Spis treści

1. Przemoc wobec osób starszych - diagnoza i percepcja zjawiska wśród starszych mieszkańców WarszawyRaport z badania ilościowego zrealizowanego przez PBS DGA Sp. z o.o. dla Biura Polityki Społecznej Urzędu m. st. WarszawyWarszawa-Sopot, grudzień 2006

2. Spis treści Charakterystyka badania …….................................................................................................................... 3 Wprowadzenie do badania ……….............................................................................................................. 5 Charakterystyka badanej grupy . .............................................................................................................. 8 Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych .......... 13 Sytuacja osobista i rodzinna ..................................................................................................................... 17 Poczucie bezpieczeństwa i doświadczenia przemocy w miejscach publicznych ................................ 44 Przemoc w rodzinie – formy i zasięg zjawiska ………............................................................................... 59 Opinie na temat przemocy w rodzinie ..................................................................................................... 85

3. Charakterystyka badania

4. Charakterystyka badania • Projekt: Przemoc wobec osób starszych. Diagnoza i percepcja zjawiska wśród starszych mieszkańców Warszawy • Zleceniodawca: Biuro Polityki Społecznej m. st. Warszawy • Wykonawca: PBS DGA Sp. z o.o. • Cele badania: • oszacowanie rozmiarów zjawiska przemocy wobec osób starszych • rozpowszechnienie różnych form przemocy • poczucie bezpieczeństwa • korzystanie z pomocy instytucjonalnej • opinie na temat przemocy domowej i gotowości do podjęcia sąsiedzkiej interwencji • Metoda badawcza: wywiad kwestionariuszowy realizowany w domu respondenta • Termin badania: listopad 2006 • Długość wywiadu: około 45 minut • Próba: losowo-kwotowa, reprezentatywna ze względu na płeć i wiek, n=400 • Osoby badane: mieszkańcy Warszawy w wieku 60 lat i więcej

5. Wprowadzenie do badania

6. Wprowadzenie do badania (1/2) Badania zjawiska przemocy w rodzinie wymagają szczególnych umiejętności i należą do kategorii najtrudniejszych projektów diagnostycznych. Przemoc wobec najbliższych, jako obszar badawczy jest tematem wyjątkowo drażliwym i wywołującym bardzo duże emocje. Przygotowując się do realizacji tego projektu zwracaliśmy uwagę na wiele szczegółów, które mogłyby mieć wpływ na jego ostateczne wyniki. Ponieważ badanie dotyczyło populacji osób starszych, powyżej 60. roku życia, do jego realizacji włączyliśmy wyłącznie ankieterów z dużym doświadczeniem i budzących zaufanie respondentów. Podczas szkolenia ankieterów zwracaliśmy również szczególną uwagę na potrzebę zbudowania dobrego klimatu rozmowy oraz zapewnienia respondentów o całkowitej anonimowości prowadzonego z nim wywiadu. Mimo tak zaostrzonych kryteriów nasi ankieterzy spotkali się z wieloma odmowami ze strony starszych respondentów. Znacznie wydłużyło to realizację badań terenowych. Osoby starsze z reguły bywają nieufne wobec obcych, szczególnie, kiedy mają ich zaprosić do swojego mieszkania. Dodatkowym utrudnieniem był brak listu zapowiedniego, który wyjaśniałby podstawowe cele badania wskazując jednocześnie ich zleceniodawcę, ważną i cenioną instytucję, jaką jest Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Niestety mimo uprzejmej prośby odmówiono nam wydania takiego listu, co bez wątpienia utrudniło dotarcie do wielu respondentów. płeć

