MIS 114 BUSINESS LAW

1. MIS 114BUSINESS LAW DERS NOTLARI

2. TOPLUMSAL KURALLAR • 1.1.2.Sosyal Düzen Kuralları • Din kuralları • Ahlak kuralları • Görgü kuralları • Hukuk kuralları

3. Hukuk Kuralları • Bu kurallar doğrudan doğruya bireylerin dış ilişkilerini düzenler.Toplumun barış,güven ve huzur içinde yaşayarak korunmasını • Hukuk kuralları toplum yaşamını düzenleme,toplumun gereksinimlerini sağlama ve adaleti gerçekleştirme amaçlarını bünyesinde barındırır.

4. Adalet • Adalet ;insanın daima peşinde olduğu bir kavramdır.Hukukun son ve temel amacı adaletin sağlanmasıdır.Esas anlamı ahlaki vazifelerin tamamen yerine getirilmesidir.Hukukun kurallarının temel amacı başlarına zarar vermeden dürüst yaşamak ve herkese hakkı olanı vermektir. • Geniş anlamda adalet: Erdem,bilgi yani akıl yolu ile eniyiye ulaşma ile sağlanan adalet yani idesel adalettir. • Dar anlamda adalet: Dünya nimetlerini paylaşırken ne kendine ne de başkasına zarar vermeden hareket etmeyi amaçlar.Aristo’nun dar anlamda adaleti ikiye ayırarak yorumlar. • aa) Dağıtıcı adalet : Toplumdaki faaliyetlerden elde edilen gelir ve zenginliğin aynı mevki ve rütbedeki insanlar arasında onların yetenekleri ile doğru orantılı olarak dağıtılmasıdır. • bb) Denkleştirici adalet : İnsanlar arasında eşya ve hizmetlerin mübadelesinde bozulan dengenin düzeltilmesini sağlamaya yöneliktir.Hiç kimse verdiğinden fazlasını almamalıdır.

5. Objektif Adalet • Adaletin içeriğini belirlmek için objektif adalet ile kişisel adaleti birbirinden ayırmak gerekir.Objektif adalet genel adalet duygularına uygun olan hukuk kuralları ile sağlanır.Her zaman hukuk kuralının doğrudan uygulanması kişisel adalete uymayabilir.Yargının verdiği bir karar ile masum bir insan zarar görebilir bu durumda kişisel adaleti sağlamak için ve olası adaletsiz durumu düzeltmek için bireye bir üst yargı makamına başvurma hakkı tanınmaktadır.

6. Bireysel Adalet-HAKKANİYET • Hakkaniyet kuvvetler ayrılığının bulunmadığı hukuk sistemlerinde ilk olarak karşımıza çıkar.Nedeni ise aynı kişi veya aynı organ kanun koyucu ve uygulayıcıdır.Bu durum da hükümdar veya meclisin yetki verdiği kimseler eğer kanunda konu ile ilgili boşluklar var ise onların namına karar vererek adaletin sağlanmasına yardımcı olur. Common Law hukuk sistemi içinde hakkaniyet hukuku doğmuş ve bugünkü anlamını kazanmıştır.Hakkaniyet ve adalet kavramları farklıdır.Hakkaniyet kavramı olayın özelliklerini ve olaydaki menfaat dengesini gözönünde tutarak o olaya en uygun çözüm yolunu bulmak için araçtır.

7. a)Özel Hukukta Hakkaniyet ve Hakimin Takdir Yetkisi • Medeni Kanunumuz hakime takdir hakkı verdiği halleri kullandığı terim ile belli eder.Örneğin halin icabı,haklı nedenlerin varlığı gibi tariflemeler ile hakime takdir yetkisi tanır. • Hakkaniyete göre takdir hakkının kullanılması adalete uygun olmayan hukuk kuralının değiştirilmesi değil,sadece uygulanan hukuk kuralının kişisel adalete uygun olarak değerlendirilmesidir

8. Ceza Hukukunda Hakimin Takdir Yetkisi • aa)Cezahukukundasuçunnevininbelirlenmesindehakimintakdiryetkisiyoktur.suçtakanunilikprensibinegörebirfiilinsuçtanımıkanundayapılır.Yasadasuçsayılmayanfiiliçincezaveremez. • bb)Cezanıntesbitindeyetkisivardır.Yasailebelirlenmiş en alt ve en üstsınırarasındacezaverebilir. • cc)Yasadabelirtilenhallerdecezanınyerinegetirilmesiniyaniinfazınıteciledebilir. • dd)Yasanınbelirttiğihakimintakdirinebıraktığımeselahırsızlıkmalınındeğerininbelirlenmesigibihallerdetakdiryetkisivardır.

