SZKOLENIE Z ZAKRESU POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO 18 lutego 2013 r. Przemysław Wierzbicki

1. SZKOLENIE Z ZAKRESU POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO 18 lutego 2013 r. Przemysław Wierzbicki Adwokat / Wspólnik zarządzający 1

2. Spis treści • 1. Wstęp • 2. Pojęcie upadłości • 3. Przebieg postępowania dotyczącego wniosku o ogłoszenie upadłości • 4. Skutki ogłoszenia upadłości • 5. Jak i kiedy walczyć z wyprowadzaniem majątku przez upadłą firmę? • 6. Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu • 7. Postępowanie upadłościowe likwidacyjne • 8. Odrębne postępowania upadłościowe • 9. Strategia właścicieli • 10. Wnioski końcowe

3. I. Wstęp – informacje ogólne. • Cel szkolenia – przedstawienie praktycznych aspektów stosowania ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze • Perspektywa leasingodawców • Znaczenie upadłości dla zobowiązań wynikających z umowy leasingu • Strategie i korzyści z aktywnego działania „Ustawa” lub „PUiN” – skrótod ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze

4. Wstęp– przedstawienie przedmiotu szkolenia • OBOWIĄZUJĄCY AKT PRAWNY:  ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze • ODPOWIEDNIE ZASTOSOWANIE: Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks Cywilny

5. Wstęp • Co może dla Państwa oznaczać upadłość spółki, z którą zawarli Państwo umowę leasingu? • zaprzestanie uiszczania rat leasingowych, • kwestia odzyskania przedmiotu leasingu, • możliwość uzyskania spłaty wszystkich pozostałych rat w przypadku wypowiedzenia umowy leasingu na skutek upadłości, • Odpowiedzialność a aktywne działania?

6. II. Pojęcie upadłości

7. Kiedy mamy do czynienia z upadłością a kiedy tylko z zagrożeniem upadłości? • upadłość ogłasza się w stosunku do przedsiębiorcy, który stał się niewypłacalny • przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością, to taki, który pomimo wykonywania swoich bieżących zobowiązań, w niedługim czasie stanie się niewypłacalny

8. Niewypłacalność przedsiębiorcy Mamy z nią do czynienia, gdy: • jest minimum dwóch wierzycieli, • przedsiębiorca (osoba prawna lub podmiot prawny): • przestał trwale spłacać swoje (uznane) wymagalne zobowiązania pieniężne – w praktyce minimum 3 miesiące i więcej niż 10% sumy bilansowej, • kwestia „krótkotrwałego” zaprzestania płatności, • kwestia spornych zobowiązań, • jego zobowiązania przekroczyły wartość jego majątku, nawet gdy na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania • wartość zbywcza majątku • zobowiązania warunkowe lub przyszłe

9. Niewypłacalność przedsiębiorcy Co w praktyce oznacza „trwałe zaprzestanie płacenia długów”? • brak upadłości – zaległości nie przekraczają 3 miesięcy i są mniejsze niż 10% sumy bilansowej, • możliwa upadłość – zaległości są większe, ale spółka dalej prowadzi działalność i są widoki na przyszłość, • pewna upadłość – zaległości są większe i brak realnych szans na poprawę sytuacji spółki.  zobowiązania sporne

10. Postępowanie naprawczemożliwość „wyjścia” ze stanu zagrożenia upadłością Z postępowania naprawczego nie może skorzystać przedsiębiorca, który korzystał już z postępowania naprawczego lub z upadłości. Przedsiębiorca składa do sądu: • oświadczenie o wszczęciu postępowania • plan naprawczy • oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym o prawdziwości podawanych danych i oświadczeń

11. Wszczęciepostępowania naprawczego  Przedsiębiorca ogłasza złożenie oświadczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym i w jednym o zasięgu ogólnopolskim.  Przedsiębiorca zgłasza wszczęcie postępowania naprawczego w rejestrze przedsiębiorców. Uwaga ! Sąd może, w ciągu 14 dni od dnia złożenia oświadczenia przez przedsiębiorcę, zakazać wszczęcia postępowania naprawczego.