7. Wprowadzenie do badania (2/2) Podsumowując badania terenowe zebraliśmy szereg informacji od ankieterów, którzy zwracali uwagę na znaczny poziom emocji, jaki towarzyszył wielu respondentom odpowiadającym na pytania dotyczące przemocy w rodzinie. Dla wielu starszych osób temat ten może być bardzo bolesny i głęboko „ukrywany”. Silne poczucie krzywdy i bezradności, żal i towarzyszące mu cierpienie mogą skutecznie wypierać z ich świadomości doświadczenia związane z przemocą ze strony najbliższych. Wielokrotnie ankieterzy zwracali uwagę na pewien rodzaj zagubienia i dekoncentracji respondentów, kiedy pojawiały się pytania dotyczące przemocy. Takie zachowanie może być oznaką lęku przed ujawnieniem czegoś dramatycznego, z czym trudno będzie sobie później samemu poradzić. Ankieter nie może wychodzić poza granice kwestionariusza, nie może ujawniać swoich emocji ani w żaden sposób wpływać na odpowiedzi respondenta. Dlatego w niektórych sytuacjach, gdy badaniu towarzyszą prawdziwe emocje, może być spostrzegany, jako osoba niewrażliwa na ludzkie cierpienie. Aby lepiej poznać złożoność zjawiska przemocy w rodzinie wobec osób starszych niezbędne wydają się dodatkowe badania jakościowe, zrealizowane częściowo w populacji ofiar przemocy oraz osób, które im pomagają w wychodzeniu z tej kryzysowej sytuacji. Warunkiem skuteczności takich badań jest odpowiedni dobór ankieterów, którzy nie tylko powinni budzić ogromne zaufanie ale muszą również posiadać dużą wiedzę nt. samego zjawiska przemocy. Otwierając często bolesne doświadczenia z przeszłości muszą oni być dobrze przygotowani do poradzenia sobie w tej trudnej sytuacji i zapewnienia respondentowi odpowiedniej pomocy psychologicznej. Badanie z zakresu przemocy w rodzinie to wielka odpowiedzialność, dlatego wybierając ich realizatora należy kierować się przede wszystkim doświadczeniem i merytorycznymi kompetencjami w tym zakresie. Mamy nadzieję, że realizacja tych badań przyczyni się także do szerszego spojrzenia na zjawisko przemocy wobec osób starszych, zarówno tej doświadczanej od obcych ludzi w miejscach publicznych, jak i tej najbardziej ukrytej, bo doznawanej od najbliższych, o którą najtrudniej rozmawiać, i z którą najtrudniej się pogodzić. płeć

8. Charakterystyka badanej grupy

9. Charakterystyka badanej grupy Płeć, wiek, wykształcenie, stan cywilny wiek płeć kobiety 60-69 lat mężczyźni 70-79 lat 80 i więcej stan cywilny wykształcenie żonaty/zamężny/ konkubinat kawaler/panna rozwiedziony/rozwiedziona wdowiec/wdowa podstawowe średnie zawodowe wyższe

10. Charakterystyka badanej grupy Status społeczny, przynależność społeczno-zawodowa praca zawodowa rencista, emeryt gospodyni domowa status społeczny bezrobotny inny przedsiębiorca, rzemieślnik, kupiec pracownik umysłowy z wyższym wykształceniem przynależnośćspołeczno-zawodowa pracownik umysłowy bez wyższego wykształcenia robotnik wykwalifikowany robotnik niewykwalifikowany wojsko, policja inne

11. Charakterystyka badanej grupy Dochód respondenta, wiara do 500 zł 501-1000 zł 1001-2000 zł dochód respondenta powyżej 2000 zł nie mam dochodów odmowa wierzący i praktykujący wierzący i niepraktykujący wiara religijna niewierzący, ale przywiązany do niektórych praktyk niewierzący i niepraktykujący trudno powiedzieć

12. Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych

13. Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych (1/4) W rankingu najważniejszych problemów społecznych, którymi według starszych mieszkańców Warszawy władze miasta powinny zająć się w pierwszej kolejności, najwyższą średnią* uzyskały przestępczość pospolita oraz ograniczony dostęp do lekarzy specjalistów. Na kolejnych miejscach znalazły się kwestie związane z uzależnieniami oraz kryzysem ekonomicznym. Warto zauważyć, że problemy związane ze zjawiskiem przemocy były w porównaniuz innymi problemami społecznymi wymieniane relatywnie rzadko – zarówno jeśli chodzi o częstość wskazań na pierwszym miejscu, jak i wskazywania w ogóle. *Średnia obliczana na podstawie punktacji, w której: brak wskazania = 0 pkt.;1 miejsce = 5 pkt.;….5 miejsce = 1 pkt. Podstawa procentowania: wszyscy badani

14. Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych (2/4) Waga zajmującego pierwsze miejsce w hierarchii problemu przestępczości pospolitej była rożnie oceniana w zależności od płci, wieku i wykształcenia respondenta. Wśród pięciu najważniejszych problemów częściej wymieniali go mężczyźni niż kobiety, natomiast rzadziej niż pozostałe grupy wiekowe – osoby, które ukończyły 80. rok życia. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia maleje również odsetek osób, które w ogóle nie dostrzegają tego problemu. W przypadku dwu kolejnych kwestii różnice między grupami respondentów wyróżnionymi ze względu na charakterystyki społeczno-demograficzne rzadko są tak wyraźne. Warto jednak zauważyć, że ograniczony dostęp do specjalistów jako istotny problem częściej wymieniają osoby starsze, które z racji wieku mogą bardziej potrzebować tego typu opieki medycznej. Alkoholizm, rzadziej niż inne grupy, wskazywali mężczyźni, osoby po 80. roku życia oraz z wyższym wykształceniem. przestępczość pospolita alkoholizm Podstawa procentowania: wszyscy badani

15. Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych (3/4) Podobnie jak w przypadku przestępczości pospolitej, problem przestępczości gospodarczej częściej wskazywali mężczyźni niż kobiety, rzadziej zaś - osoby po 80. roku życia niż młodsi respondenci. Różnicowanie opinii w tej kwestii przez wykształcenie nie jest już tak jednoznacznie, niemniej wciąż można zauważyć, że jest to problem częściej postrzegany przez osoby z wyższym wykształceniem. Narkomanię jako problem społeczny nieco częściej wskazywały kobiety niż mężczyźni, odwrotna prawidłowość miała natomiast miejsce w przypadku biedy i ubóstwa. Problem z uzależnieniem od narkotyków najczęściej wymieniali respondenci z podstawowym oraz wyższym wykształceniem. Jeśli zaś chodzi o problem biedy, był on częściej wymieniany przez osoby gorzej wykształcone oraz w wieku 70-79 lat. przestępczość gospodarcza bieda i ubóstwo Podstawa procentowania: wszyscy badani

16. Percepcja zjawiska przemocy wobec osób starszych na tle innych problemów społecznych (4/4) Wśród 5 najważniejszych problemów społecznych kwestie związane z przemocą ogólnie wymieniane były stosunkowo rzadko. Z tej grupy zagadnień najczęściej wskazywano przemoc i agresję wobec osób starszych na ulicach, jednak na pierwszym miejscu umieściło ją jedynie 5% badanych. Na ten problem najczęściej skarżyli się respondenci starsi oraz z wykształceniem średnim. Waga zagadnień przemocy i agresji w rodzinie oraz przemocy wobec osób starszych w rodzinie postrzegana jest podobnie w większości grup społeczno-demograficznych. W przypadku przemocy w rodzinie wyróżniają się osoby z wykształceniem podstawowym, które częściej niż respondenci lepiej wykształceni wskazują ten problem wśród 5 najważniejszych. W przypadku przemocy wobec osób starszych w rodzinie widzimy natomiast, że częściej postrzegają ją jako problem osoby młodsze niż starsze, natomiast rzadziej – osoby z podstawowym i wyższym wykształceniem. przemoc i agresja wobec osób starszych na ulicach przemoc wobec osób starszych w rodzinie Podstawa procentowania: wszyscy badani

17. Sytuacja osobista i rodzinna

18. Sytuacja osobista i rodzinna Ocena stanu zdrowia w porównaniu do innych osób w wieku respondenta Ponad połowa badanych bardzo dobrze lub raczej dobrze oceniła stan swego zdrowia w porównaniu z rówieśnikami. Nieznacznie pozytywniej swoje zdrowie oceniają osoby w wieku 60-69 lat niż starsi respondenci, jednak w porównaniu do pozostałych grup wiekowych osoby po 80. roku życia najczęściej opisywały swój stan zdrowia jako bardzo dobry. Poza tym częściej dobre lub bardzo dobre oceny stanowi swego zdrowia przyznawały osoby o wyższym statusie społecznym (to znaczy z wykształceniem wyższym (73%) oraz określające się jako pracownicy umysłowi z wyższym wykształceniem (76%)) niż respondenci gorzej wykwalifikowani. Podstawa procentowania: wszyscy badani

19. Sytuacja osobista i rodzinna Przynależność do stowarzyszeń lub organizacji Przynależność do stowarzyszeń lub organizacji jest bardzo rzadka w przebadanej zbiorowości. Do jakiejkolwiek organizacji należy 17% respondentów. Najczęściej deklarowano przynależność do organizacji kościelnych (5%), klubu seniora oraz organizacji hobbistycznych (4%). Wśród kobiet na pierwsze miejsce pod względem częstości deklaracji o przynależności wysuwają się organizacje kościelne, wśród mężczyzn zaś – klub seniora i organizacje hobbystyczne. Jeśli weźmiemy pod uwagę wykształcenie badanych, zauważyć można, że osoby z wyższym wykształceniem częściej przynależą do partii politycznych niż gorzej wykształceni, rzadziej natomiast do organizacji kościelnych. Podstawa procentowania: wszyscy badani. Możliwość wyboru kilku odpowiedzi.

