MONETARNA POLITIKA

1.  Prof. dr Izudin Ke�etovic, redovni profesorUNIVERZITET ZA POSLOVNI IN�ENJERING I MENAD�MENT BANJA LUKAAkademska 2010/11 godina. MAKROEKONOMIJA

3. Teoreske osnove savremenog novca Savremeni novac � karakteristike i geneza Novcanica ili bankota Papirni novac i papirno va�enje Pretvaranje bankote u papirni novac Karakteristike papirnog novca

4. Depozitni novac Savremeni depozitni ili bankarski novac

5. Savremeni novac i privredna aktivnost Djelovanje novca na privrednu aktivnost

6. Pitanja : Razvoj novcanog sistema Istorijski put razvoja novca. Novac kao produkt robne proizvodnje. Funkcije novca. Papirni novac i sistem slobodnog va�enja. Moneta � bankota. Kreditni novac. Monetarno znacenje kredita.

7. Pitanja � Savremeni novac 8. Savremeni depozitni ili bankarski novac. 9. Djelovanje novca na privrednu aktivnost � Novac kao produkt proizvodnje i prometa 10. Pojam novcanog opticaja. 11. Novcana masa u u�em smislu. 12. Novcana masa u �irem znacenju. 13. Promjene novcane mase. 14. Optimalna kolicina novca.

8. Pitanja : Kolicina novca 14. Optimalna kolicina novca. 15. Brzina opticaja novca. 16. Promjene novcane mase.

9. Pitanja � Sistem placanja 17. Gotovinski sistem placanja. 18. . Bezgotovinski sistem placanja

10. Pitanja : Likvidnost 19. Pojam likvidnosti 20. Pokazatelji likvidnosti. 21. Uticaj promjene kolicine novca na ekonomska kretanja. 22. Spektar imovine i novca prema P. Samuelsonu. 23. Globalni pokazatelj likvidnosti 24. Sektorski pokazatelj likvidnosti.

11. 1.Pojam i struktura monetarnih agregata Novcani opticaj je krvotok privrednog � gospodarskog tijela Va�no je da privreda bude snadbjevena odgovarajucom kolicinom novca Optimalno djelovanje novca na sve funkcije privrede: P- R � P �R Prevelika i nedovoljna kolicina novca

12. PITANJA �ta su monetarni agregati? Kako ih grupirati? Kako ih prezentirati? Monetarna statistika Teorske koncepcije: novac kao transakciono sredstvo i novac kao imovina Razvijenost privrede i finansijskog tr�i�ta

13. DEFINICIJA Monetarni agregati su skup finansijskih instrumenata � oblika istog stepena likvidnosti Gotovina Depozitni novac �tedni i oroceni depoziti Konverzija jednog oblika novac u drugi

14. TRI GRUPE MONETARNIH AGREGATA Primarni novac � M0 Novcana masa u u�em smislu � M1 Novcana masa kao dio ( novcane ) imovine � M2, M3, M4..........

15. Primarni novac - Mo Monetarna baza - B Rezervni novac � R Novac velike snage � H Svi nazivi imaju obja�njenje u njegovoj va�nosti

16. Znacenje kao potra�ivanje nebankarskog sektora od banaka Novcanice i kovanice Depozitni novac Pasiva bilansa Centralne � Sredi�nje banke Sredi�nja banka kreira primarni novac Kreditna multiplikacija zavisi od kreditnog potencijala i visine likvidnosti koju banka mora dr�ati

17. Pravila u poslovanju centralne banka Aktiva odreduje pasivu na kojoj ona iskazuje obavezu prema sebi: to je primarni novac ili druge obaveze � depoziti Svaki porast aktive u bilansu centralne banke znaci i kreiranje primarnog novca u pasivi bilance i obrnuto Pasiva bilanca centralne banke predstavljala bi primarni novac u na�irem smislu �tj. ukupne obaveze koje su protuvte�a njihovim plasmanima

18. U�a definicija primarnog novca Monetarni agregat primarnog novca moguce je definisati ovisno od kombinacije aktive i pasive bilance Dvije metode: Metoda upotrebe monetarne baze � uses method Metod kreiranja monetarne baze � sources method

19. Metode � definicija: Metoda upotrebe monetarne baze � uses method Primarni novac je zbroj gotovog novca u opticaju i ukupnih depozita ( rezerve likvidnosti, obaveznih i drugih rezervi) poslovnih banaka kod sredi�nje � centralne banke

