S U C C E S S I E R E C H T E N

1. S U C C E S S I E R E C H T E N Eric L. SPRUYT Notaris te Brussel Vennoot Berquin Notarissen, cvba Prof. EHSAL-Fiscale Hogeschool, Brussel Gastdocent Universiteit Antwerpen Managementschool (UAMS) Gastdocent Brugge Business School  Lloyd Georgelaan 11 - 1000 Brussel 02/645.19.33 www.berquinnotarissen.be spruyt@berquin.be

2. Niets is zeker, behalve de dood en de belastingen(Benjamin Franklin)

3. Berquin Notarissen cvba  S U C C E S S I E R E C H TDe boeman ...

4. Succesierecht = regio-belasting • Sinds Wet 16 januari 1989 inzake financiering Gewesten en Gemeenschappen • => tarieven, vrijstellingen en verminderingen • Sinds Wet 13 juli 2001, Lambermont-akkoord • => volwaardige regionale belasting • Localisatiecriterium: => laatste fiscale woonplaats • (opgelet: tijdskader van 5 jaar voor overlijden => langste vestiging is determinerend)

5. LOCALISATIECRITERIUM (vervolg)  • Begrip “fiscale woonplaats” = werkelijke, effectieve, voortdurende woonplaats, de plaats waar men zijn domus, zijn familie, het centrum van zijn bedrijvigheid, de zetel van zijn zaken en van zijn bezigheden heeft (bron: Memorie van Toelichting bij de Wet van 7 maart 2002, Doc 50/1577/001, blz. 6).

6. LOCALISATIECRITERIUM (vervolg) • Pro Memorie: het VLAAMS Gewest is …. a) het grondgebied van de provincies Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Vlaams Brabant (de arrondissementen Halle,Vilvoorde en Leuven), b) de Vlaamse taalgrensgemeenten (Mesen, Ronse, Spiere-Helkijn, Bever, Herstappe en Voeren) c) de zes Brusselse randgemeenten met taalfaciliteiten (Drogenbos, Wemmel, Kraainem,Linkebeek,Sint-Genesius-Rode en Wezenbeek-Oppem)  

7. LOCALISATIECRITERIUM (vervolg) • Pro Memorie: het WAALS Gewest is …. a) het grondgebied van de provincies Henegouwen, Luik, Luxemburg, Namen en Waals Brabant (arrondissement Nijvel) b) de gemeenten uit het Duitse taalgebied c) de taalgrensgemeenten van het Waalse Gewest met faciliteiten voor Nederlandstaligen (Komen-Waasten, Moeskroen, Vloesberg en Edingen) en voor de Duitstaligen (Malmédy en Weismes)

8. LOCALISATIECRITERIUM (vervolg) • Pro Memorie: het BRUSSELS Hoofdstedelijk Gewest is … de 19 gemeenten van het administratief arrondissement “Brussel-Hoofdstad”, nl.: Anderlecht, Brussel, Elsene, Etterbeek, Evere, Ganshoren, Jette, Koekelberg, Oudergem, Schaarbeek, Sint-Agatha-Berchem, Sint-Gillis, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Joost-ten-Node, Sint-Lambrechts-Woluwe, Sint-Pieters-Woluwe, Ukkel, Vorst en Watermaal-Bosvoorde.

9. Rijksinwoner versus Niet-rijksinwoner • Rijksinwoner => “successierecht” • Niet-Rijkswinwoner => “recht van overgang bij overlijden”

10. Art. 1, 2de lid W.Succ, “Voor een Rijksinwoner wordt gehouden, hij die, op het ogenblik van zijn overlijden, binnen het Rijk zijn domicilie of de zetel van zijn vermogen heeft gevestigd “ • Domicilie: effectieve, voortdurende en feitelijke woonplaats • Zetel van vermogen: locatie van beheer fortuin

11. Rijksinwoner • “expatriates”: directe belastingen versus successierecht • Belastbare basis = NETTO WERELDVERMOGEN • Dubbele belasting ? => art. 17 W.Succ. (buitenlands onroerend goed)

