Download
1 / 52
E N D
1. -NITE 2- BELLI BASLI ITIKAD MEZHEPLER
3.
Haricilik
Mslmanlar arasinda ortaya ikan itikad nitelikli ilk harekettir.
Hz.Aliyi destekleyen bir grup Tahkim (hakem)olayindan sonra Ondan ayrilmistir. Bunlara Harici denmistir.
4. Hariciligin dogusunda
etkili olan faktrler
Hizli kltr degisimi
Yerlesik hayata geisin getirdigi sorunlar
Kureysin merkezi otoritesine duyulan tepki
Hz.Osman dnemindeki otorite boslugu ve adil ynetim arayisi
Kurana dayali toplum olusturma abalari
5. Haricilerin grsleri:
Islamin en ideal uygulamasi Hz.Ebu Bekir ve mer dneminde olmustur.
Hz.Osman ilk alti yildan sonra,Hz.Ali de hakem olayini kabul ettigi iin kfre dsmstr.
Halife olmak iin Kureysli olmak sart degildir.
Amel ile iman bir btndr.Byk gnah isleyen dinden ikar.
6. Harici Firkalarindan Ezrika:
Kendilerinin disindaki herkes msriktir.
Kendileri ile beraber ayaklanmayan hariciler de msriktir.
Harici olmayanlarin kadinlari ve ocuklari ldrlebilir.
Sadece haricilerin oturduklari blgeler Islam diyari(Drul Islam), diger yerler kfr (Drul Harp)blgeleridir.
7. Kendilerinden baska hi kimseyi Mslman olarak kabul etmemeleri ve dindeki asiriliklari, Haricilerin tarih sahnesinden silinmesine sebep olmustur.
8. Gnmze kadar varligini srdren tek Harici firkasi Ibadiyye olmustur.
Ibadiyye, Harici firkalari arasinda en ilimli olanidir.
9. Ibadiyyenin Grsleri:
Iman ve Islam bir btndr. Amel imanin parasidir.
Byk gnah isleyen msrik degil, tevhit ehlidir,fakat nimet kfr iindedir.
lmeden tvbe ederse ebediyen Cehennemde kalmaktan kurtulur.
Allah hirette de grlmeyecektir.
10. Sonu Olarak;
Hariciler, israrla Kurana sarilmalarina ragmen, Kurani anlama konusunda fazla ileri gidememislerdir.Kurana olan bagliliklari sekilden te gememistir.
Haricilerin taassubu ve kendilerinden baskasini Mslman olarak grmeme egilimleri zaman zaman Mslmanlar arasinda kendisini gsterebilmektedir.
Islam bir din olarak hi kimsenin, hibir grubun tekelinde degildir.Her Mslmanin Islami iyi anlama ve iyi Mslman olma hakki her zaman vardir.
11. Sia;
Hz. Alinin, Hz. Muhammedden sonra nass ve tayinle halife olduguna inanan, imametin (iktidarin) kiyamete kadar onun soyuna ait oldugunu ileri sren, bu imamlarin masum oldugunu iddia eden topluluklarin ortak adidir.
12. Siilik,
Vasilik ve mehdilik fikirleri etrafinda, zellikle Arap olmayanlar arasinda II.asirda olusmaya baslamis bir mezheptir.
Bu fikirler sonralari Hz. Alinin soyu ile iliskilendirilmis, eski Sasani(Iran) kltr ile btnleserek karsimiza Siilik olarak ikmistir.
13. Siaya gre;
Hz. Peygamber Kuranin emri ile Aliyi imam tayin etmistir.
Ey Peygamber! Rabbinden sana indirileni teblig et, eger bunu yapmazsan O'nun eliligini yapmamis olursun. Allah seni insanlardan korur. Dogrusu Allah kafirlere yol gstermez. Maide 67
14. Bu ayet ile Hz.Peygamber Hz.Aliyi imam ilan etme emrini almis, hac dns Gadir Hum mevkiinde Mslmanlari toplayarak ben kimin mevlsi isem, Alide onun mevlsidir buyurarak bunu gereklestirmistir.
