ARASTIRMA YONTEMLER İ

1. ARASTIRMA YONTEMLERİ Prof. Dr. Hüseyin PADEM International Burch University

3. BİLGİ, BİLGİNİN KAYNAKLARI VE BİLİMSEL YÖNTEM Bilgi: ‘insanaklınınerebileceğiolgu, gercekveilkelerinbutunu, malumat, duşunceurunu’ Bilgisistemi, bilgiuretensistemlerintumubilgisistemiolaraktanımlanır. Planlama, gelecekteyapılacakişlemlerin ne zaman, nasıl, ne ile, kimlertarafından, kiminsorumluluğunda, girdivecıktılarının ne olacağı, hangikaynaklarkullanılarakyapılacağınınoncedenbelirlenmesifaaliyetlerinintumudur. Veri (Data), veri ve bilgi genellikle aynı anlamda kullanılan kelimelerdir. Ancakveri, toplanmışdeğerler, ham bilgiolup, belli işlemveanalizlerdengecirildiktensonraanlamlı hale getirilendeğerlerdir. Verileribilgiyedonuşturenişlemveanalizdizileribilgiişlemolaraktanımlanır.

4. Verilerin ayıklanması, işlenmesi, sınıflandırılması gibi işlemlerden sonra mesajının netleşmesi ile bilgi (information) elde edilir. • Know-how, teknolojiye donuşturulmuş pratik bilgi olarak tanımlanır ve maddi değeri yuksek olup genellikle stratejik oneme sahiptir.

5. BİLGİ KAYNAKLARI VE BİLGİYE ULAŞMA • İnternet • Kitaplar • Dergiler • Sözlükler • Ansiklopediler • Gazeteler • İstatistik veri kitapları ve raporlar • Atlaslar • Biyografik kaynaklar • Tarihi kaynaklar • Diğer bilgi kaynakları

6. Bilim ve Bilgi • Bilim, varlık, insan ve olaylar ile bunlar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi icin elde edilen bilgiler ve bilgi uretim faaliyetlerinin butunu olarak tanımlanabilir. Bilgi uretimi icin bilimsel yontemler kullanılır.

7. BiliminAmacı Biliminişlevleri 3 grupaltındatoplanabilir 1. Açıklamak 2. Yorumlamak 3. Kontrolaltınaalmakvemudahaleetmek Biliminamacları 1- Varlığıkeşfetme 2 - İnsanıkeşfetme 3 - Olaylarıçözme

8. Bilimin Ozellikleri • Pozitivist bilim anlayışında • Pozitivist otesi bilim anlayışı • BİLİM TARİHİ • Arkeoloji, insanlığın ilk var olduğu zaman diliminden bu yana, elde ettiği tarihi belge veya eserlerden yararlanarak ozellikle insanların kullandığı aletlerden hareketle bilimsel seviyelerini tespit etmektedir.

9. Nobel Ödülleri • Alfred Bernhard Nobel (1833-1896) dinamiti ve bazı etkili patlayıcıları bulan İsvecli bir bilim adamı • Nobel odulleri her yıl Alfred Nobel’in olum tarihi olan 10 Aralık tarihinde verilmektedir.

10. BİLİMİN FARKLI AMAÇLA KULLANIMI • Bilimsel araştırmaların ana amacı insanların maddi-manevi yaşama koşullarını surekli daha iyi hale getirmek ve neticede insan mutluluğunu artırmaktır. • Bilimin gelişmesi ile uretilen bilgi ve teknoloji, insanlar aleyhine de kullanılabilir. • “Bilimsel” ifadesinin zamanla sağlamış olduğu guvenilirliği olumsuz olarak kullanma yoluna da gidilmiş

11. BİLİMİN FARKLI AMAÇLA KULLANIMI • Oryantalistlerin Turk ve İslam Buyuklerini anekdotlar vasıtasıyla değersizleştirme gayreti • Bazen de tarihi şahsiyetleri cok ahlaklı, dindar gibi gosterip, diğer yandan topluma ait malları calan, gerektiğinde gizlice ahlaksızlık yapan olarak tanıtıp, yuksek erdemlere sahip insanların da bu tip bayağı işler yapabildiği şuphesini yerleştirmeye calışmışlardır. • Mevlana’ya aitmiş gibi Mesnevi nin 7. cildinin hazirlanmasi • Piltown adamı

12. BİLİM VE TOPLUM • Biliminsanlaritoplumakarsisorumludurlar. Insanliginesasortaksorunlari • 1- Bilgisizlik • 2 –Fakirlik • 3 –İhtilaf Bilim, en genelhatlarıdikkatealınaraksayısal (fen veteknoloji) vesosyalbilimlerolmakuzere 2 anabaşlıkaltındatoplanabilir.