20. Metode - definicije : Metod kreiranja monetarne baze � sources method Primarni novac je ukupna aktiva sredi�nje banke smanjena za iznos : deviznih transakcija iz pasive bilansa � devizne obaveze prema inostranstvu , za iznos depozita nefinansijskim komitentima sredi�nje banke i za iznos ostalih obaveza sredi�nje banke iz pasive njezine bilanse

21. REZULTAT RAZLICITOG METODOLO�KOG PRISTUPA DEFINICIJI PRIMARNOG NOVCA I prema jednoj i prema drugoj metodi iznos primarnog novca u pasivi manji je za iznos njezine aktive U su�tini primarni novac -Mo - je suma gotovog novca u opticaju � G � i ukupne rezerve banaka kod sredi�nje banka � R Mo = G + R; M1 = Mo . m; m=

22. TEORESKI KONCEPT NOVCANE MASE � istoriski U sistemu zlatnog va�enja -Naju�e shvacanje novcane mase obuhvata samo zlatni novac u opticaju -�ire znacenje bi bilo kad bi dodali banknote � novcanice - U naj�irem kada bi ukljucili i depozite na racunima kod banka koji se koriste kao sredstvo placanja i prometa

23. Teoreska koncepcija u sistemu slobodnog va�enja Tradicionalna koncepcija polazi od u�e definicije novcane mase � da se ukupna kolicina novca u opticaja sastoji od sume gotovog i depozitnog novca Teoreski novac pored funkcija plate�nog i prometnog sredstva ima funkciju mjere vrijednosti i mjerilo cijene i novac kao likvidni dio imovine

24. Koncepcija Milton Friedmana Novac po tradicionalnom definisanju slu�i kao sredstvo razmjene; medutim, novac slu�i i kao privremeno prebivali�te kupovne moci � �tednja ( novcana imovina) Friedmanova definicija novcane mase obuhvata pored gotovog novca u opticaju i sve depozite kod banka : transakcione, �tedne i orocene

25. �ire koncepcije Sredstva u pasivi nebankarskih finansijskih institucija , posebno �tedno � kreditnih udru�enja i osiguravajucih dru�tava, se mogu ukljuciti u novcanu masu Naj�ira koncepcija koja stoji na stanovi�tu da u novcanu masu treba ukljuciti sve likvidne finansijske oblike i banka i nefinansijskih institucija koji mogu predstavljati supstitut novcu: kreditne linije, cekovi, potencijalni bankarski krediti i sl.

26. Novcana masa u u�em smislu- M1- op�teprihvacena definicija M1- op�teprihvacena definicija u vecini zemalja i od strane MMF-a smatraju se instrumenti placanja koji slu�e kao zakonsko i definitivno sredstvo placanja u zemlji a kreirani su od monetarno � kreditnih institucija: centralna banka i poslovne banke Opcenito : M1 = G +D G = iznos domacih novcanica i kovanica ( gotov novac) u opticaju D = depozit po videnju na transakcionim racunima

27. Novac kao dio imovine : M1,M2, M3, M4,....... Pored gotovog novca � G i transakcionog depozita � D u novcanu masu se ukljucuju razni finansijski instrumenti kod razlicitih finansijskih institucija. Dodaju se manje likvidni finansijski instrumenti � do 1 godine dospjeca ili oni nelikvidniji � preko 1 godine dospjeca, dobivamo �irei sveobuhvatne agregate M2,M3,M4.... Ili ukupan njihov zbir - L, ukupna likvidnost Monetarni potencijal i monetarni volumen

28. Monetarni agregati u praksi M1= G + D M2= M1+D� D� = �tedni depoziti M3= M2+Do Do= oroceni depoziti �irina iskazivanja i grupisanje razlicito je u pojedinim zemljama Razvijeno finansijsko tr�i�te podrazumjeva da se najdugorocniji oblici mogu se pretvotvoriti u novac Usavr�avanje monetarne statistike i monetarne analize

29. Monetarni agregati kao koncetricni krugovi Prikaz

30. Heterogena struktura monetarnih agregata Monetarna analiza je komponenta ekonomske analize Slo�ena struktura novcanih sredstava Nepreciznost pojedinih agregata Pojedine kategorije novcanih sredstava nisu homogene � mada su svrstavne prema principu likvidnosti Postoje prakticna ogranicenja upotrebe pojedinih sredstava

31. Problem strukture novcanih sredstava Struktura novcanih sredstava ima veliko znacenje Upravljanje likvidnosti Namjenska struktura monetarnih agregata jer se mo�e predvidjeti strujanje novca i osnovni smjerovi pritiska kupovnih fondova na tr�i�tu U razvijenim ekonomijama moguce je br�e transferiranje jednog oblika u drugi