12. Niet-Rijksinwoner • Bijzonder geval: “Neder-Belgen” (Nederlandse fictie 10-jaarstermijn) • Bijzonder geval: dubbelbelastingverdragen Frankrijk (1959) / Zweden (1956) • Belastbare basis = BRUTO BELGISCH ONROEREND VERMOGEN

13. Successierecht ongeacht: 1) wettelijke devolutie, 2) uiterste wilsbeschikking of 3) contractuele erfstelling - art. 2 W.Succ. • Enkel overgangen “door overlijden” • Geen successierechten bij overgangen “ter gelegenheid van overlijden” • Schenking OG onder opschortende voorwaarde van overlijden • Beding van aanwas / tontine • Beding van conventionele terugkeer bij schenking

14. Aangifte van nalatenschap – Wie ? • Erfgenamen, Algemene legatarissen & Begiftigden • Bij hun stilzitten => Legatarissen ten algemene titel & Bijzondere Legatarissen • Aanvaarding onder voorrrecht van boedelbeschrijving => aangifteplicht blijft ! • Verwerping van erfenis => geen aangifteplicht • Aangifte bij volmacht kan • Praktijk: 90 % de notarissen (geen monopolie – geen hypothecaire publiciteit voor OG)

15. Aangifte van nalatenschap – Bevoegd kantoor & Termijn • Zie (laatste) fiscale woonplaats overledene • Niet-Rijksinwoner: ligging OG • Termijn: • 5 m (+ België) • 6 m (+ EU) • 7 m (+ buiten EU) • Vertraging: 25 € boete / maand / erfgenaam • Uitstel: kan in omstandigheden aangevraagd worden • Is geen uitstel van betaling (provisie storten !!!)

16. Aangifte van nalatenschap – Vorm & Inhoud • Blanco-formulier • Kwaliteitsvoorschriften • Notariële praktijk: bepaald stramien • Verplichte inhoud (art. 42 t.e.m. 46 W.Succ.) • Verbetering soms mogelijk • In bepaalde gevallen nieuwe aangifte vereist • Machtiging legaten vzw’s & private stichtingen • Vergroting belastbaar actief • Wijziging in erfrechtelijke devolutie

17. Aangifte van nalatenschap – Aandacht GEHUWDEN !!!

18. Erfrecht van de Langstlevende echtgeno(o)t(e) • CRUCIALE ROL van het HUWELIJKSCONTRACT ! • = bepalend voor samenstelling van “DE NALATENSCHAP” • Principe: VEREFFENING HUWELIJKSGEMEENSCHAP KOMT VOOR VEREFFENNING NALATENSCHAP ! • Drie soorte huwelijksstelsels 1. de (wettelijke) gemeenschap van goederen 2. de scheiding van goederen 3. de algehele gemeenschap

19. GEMEENSCHAP VAN GOEDEREN • = wettelijk stelsel (automatisch door huwelijk of bewuste keuze via huwelijkscontract) • drie vermogens (eigen goederen man, eigen goederen vrouw, gemeenschap)

20. Gemeenschap van goederen WAARUIT BESTAAT HET “EIGEN VERMOGEN” ? 1. goederen voor het huwelijk 2. goederen tijdens huwelijk “GRATIS” ontvangen (bv. erfenis/schenking) 3. gereedschappen en werktuigen die dienen tot beroepsuitoefening 4. persoonlijke kledij 5. lidmaatschapsrechten aandelen op naam (art. 1401,5° B.W.) => nuttig in de N.V.