13. BİLİM VE KÜLTÜR • Toplumdadevamedegelen her turluduygu, duşunce, eğitim, dil, sanat, ahlak, gelenek, yontemgibi her şeykulturanlamındadır. Bilimvekulturarasındabirbirinitamamlayıcıniteliktebirilişkivardır. • SürdürülebilirBilim,Surdurulebilirbilimselveteknolojikcalışmalarınyapılabilmesiicingerekaraştırıcıguvenliğivegerekisedoğalvesosyalcevrenin her turlu risk faktorlerinitanımlayıpgercekleşmeihtimaline gore gereklionlemlerin • alınmasıgereklidir.

14. ODEV 1 “International Burch University ninTurkceninogrenilmesiveyayginlastirilmasindakirolu” temalibirmakale. Makalesonundailginiziceken 3 arastirmakonusu *Odevteslimtarihi, birsonrakiderssaati* hpadem@ibu.edu.ba

15. ARAŞTIRMA KONUSUNUNBELİRLENMESİ VE KARAR VERME • Konusecimindegozonundebulundurulması • gerekenhususlar; • Araştırmacılarınkonuyaolanilgisi, • Araştırmagrubunuoluşturanbiliminsanlarınınuyumlucalışmayetenekleri, • Calışılacakkonununonemi, • Calışılacakkonununorijinalliği, • Araştırmacılarınbilimselyeterliliği, • Ulaşılabilecek, sahipolunankaynakyeterliliği, • Araştırmaicingereklizaman.

16. HİPOTEZ VE ARAŞTIRMA SORULARININBELİRLENMESİ • Nesnelerinyadakişilerinbirdencokdeğeralabilenozelliklerideğişkenolaraktanımlanır. • Değişkenlerkendiicerisindeilişkibakımındanbağımlıvebağımsızdeğişkenlerolmakuzereikiyeayrılır. Bağımsızdeğişkenolaylarıveyadurumu • etkileyendeğişkendir *gubre*. Bağımlıdeğişkenisebuolaylardanetkilenendeğişkendir *urun*. • hipotez “Deneylerlehenuzyeterderecededoğrulanmamışancakdoğrulanacağıumulanteorikduşunce, faraziye

17. Gelir, bagimsizTuketimbagimlidegisken

18. KARAR VERME • Etkilikararvermekicinsubeşadımınsırasıylatakipedilmesigereklidir • 1. Amacınvehedefin tam olaraktanımlanması • 2. Amacaulaşmakiçingereklibilgilerintoplanması • 3. Uygunçözümlerinbelirlenmesi • 4. Yapılmasıgerekenfaaliyetlerekararverilmesi • 5. Uygulamavedeğerlendirme • KararVerme de, 5N1K kuralındakisorularcevapbulmalıdır. Bu kural “Ne, Niçin, Nerede, Ne zaman, Nasılve Kim?”

19. 3. BÖLÜMLİTERATÜR TARAMASI VE ARAŞTIRMA ÖNERİSİ • Literaturtaramasısonucundaaşağıdakisorulara tam olarakcevapverilebilmelidir: • • Araştırmakonusu, teorisivecalışmanıncercevesiileilgiliyeterlibilgieldeedildi mi? • • Calışmaicin en uygunyontembelirlendi mi? • • Gecmişteyapılancalışmalarhakkındadetaylıbilgieldeedildi mi? • • Konununonemi tam olarakanlaşıldımı? • • Bu calışmabilime ne gibibirkatkısağlayacaktır?

20. Literaturtaramasıcokfarklıkaynaklartaranarakgercekleştirilebilir. Bunlar : • • Aramamotorları, • • Ulusalveuluslararasıindeksler, • • Kutuphaneler, • • Bilimseldergiler, • • Tezcalışmaları, • • Veritabanları, • • Konferansbildirikitapları, • • Tarihikaynaklar, • Raporlar, • İstatistikiverilerbulananyayınlar, • Ampirikcalışmalar, • TV programları vb.