9. HUKUK KAVRAMI ve TANIMI • .“Hukuk,toplumsal yaşamda kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş sosyal kurallar bütünüdür.” • Hukuk,toplumun genel yararını veya bireylerin ve toplumun ortak iyiliğini sağlamak amacıyla yetkili makam tarafından konulmuş ve devlet yaptırımları ile donatılmış sosyal kurallar bütünüdür.”

10. Hukuk Kurallarının Yaptırım Gücü Vardır. • a)Ceza:Hürriyeti bağlayıcı veya para cezaları • b)Zorla icra(Cebri İcra):Borcunu ödemeyen borçluya karşı girişilen icra takipleri • c)Zararın tazmini:herhangi bir haksız eylemden dolayı uğranılan zararın para ile tazmini. • d)yapılan hukuki bir işlemin geçerli olmaması • e)yapılan bir hukuki işlemin iptal edilmesi.

11. Hukuk Kuralının Analizi ve Özellikleri • a)Hukuk kuralı bir davranış kuralıdır. • b)Hukuk kuralı bağlayıcı bir karakter taşır.Emirler verir,izinverir veya yasaklar koyar. • c)İlke olarak hukuk kuralı zorlayıcıdır. • d)Hukuk kuralları soyut ve geneldir ve herkes için geçerlidir. • e)Hukuk kuralı devamlılık arzeder.Yürürlüğe girdiği tarihten kaldırılıdığı tarihe kadar uygulanabilir olmasıdır.

12. Hukuk Kuralları :Emredici ve Yedek Hukuk Kuralları • Hukuk kuralları niteliklerine göre aksi kararlaştırılamayan yani emredici ve aksi kararlaştırlabilen yani yedek hukuk kuralları olarak ikiye ayrlabilirler.Bunların haricinde bir hukuki kavramın anlamını kanuni unsuru ve şartlarını belirten kurallara da tanımlayıcı hukuk kuralları denir.

13. Emredici Hukuk Kuralları • aa) Hukuk kuralının yazılış şeklinden anlaşılabilir.Yasa metinleri sonunda cümle yapılamaz,dava edilemez veya aksi kararlaştılamaz gibi bitiyor ise o kuralın emredici olduğu anlaşılır. • bb)Hukuk kuralının amacı emrediciliğini belirler.

14. Aşağıdaki Kurallar Emredicidir. • Toplum yararını koruma amaçlı kurallar • Devletin bünyesini,temel yapı ve örgütünü belirleyen kurallar • Ekonomik,sosyal veya fiziki durumlar sebebi ile zayıfların korunması amacını güden kurallar • Hukuki bir işlemin şeklini ilgilendiren hükümler, • İnsan hak ve hürriyetini ve kişilik haklarını korumak amacı güden hukuk kuralları

15. Yedek Hukuk Kuralları • aa)Tamamlayıcı hukuk kuralları:Bu kurallar tarafların hukuki işlemlerinde düzenlemedikleri noktaları,tarafların olası iradeleri yerine geçerek tamamlar ve boşlukları doldururlar. • Yorumlayıcı Hukuk Kuralları:Bu kurallar hukuki işlem yapılırken tarafların kullandıkları ne anlama geldiği anlaşılamayan niyetlerini,beyan ve davranışlarını yorumlar.Örneğin;Borçlar kanunu 75.madde aybaşı ,ay ortası gibi zamanların ayın hangi gününe geldiğini açıklar.

16. Kanuna Karşı Hile • Kanuna karşı hile;emredici bir kanun hükmü ile yasaklanan amaca bu hükmün uygulanmasını bertaraf ederek ulaşmaktır. • Kanuna karşı hilenin yaptırımı;yapılan işlemin geçersiz kılınmasıdır.Buna karşı aksi görüşlerde vardır.Bu olayı hakkın kötüye kullanılması olarak yorumlayan bazı hukukçular kanuna karşı hilenin yaptırımının hakkın kötüye kullanılmasına uygulanan yaptırımın aynısı olması gerekir görüşündedirler.