32. Strukturalna nehomogenost monetarnih agregata Posljedica prirode peivredivanja koja proizilazi iz realnih kretanja reprodukcije Kretanje reprodukcije odra�ava se na formiranje rezervi, tekucih i fondovskih procesa upotrebe novca Proces reprodukcije , a samim kretamje novca, je pod uticajem dr�avnog regulisanja

33. MEHANIZMI PROMJENE MONETARNIH AGREGATA Monetarni potencijal = Ukupna aktiva nebankarskih institucija M4 = ukupna likvidna sredstva Novcana sredstva van opticaju quasi � novac ( �tedni i slicni depoziti bez roka) ostala likvidna sredstva ( ograniceni depoziti i depoziti do jedne godine) Nelikvidna sredstva ( blokirani i depoziti sa rokom duljim od jedne godine)

34. Novac u opticaju Novac u funkciji kupovnog ( prometnog) i plate�nog sredstva: tekuci racuni sredstva u platnom prometu Gotovina Novcana masa je dio ukupnih novcanih sredstava koja su u opticaju Stalno � strujanje� � � cirkulacija� novca

35. �tednja i tezauracija Imovinska teorija : novac kao transakciono sredstvo � dio ukupne novcane imovine Masa novca raste i opada zavisno od potrebe robnog prometa Veca ili manja kreditna aktivnost banke Ne postoji razlika kada se kredit odobrava u knjigama ili kad se odobri u gotovu ??????

36. Kreditni novac Racunski � skripturalni - knji�ki novac tj. Depozitni novac Cek i virmanski nalog Uzroci promjena priliva i odliva novcanih sredstava su u robnom prometu i robnoj proizvodnji Uloga monetarne vlasti u spoznaji uzroka promjene novcane mase: instrumenti monetarne i kreditne politike

37. Uzroci promjena NM JACA ILI SLABIJA KREDITNA AKTIVNOST BANAKA PRELIJEVANJE NOVCA U DEPOZITE KOJI NISU NOVAC � NEMONETARNA PASIVA, I OBRNUTO PROMJENA SALDA POTRA�IVANJA ILI DUGOVANJA U ODNOSU S INOSTRANSTVOM I TRANSAKCIJA BANAKA U STRANOJ VALUTI S DOMACIM KOMITENTIMA KUPOVINA ILI PRODAJA ZLATA I DRUGIH PLEMENITIH METALA I OSTALE AKTIVNOSTI BANAKA S DOMACIM NEBANKARSKIM SEKTORIMA

38. Analiticki pristupi � promjene kolicine novca u opticaju � M1 Monetarna analiza Metode temeljene na jednad�bama - Metoda monetarnog multiplikatora - Metoda temeljena na racunima novcanih tokova Metod temeljen na ponudi novca � funkcionalni pristup Metod temeljen na osnovu sredstava poslovnih banaka sposobnih za plasman

39. Metod temeljen na konsolidovanim bilansama monetarnih institucija Bilansni pristup: kolicina novca u cirkulaciji mo�e se promijeniti u odnosima monetarnih institucija i nemonetarnih subjekata Kretanje primarnog novca od CB predodreduje maksimalni iznos kredita Novac u opticaju iz primarnog novca se knji�i u pasivi monetarnih finansijskih insistucija i aktivi nemonetarnih institucija

40. Pasiva bilansa banke

41. Aktivna bilansa svih banaka

42. FORMULE A=P A= As + Ad Ad = K P= Ps+ Pd Pd= M1 + NP Ed= Ad-Pd Ed0 = Es Promjena novcane mase zavisi od promjene kredita banke i nemonetarne pasive i salda transakcija banaka u stranoj valuti

43. Va�nost pojedinih tokova promjene M1 Kontrolisani tokovi - krediti i drugi plasmani banaka i drugih monetarnih institucija: mjere monetarne politike- obavezna rezerva, eskont, relombard, REPO operacije Nekontrolisani tokovi � o kojima odlucuju vlasnici novcanih sredstava , prelijevanje iz jednog oblika u drugi: transakcioni, �tedni i oroceni depoziti

44. Dr�ava i javni dug Krediti banaka dr�avi je glavni uzrok promjene novcane mase Dr�avni javni dug Monetizacija javnog duga Operacije sa vrijednosnim papirima

45. Kreditiranje privrede i stanovni�tva Krediti stanovni�tvu Krediti privredi Ogranicenje kreditne aktivnosti Mjere za � prorjedenje� novca Obezvrijedenje novca i �tednja Kamatna stopa i obezvredenje novca �Stupica likvidnosti� kada je kamatna stopa niska postaje potra�nja za novcem kao imovinom a ne i za novcem kao transakcionim sredstvima

