRAMLAMA YILLIK ÇALIŞMA PROGRAMI ve BÜTÇE İZLEME ve DEĞERLENDİRME Implementation PROJE SEÇİM SÜRECİ UYGULAMA Proje Teklif Çağrısı Projelere Kaynak Aktarımı

36. Planlama, Programlama ve Proje Destekleme Süreci PROJE DESTEK MEKANİZMASI • BÖLGESEL GELİŞME PLANININ • HAZIRLANMASI • BÖLGESEL KALKINMA İÇİN YOĞUNLAŞILACAK TEMEL ÖNCELİKLİ ALANLARIN BELİRLENMESİ Planlama • YILLIK ÇALIŞMA PROGRAMI • ve • BÜTÇENİN HAZIRLANMASI • ÖNCELİKLİ ALANLARDA YÜRÜTÜLECEK FAALİYET VE PROJE KONULARI İLE BU ALANLARA TAHSİS EDİLEN ÖDENEKLER BELİRTİLECEK.

37. PROJE SEÇİM SÜRECİ • PROJE DESTEKLEME REHBERLERİNİN HAZIRLANMASI • Kimler Başvurabilir? • Ne Tür Projeler Destek Alabilir? • Ne Zaman Başvurulabilir? • Ne Kadar Para Talep Edilebilir? • Projeler Nasıl Değerlendirilir?(Proje seçim kriterleri) • Nereye nasıl başvurulabilir? Seçim Süreci PROJE ÇAĞRISININ YAYIMLANMASI Proje başvurularının başlangıç tarihi BİLGİLENDİRME VE EĞİTİM FAALİYETLERİ Hibe kaynağından yararlanmak üzere proje hazırlayacak olanlara geniş katılımlı yerel bilgilendirme toplantıları ve proje hazırlama eğitimleri verilecek. PROJELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE SEÇİMİ Bağımsız uzmanlardan oluşan değerlendirme komisyonunun seçim kriterlerine göre projeleri değerlendirmesi ve seçimi yapılacaktır.

38. B) SEÇİLEN PROJELERİN UYGULAMA SÜRECİ • Seçilen Proje Sahipleri ile Sözleşmelerin İmzalanması • Proje faaliyetlerinin ve uygulama şartlarının belirlendiği temel doküman Uygulama • Seçilen Başarılı Projelerin Finanse Edilmesi • Başarılı projelere ön finansman ve ilerlemeye göre hakediş ödemesi • Proje Uygulamalarının Başlatılması • Şeffaf, ekonomik, rekabetçi satınalma ve uygulama kuralları

39. C) PROJELERİN İZLEME ve DEĞERLENDİRİLMESİ • Desteklenen Projelerin İzlenmesi • Projelerin sözleşmeye uygun yürütülüp yürütülmediğinin kontrolü, ihtiyaçların tespiti ve teknik destek sağlanması, denetime uygun zeminin oluşturulması İzleme-Değerlendirme • Desteklenen Projelerin Değerlendirilmesi • Hibe programlarının bölgenin kalkınmasına etkilerinin incelenmesi ve daha sonra yapılacak uygulamalara ışık tutması.