21. ARAŞTIRMA ÖNERİSİ NASIL HAZIRLANIR • Genelolarakbubolumler: • • Başlık • • Ozet • • Giriş • Problemintanımı • o Araştırmanınamacı • o Beklenensonuclar • • Literaturozeti • • Araştırmasorularıveyahipotezler • • Yontem, DizaynveProsedurler • o Veritoplama • o Verianalizi • o Ornekleme • o Arac-gerecler, aletlervecihazlar • • Bilimesağlanacakkatkı (araştırmanınonemi) • • İceriktaslağı • • Zamancizelgesi ve calışmaplanı • • Butce • • Kaynaklar

22. Girişbolumukapsamı: • • Calışmanınamacı, • • Araştırmasoruları, araştırmanıngerekliliğiveonemi, • • Onerilencalışmanınmantığı, nedenive o ankidurumu, • • Araştırmadaelealınmasıgerekenbaşlıcakonularve alt problemlerinkısacatanıtılması, • • Varsabağımlıvebağımsızdeğişkenler, • • Varsaaraştırmamodeli, • • Eğervarsahipotezlerveteoriler, • • Calışmayıkısıtlayandurumlar.

23. Girişbolumuveliteraturozetiistenirsebirlikte de verilebilir. Bu bolumlerde • cevaplanmasıgerekenbaşlıcasorularşoylesıralanabilir: • • Bu araştırmanicinonemlidir? • • Bu araştırmadaneyeulaşılmakisteniyor? • • Bu alanlailgiliyapılmışbaşkahangicalışmalarvar? • • Bu calışmabilime ne gibibirkatkısağlayacak? • • Calışmanınaraştırmasorularınelerdir?

24. Yontembolumundeşusorularacevapbulunmalıdır: • • Araştırmadaanket mi, laboratuvarortamındabirdeney mi yoksagozlemyadagoruşmetekniği mi kullanılacak? • • Verilerneredenvekimtarafındantoplanılacak? • • Orneklemsecimindenasılbiryolizlenecek? • • Araştırmanıngecerlilikveguvenilirliğinasıl test edilecek?

25. Zamancizelgesihazirlanirkensusorularacevapbulunmalıdır: • • Araştırma ne zamanbaşlayacakve ne zamanbitecek? (Aşamaaşamabelirtilmelidir.) • • Yapılanplanlamagercekleştirilebilir mi? • • Yapılan plan dışetkenlerdenvemuhtemelaksaklıklardannasıletkilenir? • • Planınişleyişindekontrolnasılgercekleştirilecek? • • Araştırmadahangiişkimtarafındanyapılacak?

26. Araştırmaönerilerinde en çokyapılanhatalar • • Araştırmasorusunun net birşekildeifadeedilmemesi, • • Kullanılacakyonteme tam kararverilmemesi, • • Cokuzunyadacokkısaolması, • • İstenenformatauymama, • • Gereksizatıfveyanlışreferansverme, • • Buyuksorunlarınyuzeysel, kucuklerininisedetaylıverilmesi, • • İfadelerintutarsızolması, • • Ana kaynaklarıngozardıedilmesi.

27. 4. BÖLÜM METODOLOJİ • Nitel (QUALITATIVE RESEARCH) araştırmalardagenellikle “Nasıl?”, “Nicin?”, “Ne şekilde?” sorularınacevaparanır. dahacoksosyalaraştırmalardakullanılmaktaolup sozelağırlıklıveyorumadayalıcalışmalardakullanılır. Nitelaraştırmalartutum, davranışvetecrubelerleilgilenir. Tumevarımmantığı, toplananverilerdenhareketlegenellemeleryapma, on planacıkmaktadır.

28. Gözlemdenyolaçıkarakkuramoluşturmasürecitümevarım *Nitel* , Kuramdanyolaçıkarak, kuramakanıtaramayöntemitümdengelim *Nicel*; yöntemidir. (Trochim, 2001).

29. Nicel (QUANTITATIVE RESEARCH) araştırmalarda, “Ne kadar?”, “Ne kadarsıklıkla?”, “Kactane?” , “Ne olcude?” gibisorularacevaparanır. Belirlenenbirprobleminteorilerle test edilmesi, sayılarlaolculmesiveistatistikseltekniklerleanalizedilmesidir. Genelolaraksayısalaraştırmalarolarakisimlendirilebilir. Tumdengelimyadageneldenozele dir. • KARMA ARAŞTIRMA Bazen hem nitel hem de nicelmetodolojininbirliktekullanılmasıgerekebilir. Bu karma araştırma (Triangular Research) adınıalır.