46. Analiza novcane mase metodom monetarnog multiplikatora Prakticna i primjenjiva metoda analize promjene novcane mase Metodu zagovaraju monetaristi koji daju veliku va�nost novcu u privrednom procesu � novac tretiraju kao egzogenu varijablu Ukupnu kolicinu novca promatraju kao odnos primarnog novca i monetarnog multiplikatora

47. Pojam i smisao monetarnog multiplikatora Monetarna multiplikacija kao varijabla monetarne baze � primarni novac � B koja povezuje novcanu masu M1 , u�e, do M4 , �ire definicije M = B . m M= 13 ; B= 10: m=1,3 10 NJ primarnog novca koje kreira centralna banka ukonacnici kreirao je sistem poslovnih banaka zahvaljujuci procesu multiplikacije

48. Prednosti metode multiplikacijeu odnosu na metod konsolidiranih bilansi Primarni novac se iskazuje kod centralne banke i da se po metodu upotrebe isti odreduje kao G � gotov novac plus D � rezerve likvidnosti banke , uz dati monetarni multiplikator kao va�nog monetarnog parametra,koji nije podlo�an cestim promjenama MO�E SE UVID U KOLICINU NOVCA U OPTICAJU Nedostatak je nedovoljnost informacija o promjeni novcane mase pod uticajem autonomnih tokova u sistemu poslovnih banaka

49. LIKVIDNOST Likvidnost kao pojam Likvidnost ukupne privrede -makro Likvidnost privrednih subjekata- mikro Likvidnost i solventnost Medunarodna - eksterna , likvidnost Domaca - interna, likvidnost

50. Likvidnost gospodarstva - privrede GLOBALNI POKAZATELJ To je relativan pojam � sposobnost razlicitih subjekata Kolicina novca i transakcije Kvantitativne i kvalitativne promjene Kvalitativne promjene : realni privredni odnosi i kretanje Brzina opticaja novca, organizacija i tehnika placanja, regularnost novcanih tokova

51. Koncept o kvantitativnoj teoriji novca - Marks Potrebna kolicina novca zavisi od sume robnih cijena i brzine opticaja

52. POKAZATRLJI LIKVIDNOST Globalni pokazatelj likvidnosti Sektorsli pokazatelj likvidnost Optimalna likvidnost EX post likvidnost EX ANTE likvidnost Brzina opticaja i likvidnost Struktura novcane mase Komercijalni krediti � surogati novca

53. Globalni pokazatelj likvidnosti Promjene dru�tvenog proizvoda Uticaj promjena DBP na promjene potreba za novcem Izracunavanje: Gotov novac Depozie Brzina opticaj gotovog i depozitnog novca

54. Analiza globalnog pokazatelja likvidnost Kretanje kolicine novca u opticaju predstavlja dijelom uzrok a dijelom posljedicu stanja u privredi Potrebno je analizirati ostale faktore: stopa rasta cijena Tehnika platnog prometa

55. Likvidnost pojedinih sektora Asimetricna kretanja u novcu Sektori sa obiljem likvidnih sredstava � potencijalna inflatorna �ari�ta Sektori sa manjkom � deflatorna �ari�ta Sektori se mogu grupisati: funkcionalmna nacela ( proizvodnja, investicije, potro�nja ...), dru�tveno racunovodstvo Institucionalna nacela: preduzeca, stanovni�tvo, dr�ava , fondovi, inozemstvo .....

56. Quasi novac i oroceni surogati u analizi likvidnosti Razvijenost finansijskog tr�i�ta Analiza �irih monetarnih agregata Komercijalni krediti Ex post i ex ante analiza likvidnosti Dublja analiza bi nas vodila na podrucje ka slo�enijem analiticko � metodolo�kom pristupu

57. 2. MONETARNA POLITIKA � -������� EKSPANZIVNA MONETARNA POLITIKA, -������� RESTRIKTIVNA MONETARNA POLITIKA. Povecanjem i smanjenjem obavezne rezerve reguli�e se kreditna multiplikacija. �

58. Monetarna politika i monetarna vlast Strategija realne monetarno kreditne politike se zasniva na stabilnosti cijena i njene uskladenosti sa potencijalnim rastom ekonomije. Efikasna monetarna politika zahtjeva intezivan privredni rast i izvozno orjentisanu privredu. Sposobnost monetarne vlasti, sadr�ane u centralnoj banci, je da sprovede adekvatni instrumentarij monetarno - kreditne politike.