15. Oysa Hz. Peygamberin vefatini mteakip, hilafetin nass ve tayinle Hz. Aliye ve soyuna tahsis edildigi,imamlarin masum oldugu seklindeki fikirlere rastlanmaz.
16. yle olsaydi;
Medineli Ensar halife olmak istemezlerdi.
Hz. Alinin hilafeti dneminde de bu fikirlere rastlanmazdi.
Hz. Alinin hakem olayina razi olmasi byle tayin fikrinin o dnem olmadigini gsterir.
Hz. Hasan Muaviye ile imamet ve hilafet konusunda anlasma yoluna gitmezdi.
17. Grlyor ki imamet konusu siiligin en belirgin farkliligidir.
Hz. Aliden sonra onun soyundan 12 imam gelmistir.
Bu imamlar Allahin emriyle Hz. Peygamber tarafindan belirlenmis hatasiz, gnahsiz, masum kimselerdir.
Imamlarin her sz, Hz. Peygamberin szleri ile es degerdedir. O da Kuranla es degerdedir.
19. 1.Imamiye (Isna aseriyye);
Kurucusu: Cafer es Sadik
Grsleri:
Usulud-Din (Dinin asli) bestir; Tevhid, nbvvet, imamet, ahiret, adalet.
Imamet nass ve tayin iledir.
Imamlarin sayisi on ikidir.
On ikinci imam Muhammet Mehdi 873te gizlilik dnemine girmistir. O, hala sagdir. Gn gelince ortaya ikacak ve yer yzn adaletle dolduracaktir.
Kendinden olmayanlarin yaninda imanini gizlemek anlamindaki takiyye iman esaslari arasindadir.
Namaz, Oru, Hac, Zekat farzdir.
20.
Temel Ibadetler konusunda Genelde Ehl-i Snnetle benzer grsleri paylasan Imamiye, ayrintida farkli grslere sahiptir.
Imamiye, bugn Iranin resmi mezhebidir.
21. 2. Zeydiye
Kurucusu: Zeyd b. Zeynelabidin
Grsleri:
Siadan farkli olarak en nemli grs imamet konusundadir. Buna gre Hz. Peygamber isim ve sahis belirterek kimseyi imam tayin etmemistir.
Hasimi olan takva sahibi alim ve cesur biri kendi imametini ilan ederse imameti hak etmistir.
Ayaklanarak ortaya ikmayan kimsenin imameti kabul edilmez. Ayrica Imam gizli olamaz.
Imamlar ve hatasiz gnahsiz degildir.
Byk gnah isleyen tvbe etmeden lrse ebediyen cehennemde kalacaktir.
22. Sii mezhepleri arasinda en ilimli ve ehl-i snnete en yakin olan mezhep Zeydiyedir.
Zeydiye, Gnmzde Yemenin resmi mezhebidir.
23. 3. Ismailiye
Kurucusu: Ismail (Cafer-i Sadikin Byk oglu)
zellikleri:
Misir Fatimi devletini kurmuslardir. Alamut kalesinde stlenen Hasan Sabbah zamaninda Nizari kolu glenmis ve etrafa dehset samistir.
Bunlar daha sonra Hindistana giderek Hz. Alinin ilah oldugunu ileri sren Ali ilahiler grubunu olusturmuslardir.
Yunan felsefesinden ve eski orta dogu dinlerinden alinmis fikirler islami motiflerle sslenerek ortaya ikmislardir.
Batinlik temelinde sekillenmislerdir.
24. Ismailiyenin Grsleri:
Din anlayisinin temelini Hz. Alinin velayeti fikri olusturur. Iman sadece velayetle mmkn olur.
Allahi tanimak zamanin imamini bilmektir. Imami tanimayana helaller haramdir. Imami taniyan iin haram diye bir sey yoktur.
Zekat, imama ve yardimcilarina verilir.
Taharet, zahire uyanlardan korunmaktir.
Namaz, Imamin bilgisine ve gerek dine ulasmaktir.
Gusl, ahdi yenilemek anlamina gelir.
Imamlarin esas vazifesi, Peygamberlere gelen ayetlerin batini yorumunu yapmaktir.