30. 5. BÖLÜM, ARAŞTIRMA METOTLARIVE VERİ TOPLAMA • Veriler, birincilverilerveikincilverilerolarakikianagruptatoplanmaktadır. Birincilveriler, araştırmacınınkendisitarafındantoplanan, hali hazırdamevcutolmayanverilerolaraktanımlanabilir. İkincilverilerise, resmiveyaozelkurumlardan, kişilerden, basından, istatistikkurumlarından, kayıtdefterlerindeneldeedilenkısacaanalizicinhazırolantum ham verilerolaraktanımlanabilir.

32. Temelkavramlar • Ana Kitle (Population)Yapılacakaraştırmadaincelenecekolan en genişkumeolaraktanımlamakmumkundur. • Örneklem (Sample) Ana kitle arasından ana kitleyi temsil edebilecek olan daha kucuk kumeye orneklemdenir. • Geçerlilik (Validity) Araştırmadagecerlilik, amacauygunveyeterlicevaplaralabilmegucunugostermektedir. Altunışıkvd. (2007)’ne gore gecerlilik “bir test veyaolceğinolculmekistenenşeyiolcmederecesidir”. • Güvenilirlik (Reliability) Aynısorularaynıkişilere, farklızamanlarda, aynışartlardauygulandığındayineaynısonuclarıneldeedilebilmesiveyaeşitkoşullardaalınanorneklerinlaboratuvarkoşullarındaanalizedilmesiileeldeedilenverilerinkabuledilebilirfarklılıklardaolmasıanlamındadır. Yanikullanılanveritoplamaaracınınveorneklemlerintutarlıolmasıdır.

33. VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ • Tarama: Belgetarama: Genelliklebirişletmeye, kurumaaitbelgeleruzerindenincelemeyigerektirir. • Web uzerindentarama: Web üzerindentarama en çokliteratürtaramasındakullanılır. • GörüşmeOncedenplanlanmış, belli kişiveyakişilerle, yine belli birtarihvekonudayapılankonuşma, goruşmeolaraktanımlanır. • DeneyBirkonuylailgiliverieldeetmekamacıyla, araştırmacıtarafındanaraziveyalaboratuvarortamındagercekleştirilenbilimselcalışmalaradeneydenir.

34. GözlemBulunulandurumdameydanagelendeğişikliklerintespitedilmesinedenir. • AnketAnket, başlıcaveritoplamaaraclarındanbiridir. Belli biramacayonelikolarak, birsistemdahilindeveritoplamakuzerearaştırmacıyadaaraştırmacılartarafındangeliştirilir.

35. ANKETAnkethazırlamaveuygulamaakışdiyagramı • Anket, başlıcaveritoplamaaraclarındanbiridir. Belli biramacayonelikolarak, birsistemdahilindeveritoplamakuzerearaştırmacıyadaaraştırmacılartarafındangeliştirilir. Biranketinamacıtolereedilebilirvetamamlanabilirozelbilgilereldeetmektir. Asamalari: • HipotezveAraştırmaSorularınınBelirlenmesi • MetodolojininBelirlenmesi • SoruTiplerineKararVerilmesi • AnketinDizaynEdilmesi • Pilot Uygulama • HedefGrubaUygulama • AnalizEtmeveDeğerlendirme

36. ANKET • Hipotezvearaştırmasorularınınbelirlenmesi *ikincibolumdeverilmişti* • MetodolojininBelirlenmesi • Yüzyüze (karşılıklı) görüşmeyöntemi • Telefonyöntemi • Posta yöntemi • İnternetyöntemi • Karma yöntem

37. SoruTiplerineKararVerilmesi • Sorularkısaveözolmalıdır • Tekbiramacayöneliksorusorulmalıdır • Sorular net olmalıdır. • Kişiselbilgileristenmemelivegizliliğedikkatedilmelidir. • Kategorilerigereksizyereartırmamalıdır

38. SorularınİçeriklerineGöreSınıflandırılması • a) Bilgisoruları • b) Demografiksorular • c) Görüşedayalısorular • d) Varsayımadayalısorular • SorularınCevaplarınaGöreSınıflandırılması • a) KapalıuçlusorularOlasıcevaplarınanketihazırlayantarafındanbelirlenipverildiğisorulardır. • b) Açıkuçlusorular Bu tip sorulardaanketicevaplayankişidensoruyukendicumleleriyle • serbestcecevaplamasıbeklenir.