59. Instrumenti monetarno-kreditne politike Instrumenti monetarno-kreditne politike mogu se podijeliti na: -������� kvantitativne -������� kvalitativne

60. Kvantitativni instrumenti Osnovni oblici kvantitativnih instrumenata u monetarnoj teoriji i politici su: �- politika obavezne rezerve; - �diskontna politika; - politika otvorenog tr�i�ta

61. Kvalitativna ili selektivna politika Osnovni oblici kvalitativne ili selektivne politike sadr�ani su: - regulacija kredita centralne banke poslovnim bankama; -� regulacija uslova kredita; -�selektivna kreditna politika. �

62. Obavezna rezerva banake kao instrument monetarne politike Su�tina ovog instrumenta sastoji se u tome da svaka poslovna banka mora dr�ati odredeni dio depozita po videnju na posebnim racunima kod centralne banke. Izdvajanje se vr�i u odredenom procentu u odnosu prema depozitima po videnju. Znaci, da se dio depozita po videnju stavlja van kreditnog potencijala i ne mogu se koristiti za kredite. �

63. Regulacija kreditnog potencijala i likvidnosti Obavezna rezerva se mo�e istovremeno javljati kao: -����instrument regulacije kreditnog potencijala banke, i -������� istrument odr�avanja likvidnosti. �Centralna banka koristi ovaj instrument da bi regulisala: -������� kolicinu novca u opticaju; -������� kontrolirala likvidnost; -������� kreditni potencijal banke.�

64. Osnovica za obracun Kod odredivanja osnovice za obracun obavezne rezerve moguca su dva koncepta: -�������- da se u osnovicu uzimaju samo transakcioni depoziti, -�����- da se u osnovicu uzimaju i transakcioni i oroceni i �tedni depoziti.

65. Ocjena koncepta Dva razlicita pristupa izboru osnovice proizilaze iz koncepata da li centralna banka treba da reguli�e samo kratkorocni kreditni potencijal banke ili da monetarna politika treba da reguli�e investicioni potencijal banke. Politika obaveznih rezervi je efikasnija ako je obuhvat kreditnog potencijala veci. Ako centralna banka povecava stope obavezne rezerve na kratkorocna sredstva tada poku�ava ograniciti likvidni potencijal banke; odnosno ako ogranicava prelijevanje dohodovnog u transakcioni novac tada ogranicava investicje. �

66. Struktura stopa obavezne rezerve Struktura stopa obavezne rezerve mo�e biti razlicita: � �- vi�a stopa na transakcioni nego na dohodovni novac; �- vi�a stopa na dohodovni nego na transakcioni novac, i - � jedinstvena stopa. �

67. Visina stope obavezne rezerve Vi�a stopa obavezne rezerve na transakcione depozite obja�njava se djelovanjem monetarnog multiplikatora na investicione kredite. Uvodenjem obavezne rezerve na sve depozite dolazi do smanjenja monetarne multiplikacije. � 

68. Eskontna stopa kao instrumenat monetarne politike Eskontnom politikom centralna banka odreduje cijenu kredita koju odobrava poslovnim bankama. Promjenom u visini eskontne stope centralna banka nastoji djelovati na ponudu i tra�nju novca na tr�i�tu novca. Povecanje eskontne stope trebalo bi da smanji tra�nju za kreditima i primjenjuje se na tr�i�tu gdje je veca ponuda novca. Suprotno ovome, smanjenje kamatne stope dovodi do povecanja tra�nje za novcem i podizanje nivoa privredne aktivnosti.

69. Ocjena efikasnosti Efikasnost politike eskontnih stopa je veca u razvijenim finansijskim tr�i�tima gdje su promjene stopa ce�ce. Eskontna stopa je jedan od najznacajnijih instrumenat monetarno-kreditne politike koja se sastoji u podizanju i spu�tanju kamate stope po kojoj banka daje kredite. � � �

70. Diskontna stopa Diskontna stopa je va�na za odredivanje uslova za reeskont u pogledu uslova: -������� rokova, -������� kvaliteta , -������� visine, -������� vrste kredita, koje centralna banka odreduje i koje banke moraju ispuniti da bi se mogle koristiti reeskontom. �

71. Ucinak Eskontna stopa je dio makroekonomske politike, ali je naju�e vezana za privredna kretanja. Naime, niska eskontna stopa pokrece proces o�ivljavanja privrede i pokrece proces tro�enja i investiranja. Potpuno je suprotno kada se radi o povecanju eskontne stope, radi se o obuzdavanju pretjerane konjukture i inflatornih poremecaja. 