20. Sytuacja osobista i rodzinna Wielkość grona przyjaciół Wśród badanych brak przyjaciół nie jest zjawiskiem częstym. Jedynie co dziesiąty badany zadeklarował, że nie ma przyjaciół lub przyjaźni się tylko z jedną osobą. Nieco częściej samotność dotyka badanych z najstarszej grupy wiekowej. Największe różnice dostrzec można jednak jeśli weźmie się pod uwagę status społeczny respondentów. Osoby z wyższym wykształceniem zdecydowanie rzadziej nie posiadają przyjaciół niż osoby z wykształceniem podstawowym czy zawodowym. W porównaniu z gorzej wykształconymi częściej mają natomiast szerokie grono znajomych, to znaczy powyżej 10 osób. Podobną zależność obserwujemy również w przypadku pracowników umysłowych oraz robotników. Podstawa procentowania: wszyscy badani

21. Sytuacja osobista i rodzinna Codzienne czynności sprawiające problemy w samodzielnym wykonywaniu Ponad 2/3 badanych zadeklarowało, że codzienne czynności nie sprawiają im trudności w wykonywaniu. Wiek oczywiście różnicował wypowiedzi badanych –brak problemów deklarowało niemal 80% respondentów w wieku 60-69 lat i jedynie 41% osób, które przekroczyły 80 rok życia. Bardziej samowystarczalni okazali się również respondenci lepiej wykształceni w porównaniu z osobami, które edukację ukończyły na szkole podstawowej lub zawodowej. Im gorzej respondenci oceniali swój stan zdrowia w porównaniu z osobami w ich wieku, tym częściej deklarowali, że napotykają trudności przy samodzielnym wykonywaniu codziennych czynności. Podstawa procentowania: wszyscy badani

22. Sytuacja osobista i rodzinna Osoby zamieszkujące razem z respondentem Wśród badanych przeważały osoby mieszkające samotnie (niemal 40%) oraz ze swoim małżonkiem lub partnerem (ponad 30%). Osób samotnych było więcej wśród kobiet niż wśród mężczyzn (46% w porównaniu z 24%). Odsetek respondentów, którzy mieszkają sami, rośnie wraz z wiekiem, osiągając wśród osób powyżej 80. roku życia 55%. Osoby z wykształceniem podstawowym częściej niż lepiej wykształceni żyją samotnie, ale częściej również opisują swoją sytuację rodzinną jako zamieszkiwanie z dziećmi i/lub ich rodzinami. Rzadziej w porównaniu z pozostałymi grupami wykształcenia mieszkają natomiast z małżonkiem lub partnerem. Podstawa procentowania: wszyscy badani

23. Sytuacja osobista i rodzinna Posiadanie dzieci Zdecydowana większość badanych posiada pełnoletnie dzieci (86%). Odsetki osób będących rodzicami dorosłych dzieci są podobne we wszystkich grupach wyróżnionych ze względu na płeć, wiek oraz wykształcenie. Niespełna 1% badanych zadekla-rowało, że posiada dzieci w wieku poniżej 18 lat. Podstawa procentowania: wszyscy badani

24. Sytuacja osobista i rodzinna Ocena atmosfery zazwyczaj panującej w domu Większość badanych pozytywnie ocenia atmosferę domową. 36% respondentów opisuje ją jako bardzo dobrą, a 46% - jako dobrą. Kobiety nieco częściej niż mężczyźni przyznają najlepszą ocenę. Sumując jednak oceny pozytywne nie można zauważyć różnic między płciami w ocenie atmosfery domowej. Wiek nie różnicuje oceny sytuacji w domu, wyraźnie natomiast widać, że wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia rośnie zarówno odsetek sumy ocen pozytywnych, jak i udział ocen bardzo dobrych. Najbardziej zadowolone z atmo-sfery panującej zazwyczaj w domu są osoby mieszkające same lub z małżonkiem/partnerem. Zmienność atmosfery domowej najczęściej wskazywały osoby mieszkające z dziećmi i/lub ich rodzinami. Podstawa procentowania: wszyscy badani