39. AnketHazırlarkenYapılanBaşlıcaHataTürleri • *Sayfa 80, kitaptakibi*

40. AnketinDizaynEdilmesi • Uzmangörüşüalma • Kapaksayfasıvesunuşyazısı • Yönergeyazısı • Sorularbölümü

41. Pilot Uygulama • Ankettaslağıhazırlandıktansonra, anketingeliştirilmesivemuhtemelhatalarıgidermekamacıylaasılhedefgrubauygulamadan once kucukbirgrubapilot uygulamayapmakgerekir. Bununyapılmasıanketingecerliliğiveguvenilirliğiniartıracaktır. • Birbahcedeyetiştirilendomateslerinincelendiğiduşunulurse, bahcedekidomateslerintamamıanakitle, bubahcedenfarklıkoklerdenalınandomateslerornekyadaorneklem, buişlemiseorneklemedir.Orneklemeyontemleriolasılıklıveolasılıksızorneklemeolmakuzereikianagrubaayrılır.

42. HedefGruba (Örneklem) Uygulama • Anket pilot uygulamayapılıpgerekliduzeltmelervedeğişikliklertamamlandıktansonrahedefgrubauygulanmalıdır. Hedefgruparaştırmacıtarafındanbelirlenenbirorneklemeyontemiylealınanorneklemgrubudur.

43. OlasılıklıÖrneklemeYöntemleri • a) Basitrastgeleörnekleme, Orneklemioluşturacakbirimlerin her birineeşitşansverecekşekildeyapılanorneklemeyedenir. Ana kitledeki her biriminorneklemgrubunagirmeolasılığıeşittir. • b) Sistematikörnekleme, Basitrastgeleorneklemeyecokbenzerbirorneklememetodudur. Tekfarkbirindegelişiguzeldiğerinde belli birduzene gore secmevardır

44. N birimlik bir ana kitleden n orneklem k birim aralıkla secilecekse, oncelikle k belirlenir. k değeri N/n’yeeşittir. Orneğin, 50 elemandanoluşanbiranakitledensistematikorneklemeyontemiyle10 elemansecilecekse, once k=50/10=5 olarakbelirlenir. Sonrarastgelebirelemandanbaşlanır, 17, 22, 27, 32, 37, 42, 47, 2,7,12 ilenumaralananelemanlaralınır. • c) Tabakalıörnekleme, Ana kitleyioluşturanelemanlarincelenecekozelliklere gore farklılıkgosteriyorsa, budurumda alt gruplaraayırarakbugruplardan belli oranda • rastgeleorneklemalmayatabakalıorneklemeadıverilir.

45. d) Kümeörnekleme,Buorneklemede, elemanlararasındanorneklem alma yerine alt kumeleroluşturularak, bukumelerdenorneklemleralınır. Bu orneklemturundekumelerarasındafarklılığınnitelikvenicelikyonundenazolmasıgerekir.

46. OlasılıksızÖrneklemeYöntemleri • a) Gelişigüzelörnekleme, Bu orneklemeyontemindeulaşılabilenherkesorneklemedahiledilirvehedeflenenorneklemesayısınaulaşılıncayakadardevamedilir. • b) Kota örneklemesi, Araştırmayapılacakolananakitlenin belli ozelliklerine gore gruplamayapılarakher gruptan belli birorandaorneklemalınmasıdır. Bu gruplamagenelliklemeslek, yaş, cinsiyet, gelirduzeyi, oğrenimduzeyi vs. olarakyapılabilir. • c) Amaçlıörnekleme, Araştırmayapılacakanakitledearaştırmanınamacına en uygungrubunsecilmesidir. Bu yontemdeorneklemtamamenaraştırmacınınulaşmak • istediğihedefleilgilidir

47. d) KartopuÖrnekleme, Ana kitlenin tam olarakbilinemediğiveorneklembelirlemeninbirbirinebağlıolduğudurumlardakullanılır. Oncelikleorneklemioluşturacak ilk kişiyeulaşılır. Sonrasındabukişidenbilgialınarakbununbiraltındakikişilere, sonraonlardanbilgialınarakbiralttakikişilereulaşılırveboylecedevamedipgider.