40. D- KALKINMA AJANSLARINDA DENETİM (MD.4 VE 25) İÇ DENETİM (MD. 4 VE MD. 25) İÇ DENETİM (MD. 4 VE MD. 25) DIŞ DENETİM (MD.4 VE MD. 25) İÇ DENETİM (MD. 4 VE MD. 25) DIŞ DENETİM (MD.4 VE MD. 25) DIŞ DENETİM (MD.4 VE MD. 25) KONUSU: HER TÜRLÜ HESAPLARI, İŞLEMLERİ, PERFORMANSI DENETLEMEK. KONUSU: FAALİYETLERİ, HESAPLARI, İŞLEMLERİ, PERFORMANSI DENETLEMEK. YETKİLİSİ: - DPT - İÇİŞLERİ BAKANLIĞI - BAĞIMSIZ DENETİM KURULUŞU (SPK Mevzuatına göre yetkilendirilmiş) - SAYIŞTAY YETKİLİSİ: - YÖNETİM KURULU BAŞKANI (VALİ) - GENEL SEKRETER (DPT ONAYLI) - İÇ DENETÇİ (KAMUDA EN AZ ON YIL DENETÇİLİK YAPMIŞ, ÇALIŞMALARINIBAĞIMSIZOLARAKYÜRÜTEN) Denetim DENETLEME ESASLARI: - DPT - İÇİŞLERİ BAKANLIĞI -MALİYE BAKANLIĞI TARAFINDAN MÜŞTEREKEN BELİRLENECEK DENETLEME ESASLARI: - DPT TARAFINDAN BELİRLENEN ESAS VE USULLERE GÖRE USULLERE GÖRE USULLERE GÖRE - ÇIKTILAR : DENETİM RAPORLARI ÇIKTILAR : DENETİM RAPORLARI RAPORLAMA MAKAMLARI : - YÖNETİM KURULU - KALKINMA KURULU RAPORLAMA MAKAMLARI : - İÇİŞLERİ BAKANLIĞI - DPT - DPT - DPT DPT NOT: BİR KONTROL MEKANİZMASI OLARAK AJANSIN ALTI AYLIK VE YILLIK FAALİYET RAPORLARI İÇİŞLERİ BAKANLIĞI’NA VE DPT’YE SUNULMAK ZORUNDADIR. AYRICA, YILLLIK FAALİYET RAPORU KALKINMA KURULUNDA GÖRÜŞÜLMEKTE VE TOPLANTI SONUÇ BİLDİRİSİYLE KAMUOYUNA AÇIKLANMAKTADIR.

41. Anayasa Açısından Kalkınma Ajanslarının Statüsü Ajansların Genel Özellikleri 5449 sayılı Kanuna göre Kalkınma Ajansları; • Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak üzere, • Merkezi idarenin (özellikle DPT’nin) genel koordinasyonu, gözetimi ve denetimi altında, • Düzey 2 İstatistiki Bölge Birimlerinde, • Bakanlar Kurulu kararıyla oluşturulan • Tüzelkişiliği haiz kurumlardır.

42. Hizmetin Niteliği • Ajansların göreceği hizmet, niteliği gereği kamusal bir hizmettir. • Ajanslar kuruldukları bölgeyi kalkındıracaklarından üstün bir kamu yararı amacı taşımaktadırlar. • Ajanslar kalkınma hedefi doğrultusunda yereldeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğini sağlamaya yönelik hareket edecek, ancak onların görev ve yetkilerini ne sınırlayacak ne de onların üstünde bir üst otorite olacaktır.

43. Kanunda ajansların bir bakanlığa bağlı veya ilgili olduğu belirtilmese de bu durum, ajanslarda idarenin bütünlüğü ilkesinin sağlanmadığı anlamına gelmez. Zira bu ilke bakımından önemli olan husus, Kanunun geneli değerlendirildiğinde, söz konusu kuruluş ile merkezi idare arasında hiyerarşi veya idari vesayet niteliğinde bir bağın kurulmuş olmasıdır. Ajanslar pek çok konuda, başta DPT olmak üzere merkezi idarenin koordinasyon, gözetim ve denetimi altındadır. Bu çerçevede DPT, ajansların yıllık çalışma programını onaylamaktan (tasdik) ajansın performansı ile ilgili değerlendirmeleri yapmaya ve gerekli tedbirleri almaya; genel sekreteri onaylamaktan (tasdik) ajansların en önemli gelir kaynağı olan transfer ödeneğini aylık harcama programına göre ajanslara kullandırmaya ve ajansların faaliyet alanları ve işleyiş mekanizmaları ile ilgili pek çok konuda usul ve esasları belirlemeye kadar pek çok alanda yetkili kılınmıştır. Ayrıca Kanunda bazı konularda İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve GAP Bölge Kalkınma İdaresine de çeşitli görevler verilmiştir. Dolayısıyla ajansların merkezi idareye bağı konusunda, hem organik hem de işlevsel açıdan idarenin bütünlüğü ilkesi en üst düzeyde (idari vesayeti de aşan bir nitelikte) sağlanmıştır. İdarenin Bütünlüğü İlkesi