25. 4. Nusayrilik
Kurucusu: Muhammed b. Nusayr
zellikleri:
Asirlardir, Suriye dolaylarinda gizlilik iinde yasamislardir. Osmanlinin ksnn ardindan Fransizlarin destegi ile nemini artirmistir.
Bugn Suriyede siyasi iktidari elinde tutan mezheptir.
26. Nusayriligin Grsleri
Imanin temeli, Ali b.Ebi Talibin ilahlastirilmasidir.
Sehadet, Hz. Ali den baska ilah olmadigina inanmak ve bunu sylemektir.
Namaz, Ali, Muhammet ve Selmani yceltiriz seklinde dua etmekten ibarettir.
Zekat, dini grenmek ve gretmektir.
27. 5. Drzilik
Kurucusu: Hamza b. Ali
zellikleri:
Suriyenin ortalarinda ve daglarinda yasamaktadirlar.
Grsleri:
Cemaat, akillilar ve cahiller olarak ikiye ayrilir. Akillilar dini bilir, cahiller ise onlardan grendikleri ile yetinir.
Allah, yedi imama hull etmis, en sonunda da Hamza b. Aliye hull etmistir. Hamza b. Ali ilahtir.
28. Mrcie
zellikleri:
Byk gnah isleyenlerin dinden ikmayacagini, durumlarini Allaha birakmanin dogru olacagini ileri srdklerinden bu adi almislardir.
Mrcienin dogusunda siyasi, dini, ekonomik ve sosyopolitik yapinin byk etkisi vardir. Haricilerin asiri fikirleri ve siddet eylemleri, siyasi ekismeler, Islam toplumunn birligini savunan, siyasete karismayan bir gurubun tavrini itikadi alana tasimasi ile olusmustur.
29.
Grsleri:
Mrcienin grsleri iman konusunda yogunlasmaktadir.
Byk gnah sebebiyle insan imandan ikmaz, kfre de dsmez. Fsik olur. Durumu Allaha kalmistir.
Amel, imanin parasi degildir.
Sartli ve spheli iman olmaz. Insan imanini aika ifade etmeli, ben gerekten mminim demelidir.
Iman, ya dilin ikrari yada kalbin tasdiki veya her ikisi ile olur. Islami benimseyen biri, ben mminim derse mmin sifatini kazanir.
30.
Grsleri:
5. Amel imanin parasi olmadigimdan amele bagli olarak iman artmaz veya eksilmez. Sevap alir veya gnahkar olur. Gnahi hafife alir veya inkar ederse dinden ikar.
6. Btn mminler iman bakimindan esittir. Farklilik amellerdedir.
7. Btn Mslmanlar mmin, btn mminlerde Mslmandir. Iman ve Islam birdir.
8. Allah hirette mutlaka iyiliklere mkafat verecektir. Ancak verecegi cezalari merhameti ile affedebilir. (Vad ve Vaid.)
31. Sonu olarak;
Mrcie, kardeslik ve esitlik, birlik ve beraberlik, baris ve adalet anlayisi zerine kurulu iman nazariyesini gelistirmeyi basarmistir.
Mrcie, hr dsncenin gelismesine, Mslmanlarin birbirlerini tekfir etmelerinin nlenmesinde ciddi katkilarda bulunmus bir mezheptir.
Mrcienin Ehl-i Snnetin dogmasina zemin hazirladigini sylemek mmkndr.
32. Mutezile
Kurucusu: Vsil b. At
zellikleri:
Mutezile, ayrilanlar anlamindadir.
Mutezile, Vasil b. Atanin byk gnah isleyenin durumu, tevhid, insanin fiilleri gibi konularda akli n planda tutarak toplumun diger kesimlerinden farkli dsnmesi ile ortaya ikmistir.
33. Mutezilenin dogmasina etki eden faktrler:
Byk gnah tartismalari
Emevilerin muhalefetin direncini kirnak iin insan iradesini kabul etmemeleri ve her seyi Allahin iradesi ile iliskilendirmek istemeleri.
Farkli toplum ve kltrlerle olan iliskiler.
Karsilasilan yeni durumlar ve tercme hareketleri ile olusan felsefi akimlara karsi Islami savunma dsncesi.