25. Sytuacja osobista i rodzinna Ocena relacji z pełnoletnimi dziećmi Relacje z pełnoletnimi dziećmi respondenci oceniali w zdecydowanej większości pozytywnie. Oceny różnicował najwyraźniej status społeczny: osoby z wykształceniem podstawowym oraz robotnicy niewykwalifikowani najczęściej wystawiali relacjom z dziećmi negatywną ocenę. Wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie natomiast odsetek ocen bardzo dobrych, osiągając w przypadku osób z wykształceniem wyższym 59%. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

26. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – pomoc finansowa Wedle deklaracji badanych osoby starsze rzadko udzielają młodszemu pokoleniu porad lub pomocy finansowej. Ponad połowa respondentów zadeklarowała, że nie zdarza się to nigdy lub jedynie bardzo rzadko. Kobiety nieco częściej niż mężczyźni deklarują, że nigdy nie udzielają pełnoletnim dzieciom wsparcia finansowego. Choć różnice nie są bardzo duże, stwierdzić można, że pomoc finansowa nieco częstsza jest wśród młodszych niż starszych respondentów, a także wśród respondentów o lepszym statusie społecznym niż wśród gorzej wy-kwalifikowanych. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

27. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – wsparcie psychiczne Udzielanie wsparcia psychicznego występuje znacznie częściej niż pomoc finansowa. Ponad 2/3 badanych zadeklarowało, że co najmniej czasami wspiera psychicznie swoje pełnoletnie dzieci, a co czwarty respondent twierdził, że zdarza się to dość często. Pomoc psychiczna nieco częściej występuje wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

28. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – pomoc w domu Połowa badanych nigdy nie pomaga pełnoletnim dzieciom w domu. Częściej taką deklarację składają mężczyźni (59%) niż kobiety (45%). Wraz z wiekiem z naturalnych przyczyn maleje również odsetek respondentów, którzy choć czasami udzielają dzieciom pomocy w domu. Jeśli chodzi o wykształcenie, procent osób które nigdy nie pomagają w ten sposób dzieciom, jest w zasadzie niezmienny w grupach wyróżnionych ze względu na poziom edukacji. Zmienia się jedynie częstotliwość, z jaką udzielane jest takie wsparcie. Największy odsetek osób pomagających bardzo lub dość często występuje wśród osób z wykształceniem podstawowym. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

29. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – ważne decyzje Niemal 30% badanych bardzo lub dość często wspiera swoje dzieci przy podejmowaniu ważnych decyzji. Rzadziej udzielają takiej pomocy osoby po 80. roku życia w porównaniu z młodszymi badanymi. Stosunkowo rzadko wpływ na ważne decyzje młodszego pokolenia mają osoby z wykształceniem podstawowym, wśród których około połowy wspiera radą dorosłe dzieci co najwyżej dość rzadko. Odwzorowanie tej prawidłowości znajdziemy analizując przynależność badanych do grup społecznych. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

30. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – opieka nad wnukami Jak wynika z deklaracji badanych ponad 40% osób w wieku powyżej 60. roku życia przynajmniej czasami udziela swoim dzieciom pomocy opiekując się wnukami. Bardzo często lub dość często wnukami opiekuje się 31% badanych kobiet oraz 18% mężczyzn. Częstotliwość udzielania pomocy naturalnie spada wraz z wiekiem. Do tego, że nigdy nie udziela dzieciom takiej pomocy, przyznało się po ok. 30% osób w wieku 60-69 lat oraz 70-79 lat, a także 55%, które ukończyły 80. rok życia. Bardzo częstą lub dość częstą pomoc rzadziej deklarowali respondenciz wykształceniem wyższym i średnim niż z podstawowym i zawodowym. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