44. Düzey 2 İstatistiki Bölgeler • Ajansların kurulacağı bölgeler, bölge plan ve programlarının uygulanacağı alanları işaret etmektedir. • Dolayısıyla bu bölgeler bir idari veya siyasi bölge değil, bir plan ve istatistik bölgesidir.(Hizmet Bölgesi) • Bu bölgeler ekonomik nitelikleri bakımından benzerlik arz eden ve işlevsel bütünlüğü olan illerin (Örneğin Adana ve Mersin’den oluşan Çukurova bölgesi) bir araya getirilmesi ile oluşturulmuştur. • Nitekim tek ilden oluşan bölgelerin de olması, il esasının dışında bölge tarzında bir örgütlenme modeli oluşturulma amacının olmadığını göstermektedir. • Bu nedenle ajanslar Anayasada kabul edilen il esasına aykırılık teşkil etmemekte ve üniter devlet yapısına ters düşmemektedir.

45. Kamu Tüzelkişisi Olma • Ajanslar, Anayasa m.123/3 kapsamında, kanunun verdiği bir yetkiye dayanılarak bir idari işlemle kurulmaktadır. • Dolayısıyla başta kuruluş işlemi olmak üzere, ajansların göreceği hizmetin niteliği (kamu hizmeti), kullandığı kaynakların özelliği (kamu kaynağı) ve diğer özellikler dikkate alındığında, ajansların bir kamu tüzelkişisi olduklarını kabul etmek gerekir. • Kanunda açıkça kamu tüzelkişisi olduğu belirtilmese dahi, Kanunun genelinin değerlendirilmesinden ajansların kamu tüzelkişisi oldukları sonucuna rahatlıkla varılabilmektedir. • Dolayısıyla bu bakımdan Anayasaya herhangi bir aykırılık söz konusu değildir.

46. Ajansların Anayasal Konumu • Ajanslar ne bir merkezi yönetim kuruluşu, ne de bir yerel yönetim biçimidir. • Ancak bu durum, ajansların Türk idare sisteminde yerinin olmadığını göstermemektedir. • Zira ajanslar bir hizmet yerinden yönetim kuruluşu (kamu kurumu) olup, Anayasa m.123/3’e dayanmaktadır. • Ajanslar, ulusal gelişme stratejileri doğrultusunda, kuruldukları bölgelerin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip oldukları potansiyellere ve rekabet gücüne göre, belli alanlarda uzmanlaşmasına katkı sağlayacaktır. • Dolayısıyla kalkınma ajansları, kuruldukları bölgelerin uzmanlık alanı için oluşturulmuş birer hizmet yerinden yönetim kuruluşudur. • Taşıdığı özellikler itibarıyla GAP Kalkınma İdaresi Teşkilatı ile büyük ölçüde örtüşen ajansların da Anayasaya aykırı bulunmaması beklenir.

47. Ayrımcılığa Yönelik Olarak Kanunda Alınan Tedbirler • Gerek ajanslar için uygun bölgeyi seçme, gerek ajansları kurma, gerek ajansların kurulacağı bölgelerin sınırlarını değiştirme, gerek ajansın merkezini tespit etme ve gerekse ajansı kaldırma konusunda merkezi idare (Bakanlar Kurulu) yetkili kılınmıştır. • Ajansların pek çok görev ve yetkisi bölge planı ile ilgili olduğu halde, ajanslara bölge planı yapma yetkisi verilmemiştir. • DPT, ajansların genel koordinasyonu kapsamında; izleme-değerlendirmeden görüş bildirme ve denetime, onamadan usul ve esasları belirlemeye kadar pek çok alanda ajansları yönlendirici ve kontrol edici bir rol üstlenmektedir. • Ajanslar bizatihi kendileri, terör ve ayrılıkçı akımların beslendiği olumsuz sosyo-ekonomik şartların ortadan kaldırılmasının en önemli aracıdır.

48. Teşekkürler Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü http://www.dpt.gov.tr/bgyu/bgyu.htm TEŞEKKÜRLER...