Ondernemen(d) in het onderwijs

1. Ondernemen(d) in het onderwijs Jeroen Onstenk Lector Geïntegreerd Pedagogisch Handelen Bendecafé 16 februari 2011

2. Waar hebben we het over • Ondernemerschap in enge zin: creëren van nieuwe private ondernemingen. Het persoonlijk initiatief en risico van de ondernemer krijgt hierbij veel aandacht. • Ondernemerschap in brede zin: ondernemend gedrag van personen, groepen of organisaties. Ondernemerschap in brede zin wordt ook gebruikt voor de creatie van nieuwe organisatievormen in de non-profit- en overheidssector, en voor ondernemend gedrag binnen organisaties.

3. Ondernemerschap in het onderwijs • Ondernemerschap als leerdoel • Ondernemerschap als karakteristiek van scholen en managers: • Economisch, zakelijk ondernemerschap • Sociaal, maatschappelijk ondernemerschap • De docent als ondernemende professional • Zelfstandige • Intern ondernemend naar organisatie en onderwijs

4. Ondernemerschap als leerdoel • Ondernemend zijn/ worden • Verantwoordelijkheid leren dragen voor eigen ontwikkeling/succes • Inspelen op omgeving (ondernemend burgerschap?) • Activerend leren

5. De janus kop van ondernemerschap • Ondernemendheid • Actief, open, grijpen van mogelijkheden • Plicht tot verantwoordelijkheid • Ondernemerschap • Voorzien in behoefte (van de markt) • Concurrentie • Privaat versus maatschappelijk voordeel • De school als onderneming?

6. De ondernemende school (1) Op welke maatschappelijke vraag of probleem wil onze school een antwoord zijn? • Wie (marktwerking in het onderwijs): de leerlingpopulatie centraal • Wat: inspelen op economische en/of maatschappelijke vraag (maatwerk? Taal, rekenen of burgerschap?) • Hoe: adaptief onderwijs; krachtig onderwijs; efficient onderwijs

7. School als maatschappelijke onderneming • privaatrechtelijk georganiseerd • inkomsten vanuit de overheid, de markt en de burger • niet gericht op winst, maar op maatschappelijk rendement • diensten gericht op het publieke domein • verticale en horizontale verantwoording • de omgeving is meervoudig en complex

8. Ondernemende school (2) • zoekt naar de betekenis van de school voor de omgeving ( ook stimuleren dat de omgeving zich gaat afvragen: wat kunnen wij voor die school betekenen?) • vraagt: waar zitten mijn partners? • oriënteert zich op samenleving, wijk en omgeving • kiest actief • neemt risico’s • legt verantwoording af en vraagt om reactie • is adaptief en responsief • ondernemendheid als kenmerk van de school- en werkcultuur

9. Ondernemende school is lerende school Een lerende organisatie heeft het vermogen voortdurend in te spelen op een veranderende omgeving Extern: systeem en omgeving informatie; aanpassen; kiezen Intern: systeem en terugkoppeling informatie; organisatie; processen

10. De ondernemende docent (1) Persoonlijk ondernemerschap • Zzp, cooperatie, intrapreneurschap • Zelfstandig, creatief, initiatief nemend, ook buiten de grenzen van hun vak, • zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheid durven nemen • bewust bezig met (professionele) ontwikkeling

11. De ondernemende docent (2) Maatschappelijk ondernemerschap • Inspelen op en verantwoordelijkheid naar ( bredere) omgeving • Maatschappij in het onderwijs; leren in de maatschappij • Samenwerken met ouders • Leerlingen als product en partner

12. Tot slot Moet de ondernemende school als (heel erg) brede school en ‘polikliniek voor samenlevingsvraagstukken’ het alleen doen? • Nee, integendeel! • Smeed allianties, bouw netwerken, zoek partners.