17. Hukuk KurallarınınÇeşitli Görünümleri ve Başlıca Hukuk Sistemleri • a) Pozitif Hukuk • b)İdeal Hukuk (Doğal Hukuk) • c)Objektif Hukuk • d)Sübjektif Hukuk

18. Hukuk Sistemleri • a) Roma-Germen Hukuk Sistemi • b) CommonLaw Hukuk Sistemi • c)Sosyalist Hukuk Sistemi • d)Dinsel Hukuk Sistemi

19. HUKUKTA İRADE İRADENİN BAĞIMSIZLIĞI İLKESİ • Insan kendi hürriyetini,kendi iradesi ile kısıtlayabilir.İnsanların aralarındaki hukuki işlemleri diledikleri gibi düzenleme husunda tanınmış genel ilkedir.İradenin bağımsızlığı ilkesi devlet baskısından korunarak iradenin özgürce açıklanmasını ister.İradenin bağımsızlığı aşağıdaki şekilde sıralanarak açıklanabilir. • İrade adalet ve hakkaniyeti sağlama gücüdür.İnsan ancak kendi iradesini sınırlayarak borç altına girebilir. • İradeyi sınırlayan kanun hakimiyeti değil,insan iradesinin açıklanması sonucu meydana gelen özel hukuk ve idare hukuku sözleşmeleridir. • İnsan iradesinin meydana getirdiği sözleşme, sadece özel hukukun değil kamu hukukunun ve devletinde temelini teşkil eder.

20. SÖZLEŞME SERBESTİSİ İLKESİ • Sözleşme yapma veya yapmama serbestisi • Sözleşmenin diğer tarafını seçme ilkesi • Sözleşmenin tipini seçme serbestisi • Sözleşmenin düzenlemesi serbestisi ilkesi

21. HUKUKSAL İŞLEM,HUKUKSAL OLAY ,HUKUKSAL EYLEMLER ve HUKUKSAL İŞLEMLERDE İRADENİN ROLÜ • Hukuksal olay • Toplumsal yaţamda ve toplumu meydana getiren kişilerin günlük yaşamlarındabir çok olay meydana gelir.Bunlardan kendilerine hukuki sonuç tanınanlarına hukuksal olay denir. • Hukuksal eylem • İnsan iradesi sonucu olan ve hukuk düzeni tarafından kendilerine hukuksal sonuç bağlanan olaylara hukuksal eylem denir. • Hukuksal işlem •  Bir ya da birden çok kişinin hukuki bir sonuç yaratmak amacına yönelmiş olan ve hukuk sayesinde o sonucu yaratabilen irade açıklamalarına hukuksal işlem denir.Hukuk düzenin uygun gördüğü belirli bir hukuki sonucu elde etmek için irade açıklamasıdır.

22. Hukuksal işlemin ögeleri • İrade açıklaması • Hukuki sonuç doğması • İrade beyanları ikiye ayrılır.Bunlar açık irade beyanları ve zımni (gizli -dışa açıklanmamış) irade beyanlarıdır.

23. HUKUKSAL SONUÇ DOĞURAN İŞLEMLERİN SAKATLIKLARI VE GEÇERSİZLİK TÜRLERİ • Hukuksal işlemin değerini etkileyecek eksiklikleri bulunan işlemlere sakat işlemler denir.Hukuksal işlemlerin sakatlığından söz edebilmek için irade bozukluğu veya hukuka aykırı davranışların bulunması gerekir. • Hukuki işlemin yapılış iradesinde herhangi bir sakatlık bulunmamakla beraber kanun aradığı biçimsel koşullara uyulmadığında amaçlanan hukuki sonuca varılması mümkün değildir.Bu durmda hukuka uygun olmayan bir yol ile hukuki sonuç elde edilemez.

24. Sakat Hukuki İşlemin Doğurduğu Sonuçlar • Yokluk:Bir hukuksal iţlemin ana ögelerinde belirgin sakatlıklar eksiklikler vardır.Bu yüzden hukuksal sonuş doğurmaları mümkün değildir.Bu tip işlemlerin ortadan kaldırılaması için yargı kararına gerek yoktur. • İptali gereken işlemler veya Kesin geçersiz işlemler:Kurucu ögelerin tümü olduğu halde önemli bir sakatlık vardır ve bu sakatlık giderilemeyecek ve herkes için var olacak bir geçersizlik ise böyle işlemler kesin geçersizdir.Bir diğer deyişle mutlak butlan ile batıldır ve yargı kararı ile ortadan kaldırılıabilir.