34. Mutezilenin Grsleri (usul-i hamse/bes esas)
Tevhid: Allahin sifatlari zatinin aynidir.Allah zati ile bilir, zati ile grr.
Adalet: Insan yaptigindan sorumludur. Bu yzden insan fiillerinin yaraticisidir.
El-Menzile beynel menzileteyn: Byk gnah isleyen ne tam mmin ne de kafirdir. Bu ikisi arasindadir.
El Vad vel Vaid: Allahin adaleti iyilikleri mkafatlandirmayi, ktlklere ceza vermeyi zorunlu kilar.
El-Emr Bil-Maruf ven Nehy anil Mnker: Iyiligi emir ktlkten sakindirmak gerekir.
35.
Mutezile Ayrica Bunun disinda;
Allahin hirette kesinlikle grlemeyecegi,
Bir seyin iyi veya kt, gzel yada irkin oldugunun akilla bilinecegi,
Kuranin yaratilmis oldugu, grsndedir.
36. Mutezile,
entelektel boyuta sahip olan,
akli n planda tutan
ve
fikri tartismalarla beslenen
bir mezheptir.
38.
Ehl-i Snnet, Hz. Muhammedin snnetine uyan, onun ve ashabinin yolundan yryen kimselere verilen bir isimdir.
Bu ifade, hicri III. Asirda diger mezheplerin disinda, Mslmanlarin byk ogunlugunu temsil eden zmreler iin yaygin bir tarzda kullanilmaya baslanmistir. Ehl-i Snnetin zellikleri:
39. Genel dini hareketi temsil eden zihniyetin Hasan Basri gibi szcleri ikmistir. Hasan Basri, ehl-i snnetin fikir ve inan esaslarinin ortaya ikisinda nemli bir mevkie sahiptir.
Ehl-i Snnetin inanla ilgili grslerinin sekillenmesinde en fazla etkili olan isimlerin basinda ise Imam Azam Ebu Hanife gelmektedir.
40. Ehl-i Snnetin genel grsleri:
Allah vardir, birdir, esi benzeri yoktur ve ona ait sifatlari vardir.
Allah, her seyin yaraticisidir.
Iman, dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibarettir.Iman ve amel birbirinden farklidir.
Insanlar hr irade sahibidirler ve yaptiklarindan sorumludurlar.
Allah her topluma peygamber gndermistir. Hz.Muhammed peygamberlerin sonuncusudur.
Kuran vahiy rndr ve Allahtan geldigi gibidir, degismemistir.
41. Insanlar ldkten sonra tekrar diriltilecektir. Cennet ve cehennem gerektir. Allah ahirette mminler tarafindan grlecektir.
Ilk drt halifenin hilafet sirasi,Hz.Ebu Bekir, Hz.mer, Hz.Osman ve Hz.Ali, seklindedir.
Gnah isleyen bir mmin, bu gnahindan dolayi dinden ikmaz.
Bir mmine kafir demek dogru degildir. Ehl-i kible tekfir edilemez
42. zetle:
Ehl-i Snnet, ana bnyeyi temsil etmektedir ve diger mezheplerin genel dini hareketten kopmalarindan sonra geride kalan ogunlugun ortak adi olmustur.
Bu sebeple prensipleri de, daha kapsamli ve daha kusatici bir zellik tasimaktadir.
43. 1.Esariyye
Kurucusu: Ebul Hasan El-Esari
zet:
Kirk yaslarina kadar Mutezili grsleri savunmustur. Daha sonra bir takim Mutezili grslere karsi ikmistir ve hadislere agirlik veren bir olusum iinde yer almistir.
Esarinin yetistigi dnemde Mutezile devlet destegini yitirmis ve yildizi snmeye baslamistir.
44. Devlet zoruyla grslerini kabul ettirmeye alismasi, ona karsi genis bir olumsuz imajin yerlesmesine yol amistir.
Iste byle bir ortamda, Esari, Mutezileden ayrilarak, genel dini hareket iinde yer alir.
Esarden sonra Esarlik, Gazl, Fahrettin Rz, Beyzav gibi alimler sayesinde Ehl-iSnnetin gl bir ekol olarak devam etmistir.
