Bescherming van privacy communicatie en persoonsgegevens

1. Bescherming van privacycommunicatie en persoonsgegevens Prof. dr. Rogier de Corte 23 december 2004

2. bibliografie • Paul DE HERT, Art. 8 E.V.R.M. en het Belgisch recht. De bescherming van de privacy, gezin, woonst en communicatieMys & Breesch, 1998, 367 p.

3. waarover en waarom • de ruimte van elke burger die in de maatschappij moet geëerbiedgd worden, zowel de de overheid als door de medeburgerskent een eigen evolutie de informatiemaatschappij heeft aan deze evolutie belangrijke aspecten toegevoegd:- registratieangst (profiling van de mens …)- omgaan met medeburgers (communicatie …)

4. I. INTRODUCTIE • gebruikte begrippen • in wet uitgewerkte bescherming & niet in wet geregeld • verschil tussen inhoud van een regelcontrole op naleving van de regelsanctie bij vertreding van de regel

5. a - begrippenarsenaal privacy persoonlijke levenssfeer

6. begrippenarsenaal privacy persoonlijke levenssfeer = synoniem – beiden in breedste betekenis

7. b. wettelijk geregeld vs niet-geregeld privacy  is ontstaan uit de rechtspraak art. 8 door EHRM overgewaaid uit de USander rechtsstelsel andere functie (first amendement) U.S. Constitution: First AmendmentCongress shall make no law […] abridging the freedom of speech, or of the press; or the right of the people peaceably to assemble, and to petition the Government for a redress of grievances.

8. wettelijk geregeld vs niet-geregeld  eerste duidelijke sporen in België in jaren 60 oorspronkelijksterk casuïstisch relatief vrijblijvend Hugo Vandenberghe, Bescherming van het privé-leven en recht op informatie via massamedia, R.W. 1970-71, 1458-1470

9. geregeld vs niet-geregeld privacy door invloed van de rechtspraak van het EHRMontwikkeling als grondrecht wettelijke uitwerkingverankering in het Belgisch rechtals grondrecht als bijzondere wetgeving

10. privacy persoonsgegevens 92 communicatie 94 grondrechtallesomvattend formeelbestandenprofile-mens technisch door rechtspraak ingevuld telecomwet wet 8 december 1992 WVP geregeld vs niet-geregeld

11. geregeld vs niet-geregeld • wettelijk geregelde domeinen – te beschouwen als autonome rechtsdomeinen, die als uitgangspunt privacy hebben, maar nu geen privacyproblemen meer zijnduidelijk omschreven rechten & plichten kwalificatie van die rechten zijn niet belangrijk • restgebied – door Belgische en Europese rechtspraak op te bouwen = privacyer is geen inhoudsomschrijving van de aanspraken kwalificatie van dit recht is zeer belangrijk

12. c - regeling -- controle -- sanctie de grote verwarring, vooral voor niet-juristen, is het verschil tussen:- het toekennen van privacyaansprakenbijv. de e-mail functie mag niet gebruikt worden voor persoonlijk gebruik- de controle op de naleving van die rechtsprakenmag ik controleren of iemand de afspraken niet naleeft?- de sanctie bij niet-nalevingmag ik de in overtreding zijnde bediende afdanken?

13. privacyprivacyprivacyprivacy • privacybescherming • communicatiebescherming • verwerking persoonsgegevens • bijzondere problemen

14. II. PRIVACY • wetteksten & eerste vaststellingen • niveaus in de ontwikkeling van privacybescherming • begripprivacy • kwalificatie van het recht op privacy • 2-trapsredenering • effecten

15. A. wetteksten & vaststellingen G.W. art. 22 «Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privé-leven en zijn gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald. De wet, het decreet ... waarborgen de bescherming van dit recht.»

16. wetteksten & vaststellingen E.V.R.M. art. 8 «1. Eenieder heeft het recht op eerbiediging van zijn privé-leven, zijn gezinsleven, zijn huis en zijn briefwisseling. 2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan ... dan voor zover bij wet is voorzien en in een democratische samenleving nodig is in het belang van ‘s lands veiligheid openbare veiligheideconomisch welzijn van het landde bescherming van de openbare ordehet voorkomen van strafbare feiten de bescherming van de gezondheid en goede zedende bescherming van rechten en vrijheden van anderen»

17. vaststellingen de wetgever bepaalt de inhoud van de privacy-rechten niet a partij beweert dat een handeling zijn privacy schendt b rechter maakt uit of het een privacyrecht is c rechter maakt uit of een schending is wetgever lost het op

18. B. niveaus & ontwikkeling • [1] persoonlijke levenssfeer • [2] omgang met anderen • [3] zelfbeschikking • [4] informationele privacy • [5] geautomatiseerde beslissingen • [6] identificatie? 1960 1970 1980 1990 2000

19. niveau 1- persoonlijke levenssfeer the right to be let alone la protection de la vie privée de bescherming van het privé-leven Samuel D. Warren and Louis D. Brandeis ‘The Right to Privacy’ Havard Law Review, 1890, 193 aanvankelijk het verbod om binnen te dringen in het afgeschermd leven