25. Diğer geçersizlikler • İptal edilebilen işlemler veya Göresel geçersiz işlemler:Bu tip hukuksal işlemler iptali istenmediği sürece geçerlidirler.Hukukta nispi butlan olarak adlandırılırlar. Hata veya hile sonucu yapılmış bir sözleşme feshedilmedikçe geçerlidir.Bu işlemlerin iptaline yargı kendiliğinden karar veremez ancak işlemin iptali istendiği takdirde ve hukuki işlemin hata veya hileye düşülerek yapıldığı ispat edilirse iptal edilebilir. • d)Sonucu askıda kalan işlemler:Hukuki işlemin kurucu ögeleri tamalanmasına rağmen hukuksal sonucu engelleyici bir olayın bulunması yüzünden ,yöneldikleri hukuksal sonucu doğuramayan ancak sonradan çıkan hukuksal engeli düşürücü bir olay gerçekleştiğinde sözkonusu hukuksal sonucu işlemin başından beri doğurmuş duruma gelir. • e)Aksak İşlemler :Bir hukusal işlem tüm ögeleri tamam olduğu halde bir taraf için hukuksal sonuç doğurmuyor ise aksak işlem veya topal işlem olarak adlandırılır.

26. HUKUKSAL İŞLEMLER VE EYLEMLERDE DÜRÜSTLÜK VE İYİNİYET • Hukukta hakkın iyiniyetle kullanılması M.K.2.madde (Objektif iyi niyet)  Burada aranan dürüstlüktür.Dürüstlük makul bir insanda aranan bir davranış şeklidir.Ölçüsü ise normal bir kişinin iç aleminde oluşmuş düşünceler değil,toplum tarafından o kişiden beklenilen davranışlardır. • Hakkın kötüye kullanılması: Bir hakkın dürüstlük kuralına aykırı biçimde kullanılmasına hakkın kötüye kullanılması denir.Kişinin kendine sağlanmış bir hakkı sosyal ve ekonomik çıkarları doğrultusunda saptırarak kullanması bu kavramın içine girer.

27. MK.Madde 3 İyi niyet karinesi (Sübjektif iyi niyet) • Medeni kanun iyiniyet konusunda bir karine kabul eder.Bu karineye göre bir hakkın doğumu için iyiniyet şart olunan hallerde asıl olan iyiniyetin varlığıdır.Buna göre iyi niyetin varlığı farz olunduğu zaman buna hak kazanan kimse ayrıca iyi niyetli olduğunu ispatlamak zorunda değildir.Ancak burada bir ölçü vardır.Hakkı kazanan kimsenin kazanım anında iyi niyetli olmasıdır.Bunun anlamı şudur;hakkın doğumuna engel olan durumu bilmeyen ve kendisinden beklenen özeni gösterse dahi bunu bilemeyecek konumda olan kişideki mazur görülebilecek bilgi eksikliği veya yanlışlığıdır.

28. İNSAN HAKLARI VE HÜRRİYETİ • HUKUK KAVRAMI OLARAK KİŞİ VE TÜRK HUKUKUNDA KİŞİ ve KİŞİLİK • İnsan-Kişi Kavramı • Hukukun ve koruduğu düzenin başlıca varolma kaynağı insandır.İnsan ilişkilerini düzenlemek hukukun birinci amacıdır.

29. Türk Hukukunda Kişi ve Kişilik • Medeni Kanunumuzun 8.maddesi kişinin medeni haklardan yararlanacığını bu kuralın istisnası olamayacağını belirtir.Henüz doğmamış çocuk,sağ doğmak kaydı ile hak ehliyetine sahiptir.Hak ehliyeti medeni haklardan yararlanma ehliyetidir.MK madde 8/2’de her kişi haklara ve borçlara ehil olmakta eşittir kuralını getirir.Kuralın istisnaları yaş gibi insan doğasından kaynaklanan istisnalardır.