31. Sytuacja osobista i rodzinna Udzielanie pomocy lub porad pełnoletnim dzieciom – zestawienie łączne Łączne zestawienie częstości różnych form udzielania pomocy pełnoletnim dzieciom pokazuje, że połowa warszawiaków, którzy ukończyli 60 lat i posiadają pełnoletnie dzieci przynajmniej czasami im pomaga. Nieznacznie częściej robią to kobiety niż mężczyźni. Częstość udzielania pomocy spada wraz ze wzrostem wieku badanych. Przyznanie się do całkowitego braku świadczenia jakiejkolwiek formy wsparcia swoim dzieciom również spada wraz z przechodzeniem do kolejnych kategorii wykształceniowych. Spośród tych grup wyróżniają się respondenci z wykształceniem podstawowym, wśród których zarówno najczęściej deklarowano zupełny brak udzielania pomocy, jak i pomoc oferowaną dość często i bardzo często. Natomiast na tle wybranych grup społecznych zwracają uwagę robotnicy niewykwalifikowani, wśród których co piąty stwierdził, że nigdy nie udziela pomocy swoim dzieciom, ale jednocześnie co trzeci robi to dość lub bardzo często (w pozostałych grupach – około co piąty) Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

32. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy lub porad pełnoletnich dzieci – pomoc finansowa Większość (59%) ankietowanych warszawiaków w ogóle nie korzysta z finansowej pomocy od swoich dzieci. Częściej takie deklaracje składają mężczyźni (69%) niż kobiety (52%), osoby młodsze (do 79 roku życia) niż starsze, a także badani, którzy posiadają wyższe wykształcenie oraz pracownicy umysłowi niż respondenci z wykształceniem niższym i robotnicy. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

33. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy lub porad pełnoletnich dzieci – wsparcie psychiczne Wsparcie psychiczne to ta forma pomocy otrzymywana od własnych dzieci, z której ankietowani warszawiacy korzystają najczęściej (70%). Częściej do korzystania z niej przyznają się kobiety niż mężczyźni. Ankietowani wraz ze wzrostem wieku częściej otrzymują wsparcie psychiczne od swoich dzieci. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

34. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy lub porad pełnoletnich dzieci – pomoc w domu Pomoc w domu nie jest tą formą pomocy, którą badani mieszkańcy Warszawy wykorzystują najczęściej – 38% nigdy tego nie robi. O pomocy w domu udzielanej przez dzieci częściej wspominały kobiety niż mężczyźni, osoby starsze, gorzej wykształcone oraz posiadające niższy status społeczny (robotnicy). Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

35. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy lub porad pełnoletnich dzieci – ważne decyzje Warszawiacy, którzy ukończyli 60 lat i posiadają pełnoletnie dzieci stosunkowo często podejmują ważne decyzje korzystając w takich sytuacjach z porad swoich dzieci. Ma to miejsce tym częściej, im ludzie są starsi, gorzej wykształceni oraz posiadają niższy status społeczny. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

36. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy lub porad pełnoletnich dzieci – sprawy urzędowe Co trzeci warszawski respondent nie korzysta z pomocy swoich dzieci przy załatwianiu spraw urzędowych. Bardziej samodzielni w tej kwestii są mężczyźni niż kobiety (45% mężczyzn i 27% kobiet w tej sytuacji w ogóle nie prosi dzieci o pomoc). Wraz ze wzrostem wieku i spadkiem wykształcenia co raz częściej pojawiają się deklaracje świadczące o otrzymywaniu takiej pomocy od dzieci. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

37. Sytuacja osobista i rodzinna Korzystanie z pomocy udzielanej przez dzieci – zestawienie łączne Łączne zestawienie częstości różnych form korzystania z pomocy udzielanej przez dorosłe dzieci pokazuje, że niemal połowa warszawiaków, którzy ukończyli 60 lat przynajmniej czasami korzysta z ich pomocy, a 42% czyni tak dość rzadko. Nieznacznie częściej postępują tak kobiety niż mężczyźni. Częstość korzystania z pomocy rośnie wraz ze wzrostem wieku badanych. Na tle wybranych grup społecznych zwracają uwagę robotnicy niewykwalifikowani, wśród których co siódmy stwierdził, że nigdy nie korzysta z pomocy udzielanej przez swoje dzieci. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

