MŁODA POLSKA

1. MŁODA POLSKA CZYLI FIN DE SIECLE PRZY KAWIARNIANYCH STOLIKACH ... Opracowanie: Grażyna Kowerko

2. Nazwy epoki: • Fin de siecle • Młoda Polska • Modernizm • Neoromantyzm • Dekadentyzm

3. Fin de siecleczyli „koniec wieku” ponieważ epoka przypada na ostatnie dziesięciolecie XIX wieku. Jest to określenie nie tylko w sensie chronologicznym, ale także filozoficznym, oznaczające epokę końca cywilizacji, wyczerpania się jej sił żywotnych i wyrażające przeczucie nieuchronnej katastrofy.

4. MŁODA POLSKA – nazwa powstała na zasadzie analogii do innych nazw np. Młoda Skandynawia, Młoda Francja, Młoda Anglia... MODERNIZM – nazwa pochodzi od. ang. ‘modern’ czyli ‘nowoczesny’; wskazuje na dążenia twórców tego okresu do nowoczesności

5. NEOROMANTYZM - ‘neo’ - nowy; czyli nowy romantyzm; nazwa wskazuje na związki epoki z tradycją romantyczną • DEKADENTYZM- od fr. decadence – ‘schyłek, kres, upadek’; nazwa odnosi się do schyłku wieku oraz oddaje nastroje apatii, przygnębienia, będące wynikiem • kryzysu wartości z końca stulecia

6. „Koniec wieku XIX” Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy, Dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza? Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza, Człowiecze z końca wieku?... Głowę zwiesił niemy. K. Przerwa-Tetmajer W.Weiss „Melancholik”

7. Ramy czasowe epoki Początek epoki wyznaczają wydarzenia literackie: • około r. 1890, kiedy debiutowało nowe pokolenie poetów min. K. Przerwa – Tetmajer, J. Kasprowicz • 1898 r. – ogłoszenie cyklu artykułów programowych Artura Górskiego pt. „Młoda Polska” Koniec epoki wyznacza historia – czyli I wojna światowa w latach 1914 – 1918

8. Kryzys filozofii pozytywistycznej jako wynik buntu pokoleniowego Zarzuty stawiane pozytywistom: • Minimalizm • Lojalizm i serwilizm wobec zaborców • Nieskuteczność haseł pozytywistycznych • Racjonalizm ograniczający artystę • Niski poziom intelektualny i artystyczny literatury z tezą opartej o schematy

9. Skutkiem tego kryzysu było zwątpienie młodych w ówczesny porządek społeczny, naukę, filozofię, religię, a ostatecznie - kryzys wszelkich wartości.

10. Konflikt artysty ze światem • Indywidualizm artysty • Artysta – mag, kapłan sztuki, wyrastający ponad przeciętność • Opozycja: artysta – kołtun, filister • Krytyka mieszczańskiego stylu życia • Bunt przeciw mieszczańskim normom moralnym • Ostentacyjna demonstracja pogardy dla marazmu mieszczańskiego życia

11. Cyganie i dandysi W. Weiss „W kawiarni”

12. Kawiarnie jako „świątynie sztuki” „Nawet prorocy nie każą dziś na górach, tylko po kawiarniach.” W. Berent „Próchno” • Karpiński „Malarze w Jamie Michalikowej”

13. Podstawy filozofii Młodej Polski stanowią poglądy: Artura Schopenhauera (1788 – 1860) Fryderyka Nietzschego (1844 – 1900)

14. Pesymistyczna filozofia Artura Schopenhauera czyli ból istnienia • Człowiekowi w życiu stale towarzyszy cierpienie • Ponosi klęski, nie może osiągnąć wyznaczonych celów ani zaspokoić swoich ambicji • Towarzyszy mu poczucie niedosytu i niespełnienia • Żyje w lęku przed losem i śmiercią • Ucieczką od bólu istnienia może być nirwana - stan „nieistnienia”, „spoczynku woli” lub obcowanie z pięknem, którego substytutem jest sztuka

15. Filozofia życia Fryderyka Nietzschego • Krytyka moralności i kultury współczesnej, etyki chrześcijańskiej; zwłaszcza altruizmu, równości, wolności, sprawiedliwości, litości • Teoria „rasy panów” - postulat wolności absolutnej dla jednostek wybitnych, wyjątkowych tzw. „nadludzi”, którzy mogą działać poza wszelkimi normami moralnymi, poza dobrem i złem • Pochwała życia i ludzkiej aktywności jako wartości nadrzędnych np. aktywność artysty to forma doskonałego i aktywnego życia • Nihilizm – czyli odrzucenie wszelkich wartości, norm i zasad

16. Najsłynniejsze wystąpienia programowe polskich modernistów • Cykl artykułów programowych A. Górskiego – ocena sztuki pozytywistycznej i hasła wolności w sztuce • „Confiteor” S. Przybyszewskiego – manifest literacki; hasło: „Sztuka dla sztuki” • „Koniec wieku XIX” – wiersz K. Przerwy- Tetmajera uznany za manifest postawy dekadenckiej

17. „Evviva l’arte!” Evviva l’arte! Człowiek zginąć musi – cóż, kto pieniędzy nie ma, jest pariasem, nędza porywa za gardło i dusi – zginąć to zginąć jak pies, a tymczasem, choć życie nasze splunięcia niewarte: evviva l’arte!Evviva l’arte! Niechaj pasie brzuchy nędzny filistrów naród! My, artyści,my, którym często na chleb braknie suchy,my, do jesiennych podobni liści,i tak wykrzykniem: gdy wszystko nic warteevviva l’arte!K. Przerwa-Tetmajer

18. Kierunki w sztuce przełomu XIX i XX wieku • impresjonizm • symbolizm • secesja • ekspresjonizm

19. Impresjonizm kierunek w sztuce, który nazwę zaczerpnął od obrazu Claude’a Moneta „Impresja czyli wschód słońca”

20. Gustawe Caillebotte – „Widok dachów”

21. Claude Monet – „Żaglówki”

22. Claude Monet – „Ulica Montorqueil”

23. Berthe Morisot – „Młoda kobieta w sukni balowej”

24. Alfred Sisley – „Most w Moret”

25. Auguste Renoir - „Młoda kobieta w woalce”