20. persoonlijke levenssfeer hele evolutie • onderscheid: privaat & publiek leven • persoonsafbeelding • dagboeken & romans • controle van de persoonlijke omgeving • schaduwen en bewaken

21. a - privé - publiek leven een door een fysiek persoonafgeschermde omgevingbehoort de overheid en de burger gerespecteerd vaststellen overspel • regel • geldt ook • geldt niet dit geldt ook voor het optreden van elke burger buiten de afgeschermde omgeving die niet gericht is op openbaarheid (op straat, in parken, …) publieke personen genieten deze bescherming niet: politici, sportlui, kunstenaars, ….maar ook hier is er een beschermde ruimte: een publieke persoon met vakantie, een naaktfoto van een sportman ….

22. privé - publiek leven • wettelijke invulling art. 442bis Sw – belagingwet 30 oktober 1998

23. Rogier: b. persoonsafbeelding • afbeelding a. de afbeelding van een persoon is het verlengstuk van zijn persoon, zodat in beginsel niemand het recht heeft een afbeelding van een persoon te maken zonder diens toestemming: foto, cameraopname, … bij verwerking van beelden speelt de WVP CAO nr. 68 van 16 juni 1998 in de NAR betreffende … de camerabewaking op de arbeidsplaats

24. Rogier: persoonsafbeelding b. art. 10 Auteurswet voert een speciaal regime in voor foto’s van personen (tot 20 jaar na overlijden)c. zelfs met toestemming geldt het berouwrechtd. droit à l’oubliRb. Brussel 20 september T.B.B.R. 2002, 162.

25. Rogier: persoonsafbeelding Paul DE HERT, Privacy en het gebruik van visuele technieken door burger en politieUitgeverij Politeia 1998, 197 p Voorontwerp van wet over het bespieden van personen, het gebruik van opnamen van beelden van personen en de camerabewaring30 augustus 1997, in het raam van onderzoeksproject PS10 (VIII/D3/Studies/X/105157) van het ministerie van binnenlandse zaken door Paul de Hert

26. Rogier: c – dagboek & roman [a] een dagboek mag niet gelezen worden zonder de toestemming van de betrokkene [b] evenmin als het reëel privé-leven van een derde (identificeerbaar) persoon in een roman mag worden verwerkt a. Arnhem 8 augustus 1990 (Computerr. 1991, 87)b. Antwerpen 18 januari 1984 (R.W. 1986-87, 2860)

27. Rogier: d – omgeving controle persoonlijke omgeving- kamer- kleer/kleedkastje- PC- afval CAO nr. 81 van 26 april 2002, gesloten in de NAR, tot bescherming van de persoonlijke levenssfeervan de werknemers ten opzichte van de controle op deelektronische on-linecommunicatiegegevens

28. e - bewaking het bewaken is een activiteit van burgers waarbij zij handelingen stellen om de veiligheid van personen en goederen te verhogendaar dergelijke handelingen de persoonlijke vrijheid van de medeburger negatief kan beïnvloeden, zijn er een aantal beperkende maatregelen genomen ten aanzien van bepaalde van deze activiteit: aan de politie voorbehouden takenbewaking en beveiliging, w.o. portiers

29. politie Een eerste beperking komt voor uit de combinatie van 2 bepalingen:- art. 227 Sw. waarin het misdrijf omschreven wordt van inmenging in de openbare macht- de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt, dat in art. 14 en volg. de opdrachten van de politiediensten omschrijft

30. bewaking wet 10 april 1990tot regeling van de private veiligheid Art. 2. § 1 Niemand mag een ..… internebewakingsdienst organiseren, …, indien hijdaartoe vooraf geen vergunning heeft gekregen van de minister van binnenlandse zaken, na advies van ….

31. portiers art. 1 § 2 In de zin van deze wet wordt als interne bewakingsdienst beschouwd, elke dienst die … ten eigen behoeve wordt georganiseerd:- bij toezicht op personen of - indien voor het publiek toegankelijke plaatsen:1° toezicht op en bescherming van goederen2° bescherming van personen3° toezicht en bescherming bij vervoer van waarden4° alarmcentrales6° vaststellingen van de toestand van goederen7° begeleiding groepen

32. f - schaduwen (volgens De Hert ‘spioneren’)het ongemerkt systematisch volgen van een persoon met het doel te weten wat die persoon doet detective (wet 19 juli 1991)- gegevens alleen aan cliënt- geen vaststellingen op niet voor publiek toegankelijke plaatsen- geen vaststellingen politieke overtuiging, gezondheid, seksualiteit, (uitz echtscheiding)

33. niveau 2 - omgaan met anderen  omgang met medemens in diverse situaties  niet het omgaan met huisdieren 1. gezin en familierelaties (recht om te huwen, …)2. ontspanning & vrienden 3. school, werk, verkeer4. bijzondere omstandigheden: gevangenis, ...

34. omgaan met anderen  communicatiebescherming privé en telecommunicatiebriefwisselingopname zelf gevoerde gesprekken ….