38. Sytuacja osobista i rodzinna Ocena wystarczalności pomocy otrzymywanej od dzieci Zdecydowana większość (84%) badanych ocenia pomoc otrzymywaną od swoich dzieci jako wystarczającą. Ocena ta w niewielkim stopniu zależy od wieku. Silniejsze powiązanie można odnotować w przypadku wykształcenia: podczas gdy zadowolonych z pomocy otrzymywanej od własnych dzieci jest 70% respondentów, którzy posiadają wykształcenie podstawowe, to wśród badanych, którzy ukończyli studia wyższe, takich osób jest 86%. Ocena wystarczalności pomocy otrzymywanej od dzieci nie jest bardzo silnie powiązana z częstością korzystania z niej. Wyraźnie inną sytuację obserwujemy wśród tych ankietowanych, którzy nigdy nie otrzymują pomocy od dzieci – tutaj ponad połowa nie umiała ocenić, czy pomoc taka jest wystarczająca. Najprawdopodobniej są to osoby, które nie otrzymują żadnej pomocy, ponieważ jej nie potrzebują. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

39. Sytuacja osobista i rodzinna Zachowania agresywne w trakcie wychowywania własnych dzieci – porządne lanie dziecka Połowa (53%) ankietowanych w trakcie wychowywania własnych dzieci nigdy nie dała im porządnego lania, co trzeci z nich zadeklarował, że takie sytuacje miały miejsce, ale zdarzało się to bardzo rzadko. Deklaracje o stosowaniu przemocy pojawiają się tym częściej, im niższe wykształcenie osiągnęli badani warszawiacy oraz im niższy status społeczny posiadają. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

40. Sytuacja osobista i rodzinna Zachowania agresywne w trakcie wychowywania własnych dzieci – obraźliwe określenia Blisko 80% respondentów w trakcie wychowywania dzieci nie używało w stosunku do swoich podopiecznych obraźliwych określeń. Stosowanie takich wyrażeń zdarzało się częściej osobom z wykształceniem podstawowym oraz niewykwalifiko-wanym robotnikom – w pierwszej grupie 22%, zaś w drugiej 24% respondentów przyznało, że czasem dochodziło do takich sytuacji. Podstawa procentowania: respondenci posiadający dzieci

41. Sytuacja osobista i rodzinna Przemoc domowa w okresie dzieciństwa respondenta Ponad 2/3 respondentów zadeklarowało, że w okresie dzieciństwa nie spotkało się w swojej rodzinie z przemocą fizyczną. Bicie czy szarpanie nie występowało w rodzinach 74% kobiet i 59% mężczyzn. Przypadki przemocy fizycznej były rzadsze w domach osób z wykształceniem średnim i wyższym niż podstawowym i zawodowym. Wśród osób, w których domach rodzinnych dochodziło do przemocy, 66% deklaruje, że było ofiarą przemocy, a 41% - że jedynie świadkiem. Podstawa procentowania: wszyscy badani *Podstawa procentowania: badani, w których rodzinach w okresie ich dzieciństwa dochodziło do bicia, szarpania lub popychania

42. Sytuacja osobista i rodzinna Przemoc domowa w okresie dzieciństwa respondenta Wedle deklaracji badanych przemoc słowna była w ich domach rodzinnych jeszcze rzadsza niż przemoc fizyczna. Ponad ¾ badanych nigdy nie spotkało się z nią ze strony rodziny w okresie dzieciństwa. Ten rodzaj przemocy szczególnie rzadki był w domach osób posiadających wykształcenie wyższe, najczęściej zaś do agresji słownej dochodziło w rodzinach respondentów z wykształceniem podstawowym. Wśród badanych, którzy doświadczyli przemocy werbalnej w okresie dzieciństwa, podobny odsetek deklaruje bycie jej świadkiem, co ofiarą. Podstawa procentowania: wszyscy badani *Podstawa procentowania: badani, w których rodzinach w okresie ich dzieciństwa dochodziło do używania wyzwisk, gróźb, zastraszania itp