30. Kişilik • Kişilik kavramı ise benlik ve bilinç sahibi olma şartlarını da eklediği için daha geniştir.Dolayısıyla kişinin sadece kendine ait özel yaşamı ile ilgili hertürlü sırrını yine kendisi bilme hakkına sahiptir.Bu hakka yapılacak hertürlü yasadışı girişimi engelleme hakkı vardır.Kişi sadece hak ehliyetine sahiptir.Kişilik kavramı ise içinde hak ehliyetinin yanısıra fiil ehliyeti ve kişilik hakları gibi değerleride saklar.

31. Gerçek ve Tüzel Kişiler • Gerçek kişiler;insanlardır.Tüzel kişiler ise hukukun tanıdığı kağıt üzerinde mal veya insanların ortaklığı sonucunda kurulmuş hukuksal olarak kişi kimliği verilmiş kuruluşlardır.Gerçek kişilerin yaşam süreleri bazı hizmet ve görevlerin devamlılığı için kısadır.Bu yüzden işlerin devamlılığı için hukuksal olarak bu çeşit bir kişi kavramına ihtiyaç doğmuştur.

32. Gerçek Kişiler • Fiil Ehliyeti (Medeni Hakları Kullanma Ehliyeti) • Kişinin kendi davranışı ile hak sahibi olarak borç altına girebilmesi için aranılan ehliyettir.Bu ehliyete sahip olan kişi kendi yaptığı hukuki işlemlerle borç ilişkisi kurar,değiştirir veya ortadan kaldırır.Fiil ehliyeti çeşitli özel ayırımlar ve koşullara uygun olarak başka isimler ile karşımıza çıkar.Bunlara örnek olarak;sözleşme yapabilmesine ilişkin ise akit ehliyeti,dava takip edebilmesine ilişkin ise dava ehliyeti sıralanabilir.

33. Fiil Ehliyetine Sahip Olmak İçin Gerekli Koşullar • Ayırt Etme gücü ::Kişinin makul suretle hareket edebilmesi,yaptığı eylemlerin sonucunu önceden öngörebilmesidir.Akıl iradesinin yeterli derecede gelişmesidir.Kişi belirli durumlarda temyiz kudretinden yoksun olduğu halde başka durumlarda sahip olabilir.Geçici akıl hastalığı veya sarhoşluk sonucu yaptığı hukuki bazı işlemlerinde ayırt etme gücü yok kabul edilir. • Ergin Olma :Kişinin belirli bir yaşa gelmek suretiyle varsayılan olgunluğa eriştiği yaştır.Evlenme yaşı Medeni Kenunda belirlenmiştir veya sözleşme yapabilme yaşı bellidir. • Kısıtlı bulunmamak veya kısıtlanmamak .Kısıtlı olma hali fiil ehliyetinin tamamen veya kısmen kaldırılmasıdır.Yasada belirlenrek kısıtlı olma haline karar verilir.Kısıtlılanmak halleri ise şunlardır.akıl hastalığı veya zayıflığı,israf hali,ayyaşlık suihal ve kötü iradedir.

34. Fiil Ehliyetine Sahip Olma yönünden Kişiler Dört Gruba Ayrılır • Tam ehliyetliler:Temyiz kudretine sahip,reşit ve akıllı olan kişilerdir. • Sınırlı ehliyetsizler:Ehliyetlerinin sınırlanması kendi menfaatleri ve dış etkilerden onları korumak içindir. • Sınırlı ehliyetliler:Bunlar kendilerine kanuni müţavir tayin edilen kimselerdir.Tamamen hacir altına alınmalarına gerek yoktur ancak fiil ehliyetinden kısmen yoksun bırakılmaları menfaatleri için gereklidir. • Tam ehliyetsizler:Bu kişiler temyiz kudretinden tamamen yoksun kişilerdir.Taraf oldukları hukuksal işlemlerin hiçbir geçerliliği yoktur.

