ÇALIŞMA HUKUKU

1. ÇALIŞMA HUKUKU 1

2. DERSİN İÇERİĞİ MODÜL:1- İŞ HUKUKU • A-İşin Tanımı ve Özellikleri • B-Ücret İle İlgili Kavramlar MODÜL:2- TÜRK TİCARET KANUNU • A-Ticari İşletmenin Özellikleri • B-Ticaret Şirketleri • C-Kıymetli Evraklar • D-İş Mektupları, Dilekçeler ve Resmi Yazılar MODÜL:3- MESLEKİ EĞİTİM KANUNU • A-Mesleki Eğitim Kanunu’nda Geçen Kavramlar • B-Çıraklığa Ait Hükümler • C-Kalfalığa Ait Hükümler • D-Ustalığa Ait Hükümler (Gitmek istediğiniz başlığın üzerine tıklayın)

3. Dersin İçeriği MODÜL:1 İŞ HUKUKU • A-İŞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ • B-ÜCRET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR (Gitmek istediğiniz konu başlığının üzerine tıklayın) 3

4. Dersin İçeriği A-İŞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Modül Başı • İş:Bir fayda sağlamak amacıyla, bedenen veya zihinsel güç harcayarak yapılan çalışmalara “iş” denir. • İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye “işçi” denir. (4857 Sayılı İş Kanunu) 4

5. Dersin İçeriği Modül Başı • İşyeri;işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime “işyeri” denir. (4857 Sayılı İş Kanunu) • İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan diğer eklentiler ve sosyal tesisler de işyerinden sayılır.* 5

6. Dersin İçeriği Modül Başı • İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara “işveren”denir. • İşveren vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere “işveren vekili” denir. • İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.* 6

7. Dersin İçeriği Hizmet akdi ve şekli Modül Başı • İş sözleşmesi; bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. • İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir. • Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. 7

8. Dersin İçeriği Modül Başı • Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde, işveren işçiye en geç iki ay içinde çalışma koşullarını, çalışma süresini, ücreti ve ödeme zamanını, sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. • Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu hüküm uygulanmaz. • İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur. 8

9. Dersin İçeriği Modül Başı • Nitelikleri bakımından en çok otuz iş günü süren işlere “süreksiz iş” denir. • Nitelikleri bakımından otuz iş gününü geçen işlere “sürekli iş” denir. • İş akdinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde sözleşme “belirsiz süreli” sayılır. • Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması gibi durumlarda işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş sözleşmesidir. • Belirli süreli iş sözleşmesi, önemli bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste yapılamaz. 9

10. Dersin İçeriği Modül Başı • İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda yapılan sözleşmeye “kısmî süreli iş sözleşmesi” denir. • Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, haklı bir neden olmadıkça, tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. • Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. 10

11. Dersin İçeriği Modül Başı • Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde çağrılmasına, “çağrı üzerine çalışma” iş sözleşmesi denir. • İşçinin ne kadar süreyle çalışacağını taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalık çalışma süresi yirmi saat kararlaştırılmış sayılır. Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır. • Birden çok işçinin meydana getirdiği bir takımı temsilen bu işçilerden birinin, takım kılavuzu sıfatıyla işverenle yaptığı sözleşmeye “takım sözleşmesi” denir. 11

12. Dersin İçeriği Modül Başı • Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. • Deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. • Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır. 12

13. Dersin İçeriği İş Akdinin Feshedilmesi Modül Başı • Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. • İş sözleşmeleri; • İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, • İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, • İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, 13

14. Dersin İçeriği Modül Başı • İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, Feshedilmiş sayılır. • Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. • Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. (İhbar tazminatı) • İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. 14

15. Dersin İçeriği Feshin geçerli bir sebebe dayandırılması Modül Başı • Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin iş sözleşmesini fesheden işveren, geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. 15

16. Dersin İçeriği Modül Başı • Özellikle aşağıdaki hususlar iş akdinin feshi için geçerli bir sebep oluşturmaz: • Sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılmak. • İşyeri sendika temsilciliği yapmak. • Sözleşmeden doğan haklarını takip için işveren aleyhine idari veya adli makamlara başvurmak veya bu hususta başlatılmış sürece katılmak. • Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş ve benzeri nedenler. 16