43. Sytuacja osobista i rodzinna Podsumowanie • Ankietowani mieszkańcy Warszawy, którzy ukończyli 60 lat w ponad połowie swój stan zdrowia oceniają jako raczej lub bardzo dobry. • Prawie co 5 respondent należy do jakiejś organizacji lub stowarzyszenia. Najczęściej jest to organizacja kościelna (5%). • Jedynie co dziesiąty badany zadeklarował, ze nie ma przyjaciół lub przyjaźni się tylko z jedną osobą. • Ponad 2/3 badanych warszawiaków oceniło, że codzienne czynności nie sprawiają im w wykonywaniu trudności. Wypowiedzi badanych różnicowane były przez wiek – wraz z jego wzrostem przybywało deklaracji świadczących o pewnych problemach w samodzielnym radzeniu sobie z codziennymi czynnościami. • Wśród badanych przeważały osoby mieszkające samotnie (niemal 40%) oraz respondenci zamieszkujący ze swoim małżonkiem lub partnerem (30%). Osób samotnych było dwukrotnie więcej wśród kobiet niż wśród mężczyzn. • Zdecydowana większość (86%) ankietowanych starszych mieszkańców Warszawy posiada pełnoletnie dzieci. • Większość osób biorących udział w badaniu pozytywnie ocenia atmosferę domową. Ocena ta dość silnie jest powiązana z wykształceniem – im wyższe, tym jest lepsza. • Relacje z dorosłymi dziećmi respondenci oceniali w zdecydowanej większości pozytywnie. Oceny różnicował wyraźnie status społeczny oraz wykształcenie: wraz z ich wzrostem, rosły oceny. • Połowa mieszkańców Warszawy, którzy ukończyli 60 lat i posiadają dorosłe dzieci, przynajmniej czasami im pomaga. Również niemal połowa korzysta z pomocy udzielanej im przez ich pełnoletnie dzieci. Przy czym zdecydowana większość badanych otrzymywaną pomoc ocenia jako wystarczającą. • Nieco ponad połowa badanych w trakcie wychowania własnych dzieci nigdy nie dała im porządnego lania, zaś co trzeci zadeklarował, że takie sytuacje miały miejsce, ale zdarzały się bardzo rzadko. Blisko 80% respondentów wychowując swoje dzieci nie używało w stosunku do nich obraźliwych określeń. • Ponad 2/3 respondentów zadeklarowało, że w okresie swojego dzieciństwa nie spotkało się w swojej rodzinie z przemocą fizyczną, a ¾ nie doświadczyło wówczas przemocy słownej.

44. Poczucie bezpieczeństwai doświadczenia przemocyw miejscach publicznych

45. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słowna lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej na ulicy, w parku itp. poza najbliższą okolicą zamieszkania Niespełna co dziesiąta badana osoba (8%) poza najbliższą okolicą zamieszkania doświadczyła agresji słownej lub fizycznej ze strony osoby nieznajomej. Sytuacje takie najczęściej zdarzały się osobom z wykształceniem zawodowym (17% zadeklarowało, że spotkało się z tego typu agresją) oraz robotnikom niewykwalifikowanym (15%). Nieco częściej z przemocą ze strony osób nieznajomych spotykali się także mężczyźni (13%) oraz osoby w wieku 60-69 lat (12%). Podstawa procentowania: wszyscy badani

46. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słowna lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej na ulicy, w parku itp. w najbliższym miejscu zamieszkania Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie Z agresją fizyczną lub słowną ze strony osoby nieznajomej w najbliższej okolicy zamieszkania spotkało się 11% respondentów. Najczęściej doświadczanie takich sytuacji deklarowały osoby z wykształceniem zawodowym oraz wykwalifikowani robotnicy. Podstawa procentowania: wszyscy badani

47. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słownej lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej w domu Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie Agresja ze strony osób nieznajomych znajdujących się w domu respondenta jest bardzo rzadkim zjawiskiem – wystąpienie takiej sytuacji zadeklarował 1% badanych. Podstawa procentowania: wszyscy badani

48. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słownej lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej w restauracji, kawiarni Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie Żaden z respondentów nie spotkał się z sytuacją, w której skierowano by do niego agresję słowną lub fizyczną w kawiarni lub restauracji. Podstawa procentowania: wszyscy badani

49. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słownej lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej w w autobusie, tramwaju, metrze Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie Siedmiu na stu badanych doświadczyło agresji słownej lub fizycznej w trakcie poruszania się środkami komunikacji miejskiej. Zjawisko to w równym stopniu dotyczy wszystkich analizowanych grup. Podstawa procentowania: wszyscy badani

50. Doświadczenia przemocy w miejscu publicznym Miejsca i formy doświadczenia agresji: agresja słownej lub fizyczna ze strony osoby nieznajomej w sklepie, urzędzie Istnieją okoliczności, które usprawiedliwiają przemoc w rodzinie Bardzo rzadko zdarzało się, aby sprzedawcy lub urzędnicy stosowali formy agresji słownej lub fizycznej wobec osób starszych. Z takim zjawiskiem spotkało się 3% respondentów. Podstawa procentowania: wszyscy badani