72. Visina eskontne stope Centralna banka razvijenih privreda ima relativnu stabilnu eskontnu stopu jer monetarnu bazu posmatra u odnosu na kretanja u privredi, i to : ��� -� kretanje cijena; �����- �stabilnost novca; - rast dru�tvenog proizvoda, investicija, javne potro�nje.

73. Politika otvorenog tr�i�ta kao instrument monetarne politike �Politika otvorenog tr�i�ta �open market policy� predstavlja slo�eniji i efikasniji mehanizam u savremenim tr�i�nim privredama gdje je uloga finansijskog tr�i�ta dominantna.

74. PRETPOSTAVKE Prvo, pretpostavka za funkcionisanje politike otvorenog tr�i�ta je u razvijenom tr�i�tu vrijednosnih papira na kojem centralna banka mo�e uspje�no sprovoditi kupovinu i prodaju obveznica. Drugo, veoma va�no, je postojanje mogucnosti aktivne uloge dr�ave da utice na kreiranje novca putem emisije obveznica i stvaranjem javnog duga. Time dr�ava plasmanom i kupovinom obveznica vlasnicima kapitala kreira tra�nju i ponudu novca mimo institucije centralne banke.

77. Selektivna kreditna politika, regulacija kredita centralne banke poslovnim bankama Selektivna kreditna politika djeluje na promjene novca samo u odredenim sektorima privrede, a u su�tini svodi se na indirektno regulisanje kreditnog potencijala banaka. Sprovodeci selektivnu politiku centralna banka je povezana sa ekonomskom politikom zemlje. Isto tako sprovodi se kvalitetna i kvantitativna kontrola novca i kredita koja je odredena namjenom i kolicinom odobrenih sredstava. � �

78. Regulisanje kredita Regulisanje kredita centralne banke poslovnim bankama pokazao se veoma znacajan sa stanovi�ta monetarno-kreditne politike. Krediti centralne banke dati poslovnim bankama stvaraju multiplikaciju efekata cime se stvara ucinak kreditne politike. Efekat multiplikacije je veci kada se kreditiraju banke umjesto direktno realni sektor ekonomije: stanovni�tvo, privreda i dr�ava.

79. Kvalitativna i kvalitativna kontrola novca Kontrola se sprovodi : � -�������- da li je reeskontni kredit dat za odredene namjene, odnosno robno-novcane transakcije; -������� - da li su ispo�tovani uslovi sa stanovi�ta kamatne stope i rokova. � �

80. Kontrola nad likvidno�cu Kontrola centralne banke nad likvidno�cu poslovnih banaka sprovodi se: ������ propisivanjem oblika minimalne likvidnosti poslovnih banaka; odredivanjem rocne strukture kredita banaka; odredivanjem nacina kori�tenja obavezne rezerve; odredivanjem op�tih uslova kreditne sposobnosti banaka; odobravanjem ili neodobravanjem kredita za likvidnost banaka. �

81. Stopa likvidnosti poslovnih banaka Stopa likvidnosti izra�ava se kao odnos sredstava na �iro racunima banaka i gotovine prema kratkorocnim izvorima banke: depozitni novac,ogranicena sredstva po videnju, kratkorocne hartije od vrijednosti i ostale dospjele kratkorocne obaveze. Svaka poslovna banka mora voditi racuna o svojoj likvidnosti i pridr�avati se nacela likvidnosti.

82. Upravljanje likvidno�cu Posebno se ovo odnosi na banke koje su izlo�enene ocekivanim udarima od kojih neki ne moraju biti ekonomske prirode, cak su psiholo�ke naravi, koji se manifestuju �udarom na izvore banke�. � U ovakvim slucajevima banka se mora osigurati: � -������� povecanom likvdno�cu; -������� medubankarskim sporazumom; -���podr�kom centralne banke preko kredita za likvidnost ili kori�tenjem sredstava obavezne rezerve. 

83. Cilj pro�irenja osnovice Pro�irenje osnovice trebalo je da izazove efekat monetarnog stezanja i utice na zaustavljanje rapidne kreditne ekspanzije pogotovo prema sektoru stanovni�tva.

84. BANKARSKI SISTEM� �BANKARSKI SISTEM I NJEGOVO INSTITUCIONALNO URE�ENJE �Bankarski sistem predstavlja podsistem finansijskog sistema u kome posebno treba naglasiti dvostepeni sistem organizacije, i to: -������� sistem centralne banke i -������� sistem poslovnih banaka.