12. Skutki postępowania naprawczego • ustanowienie przez sąd nadzorcy sądowego • zawieszenie wykonania zobowiązań • zawieszenie naliczania odsetek • zawieszenie postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych oraz brak możliwości wszczynania takich postępowań (ale sądowych już tak) • co do zasady niedopuszczalność potrącania wzajemnych wierzytelności pomiędzy przedsiębiorcą a wierzycielem • niedopuszczalność zbywania i obciążania majątku przedsiębiorcy W wyniku postępowania  zawierany jest układ  sąd może odmówić zatwierdzenia układu

13. Jak rozpoznać, kiedy spółka znalazła się w stanie upadłości? • ważne dokumenty: • zestawienie zobowiązań, • rachunek przepływów pieniężnych, • duża ilość postępowań sądowych i komorniczych • „dziwne” ruchy dotyczące majątku • zmiany w zarządzie

14. Aspekty praktyczne – kiedy przedsiębiorca jest niewypłacalny • na ile wiarygodne są księgi upadających firm, • przykłady „trik - ów” prowadzących do ukrycia zagrożenia upadłością: • zaksięgowywanie wątpliwych przychodów (księgowanie spornych roszczeń), • przedwczesne rozpoznawanie przychodów (umowy przedwstępne jak ostateczne), • pozorne kary umowne dla podwykonawców, • „przeciąganie” płatności dla kontrahentów, • „dziwne” ruchy na majątku spółki.

15. W jakich przypadkach sąd odmówi ogłoszenia upadłości? • majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania • w razie stwierdzenia, że majątek jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania • wyjątek: bezskuteczność obciążeń

16. Obowiązki zarządu niewypłacalnego przedsiębiorcy • reprezentanci spółki (zarząd, wspólnicy) mają obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości • w ciągu 14 dni od zaistnienia podstaw do ogłoszenia upadłości • jeśli tego nie zrobią w terminie: • odpowiedzialność odszkodowawcza • odpowiedzialność za zobowiązania spółki • odpowiedzialność karna • zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

17. Odpowiedzialność odszkodowawcza • osoby obowiązane do złożenia wniosku o upadłość odpowiadają za szkodę wynikającą z przekroczenia terminu czyli • gdyby upadłość została zgłoszona w terminie, wierzyciel dostałby więcej w ramach podziału masy upadłości • praktyka – trudności dowodowe • PYTANIE PRAKTYCZNE: kto ponosi odpowiedzialność w SKA i Sp. z o. o. SK?

18. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki  zobowiązania cywilne • jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o. o. okaże się bezskuteczna, • członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, chyba że wykażą, iż: • we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo że • niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że • pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody.

19. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki  podatki i ZUS 1) jeżeli egzekucja przeciwko spółce z. o. o. lub akcyjnej okaże się bezskuteczna, 2) członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, chyba że wykażą, że: • we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo • niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez ich winy, albo • wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

20. Odpowiedzialność karna • członek zarządu spółki lub likwidator • który nie zgłosił w terminie wniosku o upadłość może • podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku

21. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej Sąd upadłościowy może orzec: • zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby • od 3 do 10 lat • jeśli dana osoba ze swojej winy: • pomimo obowiązku, nie złożyła, w terminie 2 tygodni od dnia powstania niewypłacalności, wniosku o ogłoszenie upadłości

22. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej • nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, • ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości, • nie wykonywała obowiązków ciążących z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowania, • celowo działała lub dopuściła się rażącego niedbalstwa, które doprowadziło do niewypłacalności lub pogorszenia sytuacji finansowej.

23. Koszty i problemy praktyczne • roszczenia cywilne– opłata 5% wartości przedmiotu sporu (wyjątkowo ¼ opłaty – nakazowe), • postępowanie karne – bez opłat (także powództwo cywilne), • zakaz działalności – opłata sądowa 100 zł, • Problemy praktyczne: • członek zarządu zamieszkały poza Polską, • rezygnacja i odwołanie członka zarządu.