35. Tüzel Kişi Kişi ve mal topluluklarına hukukun kazandırdığı anlamdır.Hukukun doğal ihtiyacı sonucunda doğmuşlardır.İnsan yaşamının sınırlı olması nedeni ile ticari ve sosyal yaşamın devamlılığı kesintiye uğrayamaz.Hukuk tekniği açısından her görevin bir sahibi olmamlı ve bu görevler devamlı olmalıdır.Eski Türk hukuk düzeninde de bu amaçla kurulmuş tüzel kişiler vardır ve bunlara vakıf adı verilir. • Tüzel kişi; belli bir amacı gerçekleştirme amacı ile kurulmuş hukuken tanınmış bağımsız kişi veya mal topluluklarıdır.Tüzel kişilerin her şeklinin belli bir ortak amacı vardır.kazanç paylaşmak amacı ile kurulanlar şirketler ideal amaçlar için kurulanlar ise vakıflar veya derneklerdir

36. Tüzel Kişilerin çeşitli kuruluş yöntemleri vardır: • a)İzin : Yetkili organın izni ile kurulması gerekir.Yasama veya idari organların iznidir.SSK ve bütün KİT’ler bu yönteme örnektir. • b)Tescil: Bu sistemde tüzel kişilik yetkili organ tarafından yapılan araştırma sonucu yürülükteki mevzuata uygun ise tescil ile kurulur.Ticaret Kanununa tabi ţirketler anonim,limited ţirketler buna örnektir. • c)Serbesti sistemi:herhangi bir izna gerek olamksızın serbestçe kurulabilirler.Örnek olarak tüzüğünde dernek olma amacını belirten bir dernek kurulmuş sayılır.

37. KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKKAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUK AYIRIMI • Kamu hukuku yönetilenler ve yönetenler arasındaki ilişkileri düzenler. • Özel hukuk ise kişiler (gerçek ve tüzel kişiler) arasındaki ilişkileri düzenler.

38. KAMU HUKUKUNA GİREN HUKUK DALLARI • ANAYASA HUKUKU • Devletin kuruluşunu yapısı,şeklini ve siyasi yapısını,organların görev ve yetkilerini tanımlayan hukuk dalıdır.Türk Hukukunda Anayasalaşma hareketleri 19.y.y’da başlamıştır.İlk anayasa örneklerinde kuvvetler birliği prensibinin baskın olduğu görülmekle beraber günümüz T.C.Anayasasında kuvvetler ayrılığı prensibi vardır.Buna göre;yasama,yürütme ve yargı erkleri birbirlerinden bağımsızdır. • Yasama görev ve yetkisi:T.B.M.M’nin yetkisindedir.Türk milleti adına yasa koyucu meclistir. • Yürütme görev ve yetkisi:Hükümet ve yetkili kıldığı organlardadır.Kamu hizmetlerinin yerine getirilirken anayasa ve yasalara uygun davranmakla yükümlüdür. • Yargı görev ve yetkisi:Yasa koyucu adına yürürlükteki yasalara uygun olarak yargılama yapar.

39. Anayasamızın temel ilkeleri aşağıda sıralanmıştır. • 1-İnsan haklarına bağlılık • 2-Milli Devlet olma • 3-Demokratik Devlet • 4-Laiklik • 5-Herkes yasalar önünde eţittir. • 6-Hukuk Devleti olma her durum hukuk kurallarına uygun sonuçlandırılmalıdır. • 7-Sosyal Devlet ilkesidir.

40. İDARE HUKUKU • Devlet idaresininişleyişini,örgütlenişini,kamu hizmetlerinin görülmesini ve idarenin kişiler ile olan ilişkilerini düzenleyen bu nedenle idari sözleşmeler yapan ve idarenin yargısal denetimini sağlayan hukuk dalıdır.

41. İdarenin İşlevleri • İdari faaliyet:Devletin örgütlenmesini,bu örgütlerin çalışmasını birbirleri ile olan ilişkilerini düzenlemek ve bundan doğan çekişmeleri çözmek işini idare hukuku kuralları belirler. • Kamu hizmetlerinin görülmesi ve Kamu Yararı:İdari faaliyetin konusu kamu hizmetinin görülmesi,toplumun bu konudaki ihtiyacını karşılama ve kamu yararına yöneliktir. • İdarenin kişilerle olan ilişkilerinin düzenlenmesi:İdarenin tek taraflı olarak kişiler ile olan ilişkilerini düzenleyen ve hukuki sonuç doğuran işlelerine idari işlem denir. • İdarenin sorumluluğu:İdare kamu hizmetinin görülmesi sırasında idari işlemin yapılmasından veya yapılmamasından,uygulanması sırasında kamu hizmetini görmekle görevlendirdiği kişinin sebep olduğu haksız fiilden dolayı üçüncü kişilere vermiş olduğu zararlardan sorumludur.İdare ,kendi eylem ve işlemlerinden zarar görenlerin zararını tazminle yükümlüdür.