85. Monetarna integracija Monetarna integracija predstavlja uniformiranost u smislu funkcionisanja zajednickog finansijskog tr�i�ta i kamatnih stopa, pri cemu se ostranjuju sve barijere kretanja kapitala i operacije na finansijskom tr�i�tu. Prednosti integracije ce se ogledati u vodenju jedinstvene monetarne politike, jacanju procesa finansijske integracije sa institucionalnim investitorima (narocito sa osiguravajucim dru�tvima). Jedinstven novac ce omoguciti svim ucesnicima povezivanje jedinstvenog sistema platnog prometa, dok bi se pristupom euro tr�i�tima stepen likvidnosti povecao.

86. Evropska Centralna banka Vec od 1.januara 2002. godine Evropska Centralna banka emituje primarnu emisiju euro novcanica i kovanica, tako da pocev od 1.7.2002.godine u prometu ostaje EURO kao cirkulirajuca kupovna moc i zajednicki novac zemalja clanica Evropske unije. �

87. Koristi od uvodenja EURA su:� -������� eliminacija deviznih rizika, -������� jacanje jedinstvenog tr�i�ta, -������� jacanje investicione aktivnosti, -������� upredivost cijena, -������� lak�e i jeftinije obavljanje platnog prometa i finansijskih transakcija. �

88. Poslovne banke� Poslovne banke su specificne institucije koje prikupljaju slobodna novcana sredstva, uzimaju i daju kredite, obavljaju funkciju platnog prometa i vr�e druge poslove za svoje komitente. Osnovna funkcija poslovnih banaka je u mobilizaciji i koncentraciji novcanih sredstava.

89. Valutna komisija / Monetarni odbor (Currency board)� �Monetarni odbor vr�i emisiju novcanica i kovanog novca koji se mo�e konvertovati u� rezervnu �valutu po fiksnom kursu i po videnju.�

93. Monetarni odbor funkcioni�e na principu: � -������� depoziti po videnju su konvertibilni u valutu zemlje monetarnog odbora po fiksnom kursu, -������� odnos izmedu novca u opticaju i novcane mase je stalan, -������� sve platne - bilansne transakcije su rezultat tekucih transakcija, -������� monetarna politika se sastoji u konverziji domace valute u fiksnu valutu. � 

95. Uslovi za pristupanje EU Zahtjev za clanstvo u Evropsku Uniju mo�e podnijeti svaka evropska dr�ava cije uredenje pociva na nacelima slobode, demokratije, po�tivanja ljudskih prava i temeljnih sloboda te vladavine prava. (Clan 49. Ugovora o Evropskoj Uniji)

96. Kopenhagen�ki kriteriji Kopenhagen�ki samit Vijeca Evrope 1993. Politicki: uspostava institucija koje osiguravaju demokratiju, vladavinu prava, po�tovanje ljudskih prava te po�tovanje i za�titu manjina i prihvatanje politickih ciljeva Unije Ekonomski: funkcionisanje tr�i�ne ekonomije uz cvrsto uspostavljene tr�i�ne elemente i sposobnost da se nosi sa pritiskom konkurencije i prilagodavanja tr�i�nim mehanizmima unutar EU Pravni: sposobnost preuzimanja obaveza koje proizilaze iz clanstva u EU, ukljucujuci preuzimanje pravnog naslijeda EU � acquis communautaire� Madridski administrativni kriteriji (zakljucci Vijeca Evrope 1995.) Prilagodavanje administrativnih struktura dr�ave za uspje�nu primjenu acquis-a

97. Ekonomska i monetarna unija (EMU) 1992. u Maastrichtu je potpisan Ugovor o Evropskoj Uniji (EU) kojim se postavljaju temelji Ekonomske i monetarne unije (EMU) i kriteriji ekonomske i finansijske discipline u cilju uvodenja jedinstvene evropske valute

98. Maastrichtski kriteriji konvergencije: Cl. 121. Ugovora o EU, kriteriji za punopravno clanstvo u EMU - eurozoni: Stopa inflacije ne smije prelaziti 1,5% prosjeka inflacije u tri clanice EU sa najni�om stopom inflacije Bud�etski deficit ne smije prelaziti 3% BDP-a Javni dug ne smije prelaziti 60% BDP-a Prosjecne nominalne dugorocne kamatne stope ne smiju prelaziti 2% u odnosu na kamatne stope tri zemlje EU sa najni�om stopom inflacije Stabilnost deviznog kursa i uce�ce u ERMII (mehanizam deviznog kursa): u periodu od najmanje dvije godine prije uvodenja EUR-a kurs valute prema EUR mora fluktuirati unutar dopu�tenih granica +/- 15 u odnosu na centralni paritet