45. Esarlikin grsleri:
1. Allah vardir,birdir ve zati ile var olan sifatlari vardir. Bunlar zatinin ayni da degildir, Zatindan baska da degildir.
2. Kuran Allahin kelami olup yaratilmamistir.
3. Allah Ahirette mminler tarafindan grlecektir.
4. Insanin fiillerini Allah yaratir. Kul bunlari kesbeder. (kazanir)
46. Esarlikin grsleri:
5. Iman, bilgi ve kalp ile tasdikten ibarettir.
6. Byk gnah isleyen gnahkar olur fakat dinden ikmaz. Bu kimsenin durumu Allaha kalmistir.
7. Allah diledigini bagislar diledigini cehenneme sokar.
8. Allahtan vahiy alan ve mucize gsteren kimseye Nebi, yeni bir seriat getiren peygambere de resul denir.
9. Hz. Muhammed, Mminlere Ahirette Allahin izni ile sefaat edecektir.
47. 2.Maturidiyye
Kurucusu: Ebu Mansur Muhammed Maturid
zet:
Imam Maturid,Imam Azam izgisindeki hocalardan ders almistir.Ehl-i Snnet inancini sistemlestirmistir.
O, biraz Mutezileye yakin olmakla beraber akil ve nakil arasinda esasli bir denge kurmustur.
48. Maturdligin grsleri:
1. Iman, dil ile ikrar, kalp ile tasdikten ibarettir.
2. Amel imana dahil edilemez. Allah Kuranda bu ikisini ayri kullanmistir.
3. Insanin akil yoluyla Allahin varligina ulasmasi mmkndr.
4. Kuran Allahin kelamidir; kelam Allahin zati ile beraber olan ezeli bir sifattir.Ancak Kuran harfleri ve sesleri sonradan yaratilmistir.
49. Maturidilikin grsleri:
5. Insanin fiillerini Allah yaratir, insan kesb eder. Insan Btn fiillerinden sorumludur.
Czi irade yaratilmamistir. Allah kudret yaratir kul tercih eder ve bu tercihinden dolayi sorumludur.
6. Byk gnah isleyen dinden ikmaz.
7. Allah, Ahirette grlecektir. Fakat biz bunun keyfiyetini bilemeyiz.
50. Esariye ile Maturidye arasindaki grs ayriliklari
1. Irade-i Cziyye: Maturidilere gre Insanda bagimsiz Czi irade vardir ve bu yaratilmamistir. Esariler; Bu irade bagimsiz degildir, onu Allah yaratmistir.
2. Allahi bilmek: Maturidiler; Allah akilla bilinir. Allahi bilmek aklen vaciptir. Esariler; Allahi bilmek dinen vaciptir.
3. Husun-Kubuh:Maturidiler;Iyi kt,gzel irkin akilla bilinir. Esariler;Bunlar ancak Allahin bildirmesi ile bilinir.
51. Esariye ile Maturidye arasindaki grs ayriliklari
4. Iman: Maturidilere gre iman dil ile ikrar, kalp ile tasdiktir,artmaz, eksilmez.Esarilere gre bilgi ve kalp ile tasdiktir;artar,eksilir
5. Kesp: Maturidiler;Kesbi insan yapar. Esariler; Allah kesbi insanda yaratir, insan kesbin mahalli olur.
6. G yetmeyecek seylerden sorumlu tutmak, Maturidiye gre Caiz degildir. Esarilere gre Caizdir, vaki degildir.
52. Esariye ile Maturidye arasindaki grs ayriliklari
7. Nbvvet: Maturidilere gre kadindan peygamber olmaz. Esarilere gre olmamistir, fakat olabilir.
8. Sebep ve Hikmet: Maturidiler;Allah her seyi bir sebep ve hikmete gre yaratir. Esariler; Allah byle bir seye mecbur degildir.
9. Irtidat: Esarilere gre Dinden dnenler Islama girerlerse daha nceki sevaplari iade olur. Maturidilere gre Iade olmaz.
10. Maturidilerde mitsizlik halinde tvbe caiz degildir. Esarilerde ise Caizdir.