21. Gemeenschap van goederen WAARUIT BESTAAT HET “GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN” ? 1. goederen NIET GRATIS verkregen tijdens huwelijk (bv. aankoop) => in praktijk vaak de gezinswonig, meubilair, auto, 2de verblijf, beleggingsportefeuille => uitzondering: aankoop in “wederbelegging van eigen penningen” 2. beroepsinkomsten => opgelet titularis van de zichtrekening van geen tel ! 3. gespaarde financiële activa => opgelet titularis van de rekening van geen tel ! 4. opbrengsten van eigen goederen (bv. huurinkomsten van een geërfde woning) 5. “de vuilbak”: alles waarvan niet kan bewezen worden dat het eigen is

22. SCHEIDING VAN GOEDEREN • = optie (uitdrukkelijke keuze via huwelijkscontract is vereist) • in principe twee eigen vermogens • in praktijk doorgaans een derde soort vermogen (“onverdeeldheid”) • wanneer kiezen voor scheiding van goederen ? • (Fortune protection – Divorce protection – Creditor protection)

23. ALGEHELE GEMEENSCHAP VAN GOEDEREN • = eerder zelden in de praktijk • geen eigen vermogens • alle bezittingen & inkomsten in één grote pot

24. Samenstelling van de “NALATENSCHAP” in elk van de huwelijksstelsels

25. Berekening erfrechten in VRUCHTGEBRUIK (langstlevende echtgenoot)

26. BELASTBAAR ACTIEF • Wat ? => alles ? • Hoe schatten . => verkoopwaarde • Onder controle van fiscus => ontoereikende waardering (“tekortschatting” + eventuele “controleschatting”) • Voorafgaande bindende schatting soms nuttig in praktijk !

27. ONROEREND GOED • Nauwkeurige omschrijving (kadaster) • Desgevallend schatting door deskundige • Verkoopwaarde i.f.v. objectieve waarderingscriteria • Opgelet bij snelle doorverkoop na erfenis

28. MEUBELEN & MEUBILAIRE VOORWERPEN • Verkoopwaarde • Verklikkingsplicht verzekeringsmaatschappijn (brandverzekering) • Fiscus is mild in de praktijk

29. FINANCIELE ACTIVA • Alle tegoeden bij financiële instellingen • RC’s op vennootschappen • Verklikkingsplicht banken ! • Niet-beursgenoteerde effecten => verkoopwaarde • Beursgenoteerde effecten => Prijscourant (keuzemogelijk ) • Quid aandelenopties ?

30. VERZEKERINGSKAPITALEN • Fictiebepaling art. 8 W.Succ. • Successieplanning ter vermijding art. 8 W.Succ. is “in” • Bedrijfsleidersverzekering • Pensioensparen • Groepsverzekeringen • TIP ! => contacteer het uitkerend organisme

31. HANDELSZAAK / VRIJ BEROEP • Globale opgave

32. BELASTBAAR ACTIEF: DE FICTIEBEPALINGEN • = “luchtbelasting” • Art. 4,3° Vl. & Br.W.Succ. “fictief roerend legaat • Art. 5 W.Succ. • Art. 7 W.Succ (zie verder: 3-jaarstermijnen) • Art. 8 W.Succ. (zie eerder) • Art. 9 W.Succ • Art. 11 W.Suc • Art. 12 W.Succ

33. Fictiebepaling - Art. 4,3° Vl. & Br. W.Succ. • Recent ingevoerde “anti-rechtsmisbruikbepaling” • Wettekst “Worden met het oog op de heffing van het successierecht als legaten beschouwd: ….. 3° alle schenkingen onder de levenden van roerende goederen die de overledene heeft gedaan onder de opschortende voorwaarde die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker. “ • Wallonië koos voor andere oplossing

34. Fictiebepaling – Art. 5 W.Succ. • Wettekst “De overlevende echtgenoot, wie een huwelijksovereenkomst, die niet aan de regelen betreffende de schenkingen onderworpen is, op voorwaarde van overleving meer dan de helft der gemeenschap toekent, wordt voor de heffing der rechten van successie en van overgang bij overlijden, gelijkgesteld met de overlevende echtgenoot die, wanneer niet wordt afgeweken van de gelijke verdeling der gemeenschap, het deel van de andere echtgenoot krachtens een schenking of een uiterste wilsbeschikking geheel of gedeeltelijk verkrijgt”. • Schoolvoorbeeld: “langst-leeft-al-heeft”-clausule (zgn. “verblijvingsbeding”) • Recente ontwijkingsmechanismen • Verblijvingsbeding onder last • Keuzebeding • Sterfhuisclausule (terminaal zieke echtgenoot) • Finaal Verrekenbeding bij scheiding van goederen (“alsof”-beding)