24. III. Przebieg postępowania dotyczącego wniosku o ogłoszenie upadłości

25. Upadłość likwidacyjna a upadłość z możliwością zawarcia układu upadłość likwidacyjna upadłość układowa zawarcie „porozumienia” z wierzycielami i kontynuacja działalności możliwość samodzielnego zarządu majątkiem • likwidacja majątku i zaprzestanie działalności • zarząd przez osobę trzecią (np. syndyka lub zarządcę)

26. Upadłość likwidacyjna a upadłość wraz z możliwością zawarcia układu

27. Kiedy można liczyć na upadłość z możliwością układu • kwestia kontynuowania działalności, • plan naprawczy – czy upadły ma realną szansę na wyjście z kłopotów? • możliwości restrukturyzacji - np.: zbycie istotnego majątku • stanowisko wierzycieli

28. Wniosek o ogłoszenie upadłości – kto może zgłosić? • niewypłacalny przedsiębiorca • wierzyciel • wspólnik odpowiadający bez ograniczenia (spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo - akcyjna) • likwidator • kurator • organ udzielający pomocy (w odniesieniu do przedsiębiorcy, któremu została udzielona pomoc publiczna o wartości przekraczającej 100.000 euro)

29. Obowiązek przedsiębiorcy Art. 21 ust. 1 PUiN: • przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia, w którym stał się niewypłacalny • w spółkach obowiązek spoczywa na każdym, kto ma prawo jej reprezentacji, łącznie lub samodzielnie • odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek nie złożenia wniosku we wskazanym terminie

30. Wniosek o ogłoszenie upadłości – gdzie się składa? • w formie pisemnej • do sądu upadłościowego • właściwy z uwagi na siedzibę (zakład główny) upadającej firmy • opłata sądowa – 1.000 zł, • sąd może decydować na posiedzeniu niejawnym

31. Wniosek o ogłoszenie upadłości – co powinien zawierać? (zawsze) • imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę • miejsce zamieszkania albo siedzibę • reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni • imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia • oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika • wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie

32. Wniosek o ogłoszenie upadłości – co powinien zawierać? (zawsze) • informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych • informację, czy dłużnik jest spółką publiczną • zaświadczenie albo oświadczenie o wpisie do odpowiedniego rejestru (plus ew. oświadczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń) • informację o typie wnioskowanej upadłości (likwidacyjnej lub układowej)

33. Dokumenty wymagane do wniosku o ogłoszenie upadłości (dłużnik) • aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników • bilans sporządzony, na dzień nie późniejszy niż 30 dni przed dniem złożenia wniosku • spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli • oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku • spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec przedsiębiorcy wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty

34. Dokumenty wymagane do wniosku o ogłoszenie upadłości (dłużnik) • wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko przedsiębiorcy • informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku przedsiębiorcy hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku przedsiębiorcy • informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni • opłatę sądową (1.000 zł – dotyczy też wierzyciela)

35. Dokumenty dodatkowe • jeżeli przedsiębiorca – dłużnik składa wniosek o ogłoszenie upadłości, powinien złożyć dodatkowo: • propozycje układowe wraz z propozycjami finansowymi oraz rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy, jeżeli wnosi o ogłoszenie upadłości wraz z możliwością zawarcia układu • oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku (odpowiedzialność cywilna i karna za nieprawdziwe dane) • jeżeli wierzyciel: • uprawdopodobnienie wierzytelności • propozycje układowe, jeżeli wnosi o ogłoszenie upadłości wraz z możliwością zawarcia układu

36. Postępowanie w sprawie wniosku o ogłoszenie upadłości • postępowanie niejawne (sąd zarządza czasami rozprawę) • zazwyczaj max. 2 – 3 miesiące • w razie potrzeby sąd może wysłuchać dłużnika oraz wierzyciela będącego wnioskodawcą • sąd może przeprowadzić dowód z opinii biegłego • sąd może żądać od wnioskodawcy zaliczki na koszty postępowania • kwestia zwrotu wniosku i wezwania do uzupełnienia

37. Zabezpieczenie majątku dłużnika • z urzędu (wniosek dłużnika) • na wniosek (wniosek wierzyciela)

38. Sposoby zabezpieczenia majątku • tymczasowy nadzorca sądowy • zawieszenie egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi (upadłość układowa) • zarząd przymusowy nad majątkiem dłużnika Uwaga ! Zabezpieczenie majątku w toku postępowania w przedmiocie wniosku upada najpóźniej z dniem objęcia majątku upadłego przez syndyka, zarządcę lub objęcia nadzoru przez nadzorcę sądowego.