35. niveau 3 - zelfbeschikking deze bescherming heeft betrekking op een hele trits van menselijke aspecten die onder één noemer kunnen worden gebracht:het recht van zelfbeschikkingdit recht krijgt een privacyrechtelijke ondersteuning •  identiteit van de mens integriteit van het lichaam bepalen van het zelfbeeld (zelfuitdrukking) • verstrekken van informatie over zichzelf • verlaten van de woning ….

36. a - identiteit  identiteit a. naam hoort tot privacy (band met gezin, identificatie, …)b. naamstoekenning en naamswijziging (EHRM is behoedzaam)c. identificatie 1. naam 2. seksuele identiteit (interseksuelen)3. beleving van de seksualiteitEHRM 22 april 1993 Modinos/Cyprus

37. b - integriteit  fysieke integriteit a. eigenlijke fysieke integriteit- eerbiedigen van fysieke integriteit (ingrepen, inentingen, medisch schooltoezicht, straffen) – vruchtafdrijving: Supreme Court USA 1973Roe vs WadeArbitr. 19 december 1991- fouilleren -- b. lichaamsmateriaalc. lichaamskenmerken: biometrische gegevens

38. biometrische gegevens a. watunieke menselijke kenmerken gebruiken voor verificatie of identificatie b. niet noodzakelijk persoonsgegevenseenmaal deze gegevens omgezet zijn naar een digitaal signaal kan het niet meer terug vertaald worden Wet van 22 maart 1999 betreffende de identificatieprocedure via DNA-onderzoek in strafzaken, B.S. 20 mei 1999

39. c - zelfuitdrukking • zelfuitdrukking haardracht,uniform,wet Van de Veldeveiligheidsgordel(Cass. 18 september 1979) …

40. d - zelfincriminatie • verstrekken van informatie over zichzelf 1. EHRM 25 februari 1993geen zelfincriminatie in het strafrecht2. verzwijgen van zwangerschap bij solicitatie (Arbhof Luik 8 november 1991)

41. e - komen en gaan verlaten van de woning …. RvSt nr 32.961: uitgaansverbod van 7-18 uur

42. niveau 4- informationele privacy wat is informationele privacy ? een regeling waarbij- de toegang tot- het gebruik vanpersoonsgegevens aan banden wordt gelegd

43. informationele privacy wat zijn de opties? • ofwel VERWERKINGSBEVOEGDHEID • ofwel INFORMATIONELE PRIVACY iedereen mag alles- onder voorwaarden, - mits verbod van bepaalde toepassingen het principieel verbod om de persoonsgegevens van iemand anders te verwerken, behoudens toestemming

44. informationele privacy wet verwerking persoonsgegevens 8 december 1992 • oorspronkelijke versie: verwerkingsbevoegdheid • wijziging ingevolge Europese richtlijn (bij wet van 11 december 1998): informationele privacy

45. niveau 5 - geautomatiseerde besluiten Art. 12bis WVP «Een besluit waaraan voor een persoon rechtsgevolgen verbonden zijn ... mag niet louter worden genomen op grond van een geautomatiseerde gegevensverwerking die bestemd is om bepaalde aspecten van zijn persoonlijkheid te evalueren….» Het inzagerecht biedt de betrokkene het recht om kennis te nemen van de “logica” van de geautomatiseerde verwerking die aan de grondslag ligt (art. 10 § 1, c)

46. geautomatiseerde besluiten - 2 Wet. 9 juli 2001 houdende vaststelling van bepaalde regels in verband met het juridisch kader voor elektronische handtekeningen en certificatiediensten Art. 4. § 1. Behoudens andersluidende wettelijke bepalingen kanniemand verplicht worden rechtshandelingen te stellen via elektronischeweg.

47. ? niveau 6 - identificatie geïdentificeerd en geauthentificeerdgeïdentificeerdnaamloosanoniem • hoe treden mensen op? • identificatie en authentificatie in de reële wereld in de virtuele wereld in publieke rechtsverhoudingenin private rechtsverhoudingen

48. identificatie aanbeveling 95/1 van 18 juli 1995 «wettigheid van de verwerking» geen toestemming overmatige gegevens (geslacht) «publicatie van voluit geschreven voornamen geeft bijna onvermijdelijk het geslacht prijs van de bewoner, hetgeen bijvoorbeeld voor de alleenstaande vrouwen, hinderlijk kan zijn» overmatig privacy-belastingen (vgl. telefoonboek)

49. C. begrip de ruimte die de rechtsorde aan elke persoon toekent waarbinnen ongestoord de zelfontplooiing kan gerealiseerd worden een product van een democratische samenleving

50. D. kwalificatie van de privacyaanspraken • een grondrecht wel als ‘demon’ • een grondrecht niet als pletwals • een grondrecht • horizontale of verticale werking? • een subjectief persoonlijkheidsrecht of uitoefening van een vrijheid een vrijheid (faculty) kan zich ontwikkelen tot een subjectief recht, wanneer het afdwingbaar wordt is een persoonlijkheidsrecht, geen vermogensrecht