35. Fictiebepaling – Art. 9 W.Succ. • Wettekst De roerende of onroerende goederen, verkregen ten bezwarenden titel voor het vruchtgebruik door de overledene en voor de blote eigendom door een derde, alsmede de effecten aan toonder of op naam, ingeschreven voor het vruchtgebruik op naam van de overledene en voor de blote eigendom op naam van een derde worden, voor de heffing van het uit hoofde van de nalatenschap van de overledene eisbaar successierecht en recht van overgang bij overlijden, geacht in volle eigendom in dezes nalatenschap voorhanden te zijn en door de derde als legaat te zijn verkregen, tenzij het bewezen wordt dat de verkrijging of de inschrijving niet een bedekte bevoordeling ten behoeve van de derde is.

36. Tip : Koop uw 2de verblijf op gesplitste wijze

37. Gesplitste verwerving:Vruchtgebruik / Blote eigendom Ouders / Kinderen

38. Aankoop 2e verblijffiscale optimalisatie schenking cash Dirk Els Jos & Mia = VRUCHTGEBRUIK = BLOTE EIGENDOM GEEN successierechten

39. Hoe art. 9 W.Succ. ontkrachten ? • Driedubbel bewijs • Blote eigenaar moet over geldmiddelen beschikken • Blote eigenaar moet geldmiddelen aanwenden tot aankoop • Correcte opsplitsing BE / VGB • Tip: bewijsmateriaal verzamelen • Aandachtspunt: PB-fiscaliteit (woningaftrek) in hoofde van de BE

40. Art. 9 W.Succ. en voorafgaande schenking door VGB’er aan BE • Schenking mag (Beslissing 10.07.2002) • Oud fiscaal standpunt: moet VOOR compromis • Nieuw fiscaal standpunt: mag TUSSEN compromis en akte • Indien Wet Breyne (appartement op plan) : mag na akte

41. Aangifte van nalatenschap – AFTREKBAAR PASSIEF • Twee soorten • Bestaande schulden • Begrafeniskosten

42. DE SUCCESSIETARIEVEN

43. Berquin Notarissen cvba Tariefstructuur VLAANDEREN

44. Tariefstructuur BRUSSEL

45. Tariefstructuur BRUSSEL(vervolg)

46. Tarief “samenwoners”: sterke regionale verschillen !

47. Tarief “samenwoners”: sterke regionale verschillen ! (vervolg) • Vlaanderen => zowel wettelijke samenwoning als feitelijke samenwoning • wettelijke samenwoning: • verklaring van samenwoning bij burgerlijke stand (art. 1476 B.W.) • max. 2 personen => feitelijke samenwoning: • ook “pluri”-samenwoners • dubbele bewijslast: 1 jaar ononderbroken + gemeenschappelijke huishouding • weerlegbaar vermoeden mits uittreksel uit bevolkingsregister minstens 1 jaar • irrelevant is: aantal samenwoners, geslacht, al dan niet bestaan van familieband => merk op: wettelijke samenwoning = dag 1, feitelijke samenwoning = pas na 1 jaar

48. Tarief “samenwoners”: sterke regionale verschillen ! (vervolg) • Wallonië => enkel wettelijke samenwoners => verklaring van wettelijke samenwoning minstens 6 maanden oud => feitelijke samenwoning = tarief vreemden • Brussel => enkel wettelijke samenwoners => verklaring van wettelijke samenwoning vanaf « dag 1 » => geen uitsluiting naaste familieleden => feitelijke samenwoning = tarief vreemden

49. Tip : Haal uw voordeel uit de Vlaamse “splitting”

50. Berquin Notarissen cvba • VLAANDEREN • OPSPLITSING ROEREND / ONROEREND VERMOGEN !!! • Zeer belangrijke fiscaal voordeel • Roerend en onroerend vermogen afzonderlijke belast • Voordeel: telkens start aan laagste tarief • Enkel in rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwoners • TIP: zorg voor evenwichtige samenstelling roerend en onroerend vermogen !!!