42. İdarenin örgütlenme şekli • a)Merkezden Yönetim:Kamu hizmetlerinin başkentten veya merkeze bağlı yetkili makam ve görevliler tarafından görülmesi için mali olanakların merkezde toplanmasıdır.Bu yapılanmada idare örgütü tekdir. • Merkezden yönetimin faydaları aşağıdaki gibi özetlenebilir. • Devlet idaresi ve uygulamasında birlik vardır. • Yerel etkilerden uzaklaşıldığı için objektif ve tarafsızdır. • Mali ,teknik ve insan gücünün kamu hizmetlerinin devamlılığı yönünden daha kolay bulunma imkanı vardır. • Merkezden yönetimin sakıncaları ise şunlardır. • Yerel ihtiyaçların yerinden izlenmesi zordur.Bu nedenle halkın iradesinden uzaklaşılır. • Siyasi baskılar fazlalaşır. • Anayasanın 126/2.maddesindeki yetki genişliği ilkesi ile bu sakıncaların giderilmesi amaçlanmaktadır.

43. Yerinden Yönetim • Yerinden yönetim; yerel nitelik taşıyan bazı hizmetlerin merkez yönetiminden alınarak farklı yörelerde ikamet eden halkın kendi aralarından seçtikleri yerinden yönetim tüzel kişisine verilmesidir.Yönetim ve mali bütçe açısından özerktir.İdari vesayet ve idari denetim kullanılarak denetlenir.Mali olarak Sayıştay tarafından denetlenirler.Yerel yönetimler ikiye ayrılır.Yer yönünden yerel yönetimler yani belediye ,köyler gibi;hizmet yönünden yerel yönetimler bunlarda üniversiteler,TRT,KİT’lerdir.Yerinden Yönetiminde fayda ve sakıncaları vardır. • Yerinden yönetimin faydaları şunlardır. • Demokrasiye uygun olarak halkın iradesine uyum vardır. • Merkezden bağımsız olduğundan emir ve siyasi iradenin baskısından uzaktır. • Kararlar halkın seçtikleri tarafından alındığından ihtiyaçların karşılanması daha kolaydır. • Yerinden yönetimin sakıncaları ise şunlardır. • Aşırı bağımsızlık nedeni ile yerel yöneticilerin yakınlarını kayırma tehlikesi başlar ve hizmetlerde eşitsizlik ortaya çıkar. • Mali olanakların bulunması zordur.dolayısı ile az gelişmiş bölgeler artarak bölgeler arası dengesizlik başlar.

44. İdarenin Denetimi • İdare yargısal denetime tabidir.idarenin eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.İdari uyuşmazlıklar idare mahkemelerinde ve üst yargı organı olan Danıştayda,mali uyşmazlıklar ise Sayıştayda çözümlenir.

45. MALİ HUKUK • Kamu hizmetini görmek için devletin örgütlenmesi,personel çalıştırması ve malzeme tüketmesi gerekir.Bütün bunlar için devletin para sağlaması ve bu yüzden gerekli işlerin yapılması mali hukukun konusudur.Kamu hizmeti toplumun ortak ihtiyaçlarını karşılamak için yapılır.Bu ihtiyaçların karşılanması ancak kamu kuruluşları tarafından organize edilir.Devlet bu organizasyonu sağlıklı olarak yürütmek için harcayacağı parayı bulmak zorundadır.Bu parayı bulma görevi idareye aittir. • Mali Hukuk devletin gelir ve giderlerini konu alan hukuk dalıdır.Üç bölüme ayrılır. • a)Kamu gelirleri • b)Kamu giderleri • c)Bütçe ve kamu borçlarıdır.

46. Kamu Gelirleri • Devletin ve diğer kamu kuruluşlarının gelir sağlamak amacıyla elde ettikleri bütün ekonomik değerlerdir.Bu değerler vergi koyma yetkisi ile sağlanan ve özel ekonomik işlerden sağlanan gelirlerdir.Bunlar vergiler,harçlar ve resimlerdir.