99. Funkcionalna nezavisnost Institucionalna nezavisnost Licna nezavisnost Finansijska nezavisnost

100. Evropska centralna banka (ECB) u sredi�tu Eurosistema i ESCB Evropski sistem centralnih banaka (ESCB): ECB i nacionalne centralne banke (NCB) svih dr�ava clanica EU Eurosistem: ECB i NCB dr�ava clanica EU koje su uvele EUR Eurosistem i ESCB ce koegzistirati sve dok postoje dr�ave clanice EU izvan eurozone

102. ESCB/EUROSISTEM: CILJEVI Primarni cilj: Odr�avanje stabilnosti cijena (cl. 105(1) Ugovora o EU) �stabilnost cijena se defini�e kao godi�nji porast HIPC u eurozoni ispod 2% �(UV ECB, 1998), odr�avanje inflacije ispod 2% (UV ECB, 2003) Podr�ka ekonomskim politikama u EU

103. Ugovor o EU (cl. 105.2) i Statut ESCB (cl. 3.1): Definisati i implementirati jedinstvenu monetarnu politiku Upravljati deviznim operacijama Dr�ati i upravljati slu�benim deviznim rezervama dr�ava clanica EU Osigurati neometano funkcionisanje platnih sistema EU

104. Komitet za medunarodne odnose (IRC) Komitet za monetarnu politiku (MPC) Komitet za bankarsku superviziju (BSC) Komitet za banknote (BANCO) Komitet za vanjsku komunikaciju (ECCO) Komitet za internu reviziju (IAC) Komitet za racunovodstvo i monetarni prihod (AMICO) Pravni komitet (LEGCO) Komitet za operacije na tr�i�tu (MOC) Komitet za platne sisteme i sisteme poravnanja (PSSC) Komitet za informacionu tehnologiju (ITC) Komitet za statistiku (STC) Komitet za bud�et (BUCOM) Komitet za ljudske resurse (HRC)

105. Pitanja: Uloga centralne banke stvara tzv. primarni novac. Sekundarna emisija novca i uloga poslovnih banaka. Faktori promjene novcane mase � primarna emisija centralne banke. �ta znaci prilagodavanje emisije stvarnim robno � novcanim transakcijama?

106. Pitanja 5. Efekti djelovanja mehanizma kreiranja novca na stabilnost privrede i njen uticaj na emisiju novca. 6. Pojmovno znacenje formiranje optimalne kolicine novca. 7. Kanali kreiranja primarnog novca savremenih privreda na bazi kreditiranja dr�ave. 8. �ta znaci emisija preko �otvorenog tr�i�ta� kupovinom obligacija javnog duga

107. Pitanja 9. Kako objasniti pojam monetizacije vrijednosnih papira i pojmove eskonta i reeskonta. 10 Objasniti mehanizam i instrumentarij kreditiranja centralne banke poslovnih banaka. 11. �ta znaci niska stopa obavezne rezerve banaka. 12. Kako objasniti dobru ili slabu depozitnu bazu banaka .

108. Pitanja 13. �ta prakticno znaci visoka zavisnost od kredita centralne banke. 14. �ta znaci emisija ex nihilo . 15. �ta znace � open market operacije�. 16. Objasniti znacenje stalno prisutanog deficita: leteci , sistemski .

109. Pitanja 17. Koje su negativne posljedice bud�etskog deficita,tj. javnog duga i zadu�ivanja dr�ave kod centralne banke. 18.Selektivni krediti kao oblik monetizacije. 19. Kako se primarna emisija uklapa u sistem raspodjele nacionalnog dohotka i ukupan sistem finansiranja. 20. Kako primarna emisija utice na formiranje novcane mase.

110. Pitanja 21. Djelovanje multiplikacije u monetarnom sektoru : M = m x B. 22. Mehanizmi kreiranja novca preko kreditne aktivnosti. 23. Promjene deviznih rezervi na kreiranje novca. 24. Kako objasniti promjenu strukture monetarnog volumena.

111. Pitanja 25. Promjena u strukturi postojece novcane mase:pretvaranje depozita u gotov novac, prelijevanje novca u okviru sektora stanovni�tva i privrede. 26. Nemonetarni depoziti kao kanali stvaranja i povlacenja novcane mase. 27. Ogranicavajuci efekti multiplikacije kroz konverziju depozita novca D u gotov novac i zadr�avanje gotov novca u rukama stanovni�tva G. 28. Oblici multiplikacije.

112. Pitanja 29. Pozitivni efekti multiplikacije sa pojacnjenjem izracunavanja efekata na kreditni potencijal. 30. Kako tezauracija ogranicava multiplikaciju kredita. 31. Platno - bilansna situacija kao faktor multiplikacije kredita. 32. Od cega zavisi tra�nja gotovog novca.