39. Wstępne zgromadzenie wierzycieli • w toku postępowania sąd może zwołać wstępne zgromadzenie wierzycieli • cel wstępnego zgromadzenia: • wybór sposobu prowadzenia postępowania • wybór rady wierzycieli • zawarcie układu • uczestnicy: • przedsiębiorca – dłużnik • tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy • wierzyciele, których wierzytelności są stwierdzone tytułami egzekucyjnymi • inni wierzyciele, jeżeli ich wierzytelności są bezsporne lub uprawdopodobnione i zostali dopuszczeni

40. Postępowanie przed decyzją co do upadłości • rola wierzycieli • rola właściciela spółki i zarządu • dostęp do akt postępowania

41. Jakie decyzje może podjąć sąd w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości? • oddalenie wniosku, gdy: • opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza 3 miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 % wartości bilansowej • majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania • majątek jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania

42. Jakie decyzje może podjąć sąd w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości? • wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości, w którym m. in.: • określa się sposób postępowania (likwidacyjny lub układowy) • wskazuje się sposób nadzoru nad majątkiem (przy upadłości układowej) • wzywa się wierzycieli do zgłaszania wierzytelności (1 – 3 m.) • wyznacza się sędziego – komisarza oraz syndyka albo nadzorcę sądowego albo zarządcę • postanowienie o ogłoszeniu upadłości podlega: • ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym • publikacji w dzienniku o zasięgu lokalnym

43. Jakie decyzje może podjąć sąd w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości? • syndyk – upadłość likwidacyjna • nadzorca sądowy – upadłość układowa, ale zarząd własny upadłego (zgoda nadzorcy/zgromadzenia wierzycieli na czynności przekraczające zwykły zarząd) • zarządca - upadłość układowa, ale brak zarządu własnego upadłego (nie daje rękojmi)

44. Jakie decyzje może podjąć sąd w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości? • wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu wraz z postanowieniem o zatwierdzeniu układu, jeżeli: • na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli zawarto układ Uwaga ! Wierzyciele, którzy głosowali na wstępnym zgromadzeniu przeciwko układowi, mogą w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia o zatwierdzeniu układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wnieść zażalenie na postanowienie o zatwierdzeniu układu.

45. Zaskarżalność postanowień sądu • zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości • przysługuje wyłącznie upadłemu • zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości • przysługuje wyłącznie wnioskodawcy  zasada – brak skargi kasacyjnej

46. IV. Skutki ogłoszenia upadłości

47. A. Skutki ogłoszenia upadłości likwidacyjnej • co do zarządu upadłej spółki: • obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku • obowiązek wydania wszystkich dokumentów • obowiązek udzielania sędziemu – komisarzowi oraz syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień • zakaz opuszczania kraju bez zezwolenia sędziego – komisarza, jeżeli ten tak postanowi • możliwość stosowania środków przymusu • odpowiedzialność karna za ukrywanie majątku i dokumentów

48. Zakaz rozporządzania mieniem Po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej: • zakaz zarządu, korzystania oraz rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości • zakaz obciążania mienia hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską • nieważność czynności prawnych upadłego • świadczenia spełniane do masy upadłości a nie do rąk upadłego • zwrot świadczenia wzajemnego z masy upadłości, świadczonego w związku z nieważną czynnością z upadłym

49. Masa upadłości  z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości – firma traci zarząd majątkiem, ale istnieje dalej (do zakończenia upadłości) • w skład masy wchodzi majątek z chwili ogłoszenia upadłości oraz majątek nabyty w toku postępowania upadłościowego • firma spółki z dodatkiem „w upadłości likwidacyjnej” lub „w upadłości układowej” • skład masy – spis inwentarza • domniemanie – co w posiadaniu upadłego, to w masie

50. Masa upadłości • w skład masy upadłości nie wchodzi jednak: • mienie wyłączone spod egzekucji • wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu • kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom • mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, stanowiące zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych • środki finansowe i instrumenty finansowe zgromadzone na rachunkach rozliczeniowych