47. Vergi • Devlet veya diğer idari makamların,gerçek ve özel bazende kamu hukuku tüzel kişilerinden,bunların ödeme gücü ile orantılı olarak otorite yolu ile kesin olarak ve belli bir karşılık gösterilmeksizin istenen paradır.Vergi asıl olarak para bazı durumlarda mal veya eşya olarak da ödenir.Dolayısıyla verginin kısaca karşılğı belirlideğildir,zorla devlet gücü ile alınır.Vergi veren kişilere mükellef adı verilir.Mükellef yürürlükteki yasalar uyarınca kendisine borç yükletilen kişidir.Verginin toplanmasında Devlet adil omak ve dengeyi sağlamakla yükümlüdür.

48. Vergi Türleri • Vasıtalı vergi belli bir kazanca göre orantılanmayan devletin her mal veya hizmet için ödenmesini şart koştuğu ve bedelin içinde yer alanvergidir.Örneğin KDV • Vasıtasız vergi ise;belli oran ile mükelleften alınan vergiye konu olan şey üzerinden ayrıca beyana göre alınan vergidir. • Şahsi vergiler:Ekonomik ve toplumsal koşullara uygun olarak alınan vergilerdir.Gelir vergisi veya veraset ve intikal vergisi gibi vergiler örnek gösterilebilinir. • Gayrışahsi vergiler:Mal,eşya ve gelir üzerinden mükellefin kişisel durumu gözönünde tutulmaksızın(evli-bekar,çocuklu-çocuksuz…)tek tek alınan vergilerdir.Bina,arazi ve ücretlerden alınan vergiler en yaygın görülen örneklerdir. • Bu ayırımların dışında özel ve genel olarakda sınıflandırma yapılması mümkündür. • Özel vergiler;bir kaynaktan sağlanan gelir veya irattan alınan vergilerdir.Bir yazarın yazdığı kitabından telif ücreti alması,bir kişinin gayrımenkulunu kiraya vermesi sonucu olan kazançlarının vergilendirilmesi özel vergi türüne girer. • Genel vergiler;mükellefin sahip olduğu tüm mal ve haklardan sağladığı toplam kazancından alınan vergilerdir.

49. Dayandıkları kaynaklara göre vergiler • Gelir Vergisi:Mükellefin elde ettiği gelir üzerinden alınan vergidir.Ticari faaliyet ,servet artışları ve değer artışlarından doğar.Bu vergiler gayrısafi gelir üzerinden hesaplanır ve yapılan harcamalar sonradan uygunluğuna göre düşürülür. • Servet Vergileri: Kişinin malvarlığındaki (taşınır-taşınmaz malları) mal ,para ve haklarından bunların değeri ve sayısı gözönüne tutularak alınan vergilerdir. • Gider Vergileri:Bir mal veya hizmetin üretilmesi ,el değiştirmesi veya tüketilmesi sonucu alınan vergilerdir.K.D.V gibi. • b) Harçlar:Devletin belirli bir faaliyet için yaptığı harcamalara bu faaliyetten faydalanan kişinin belli oranda katılmasını sağlamak amaçlı kamu geliridir.Dava açan kişinin ödediği dava harcı buna örnektir. • c) Resimler:Belirli bir işin yapılmasına ilişkin izin veya yetki verilmesi karşılığında alınan bedeldir.Damga resmi gibi.

50. Kamu Giderleri • Kamu hizmetinin görülmesi için kamu kuruluşlarının bütçelerinden ayrılan • Bütçe ve Kamu Borçları • Devlet bütçesi; bir yıllık dönemde devletin gelir ve giderlerini gösteren ve yasama organı tarafından çıkarılan bir belgedir.Bütçe ile devlet tarafından yapılacak üretim ve bunun dışındaki ekonomik ve mali amaçların gerçekleştirilmesine ilişkin sorunların çözümü amaçlanır.Özel Hukuk gerçek ve tüzel kişiler veya Kamu Hukuku tüzel kişileride yaptıkları faaliyetler için yıllık bütçeler düzenlerler bunlarında düzenleniş şekilleri devlet bütçesine benzer. • Kamu Borçları;Devlet topladığı vergilere rağmen bazı hallerde daha fazla gelire ihtiyaç duyabilir.Bu durumda Devlet borçlanma yoluna gider tahvil ve hisse senedi çıkararak halktan para toplamasına iç borçlanma,dış kaynaklardan borçlanmasına ise dış borçlanma denir.