Sejm Wielki 1788-1792

1. Sejm Wielki 1788-1792 Konstytucja 3 maja 1791

2. Sytuacja międzynarodowa • rozluźnienie związków między zaborcami-Polska stała się terenem rywalizacji i przetargów • ekspansja gospodarcza Anglii na obszary nadbałtyckie • 1787 r.-wybuch wojny Rosji i Austrii przeciw Turcji; powstanie „systemu federalnego ” Anglia, Prusy, Holandia, Szwecja i Turcja przeciw Rosji i Austrii

3. Sytuacja międzynarodowa • 1787 r.-zjazd w Kaniowie Katarzyna II i Stanisław August Poniatowski; wobec wojny Rosji z Turcją Katarzyna zgodziła się na zwołanie sejmu pod węzłem konfederacji i przeprowadzenie reform w armii • wzajemne gwarancje Rosji i Austrii o nienaruszalności granicy polskiej • 1789 r.-wybuch Wielkiej Rewolucji we Francji; pod jej wpływem ożywienie polskiego mieszczaństwa • rozwój ideologii oświecenia

4. SEJM WIELKI 1788-1792 • jesienią 1788 r. sejm zawiązał się pod laską konfederacji, pod przewodnictwem marszałków Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehy • stronnictwa ulegały przegrupowaniu pod wpływem rozwoju sytuacji w Polsce i w Europie

5. SEJM WIELKI 1788-1792 • dworskie (wokół króla, prymas Michał Poniatowski, kanclerz Jacek Małachowski-dążyli do wzmocnienia władzy wykonawczej w oparciu o sojusz z Rosją) • hetmańskie ( Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki, marszałek Kazimierz Nestor Sapieha-chcieli utrzymania dotychczasowego porządku, popierani przez ambasadora carskiego Stackelberga) • patriotyczne (Stanisław i Ignacy Potoccy, Adam Czartoryski, Hugo Kołłątaj- za reformami)

6. REFORMY SEJMU • żądano wycofania wojsk rosyjskich z terytorium Polski; powołano stałą 100-tysięczną armię ; ustanowiono stały podatek z dóbr szlacheckich (10%) i duchownych (20%); zniesiono Radę Nieustającą , utworzono komisje porządkowe cywilno-wojskowe, które usprawniły administrację terenową • w III 1791r.- szlachtę gołotę pozbawiono prawa głosu

7. SPRAWA MIAST • aktywizacja mieszczan-w 1789r. Pod przewodnictwem prezydenta Warszawy Jana Dekerta odbyła się „czarna procesja ” przedstawicieli miast królewskich, żądających reform i zmian w stosunku do mieszczan • prawo o miastach(IV 1791r.)-dopuszczono mieszczan do urzędów; udział 24 plenipotentów z głosem doradczym w sejmie w sprawach miejskich; zagwarantowano wolność osobistą; prawo nabywania ziemi; ułatwiono nobilitację; zniesiono podział na zajęcia miejskie i szlacheckie

8. USTAWA RZĄDOWA 3 MAJA 1791 • pierwsza w Europie konstytucja • władza ustawodawcza- dwuizbowy sejm (senat i izba poselska) zwoływany co 2 lata; zniesiono liberum veto; decyzje zapadały większością głosów; sejm konstytucyjny co 25 lat • władza wykonawcza- król –dziedziczność w dynastii saskiej Wettinów; Straż Praw –czyli rząd złożony z prymasa, ministrów: Policji, Pieczęci, Interesów Zagranicznych, Wojny, Skarbu, którzy byli odpowiedzialni przed sejmem

9. USTAWA RZĄDOWA 3 MAJA 1791 • niezawisłe sądownictwo • tolerancja religijna, uprzywilejowana pozycja kościoła katolickiego; zakaz zawiązywania konfederacji; prawo o miastach; chłopi zostali wzięci pod opiekę prawa i rządu; określono edukację dzieci królewskich; nadanie narodowego charakteru armii

10. ZNACZENIE KONSTYTUCJI • Polska monarchią konstytucyjną- król władcą z woli narodu • parlamentarna odpowiedzialność ministrów • realizacja haseł oświecenia- trójpodział władzy według Monteskiusza • likwidacja wielu przywilejów szlacheckich, będących przeżytkami feudalnymi i umożliwienie rozwoju nowych stosunków ekonomicznych • wzmocnienie roli średniej szlachty, ograniczenie magnaterii, nowa polityka wobec mieszczan • aktywizacja społeczeństwa

11. REFORMY SEJMU DO V 1972 • nietykalność osobista dla Żydów • prace nad kodyfikacją prawa cywilnego • sprzedaż starostw drogą licytacji • unifikacja ustroju Korony i Litwy • wcielono wojska prywatne do regularnej armii, powiększając ją do 100 tysięcy żołnierzy