17. Dersin İçeriği Modül Başı • İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. • Hakkındaki iddialara karşı savunmasını almadan bir işçinin iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. • İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir. • İşveren, feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispatla yükümlüdür. 17

18. Dersin İçeriği Modül Başı • İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. • İşverence gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. • İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur. 18

19. Dersin İçeriği Modül Başı • İşçi kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. • Bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır. 19

20. Dersin İçeriği İşçinin Fesih Hakkı Modül Başı • İşçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. • Sağlık sebepleri, • Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, • İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması. 20

21. Dersin İçeriği Derhal Fesih Hakkını Kullanma Süresi Modül Başı • İşçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin, fesih hakkını uygunsuz şekilde kullandığını diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü içinde kullanılmalıdır. • Bu fesih yetkisi, her durumda, fiilin meydana gelişinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. 21

22. Dersin İçeriği Yeni İş Arama İzni Modül Başı • Bildirim süreleri içinde kalmak şartı ile işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. • İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. • İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. 22

23. Dersin İçeriği Toplu İşçi Çıkarma Modül Başı • İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu olarak, toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. 23

24. Kıdem Tazminatı Kanunda belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran bir işçinin iş sözleşmesi, kanunda belirtilen nedenlerden biriyle son bulması halinde, işverence işçiye veya mirasçılarına ödenen bir tazminat şeklidir. Kıdem tazminatına hak kazanmak için: İşçinin en az bir yıl çalışmış olması gerekir. İş sözleşmesinin kanunda belirtilen nedenlerle fesh edilmiş olması gerekir. İşçi, işveren tarafından işten çıkarılmalıdır. Dersin İçeriği Modül Başı 24

25. Dersin İçeriği Modül Başı Kıdem tazminatının tutarının belirlenmesi: • İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince, her geçen tam yıl için, otuz gün günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödenir. • Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı brüt ücreti üzerinden hesaplanır. 25

26. Dersin İçeriği İşverenin Sorumlulukları Modül Başı • İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri sağlamak zorundadır. • İşveren, alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri, mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli eğitimleri vermek zorundadır. • İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazasını ve meslek hastalığını en geç iki iş günü içinde yazı ile SGK bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadır. 26

27. Çalışma Belgesi İşten ayrılan işçiye, işveren tarafından verilen, işin çeşidini ve süresini gösteren belgeye “Çalışma Belgesi”denir. İş veren, bu belgeyi vaktinde vermek zorundadır. Vaktinde verilmeyen veya yanlış bilgi içeren belgeden dolayı zarar gören işçi veya yeni işveren eski işverenden tazminat isteyebilir. Dersin İçeriği Modül Başı 27

28. Dersin İçeriği Grev Hakkı ve Lokavt Modül Başı Grev nedir? • İşçilerin, topluca işyerinde faaliyeti durdurmak veya önemli ölçüde aksatmak amacıyla aralarında anlaşarak veya bir kuruluşun aynı amaçla topluca çalışmamaları için verdiği karara uyarak iş bırakmalarına “grev” denir. 28

29. Dersin İçeriği Modül Başı • Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde, işçilerin sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını korumak veya düzeltmek amacıyla bu Kanun hükümlerine uygun olarak yapılan greve “kanuni grev” denir. 29

30. Dersin İçeriği Modül Başı • Kanuni grev için aranan şartlar oluşmadan yapılan greve “kanun dışı grev” denir. • Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla grev yapılamaz. 30

31. Dersin İçeriği Lokavt nedir? Modül Başı • İşyerinde faaliyetin tamamen durmasına sebep olacak şekilde, işveren veya işveren vekili tarafından kendi isteği ile veya bir işveren kuruluşunun verdiği karara uyarak işçilerin topluca işten uzaklaştırılmasına “lokavt” denir. 31

32. Dersin İçeriği Modül Başı • Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması ve sendika tarafından grev kararı alınması halinde, bu Kanuna uygun olarak yapılan lokavta “kanuni lokavt” denir. • Kanuni lokavt için aranan şartlar oluşmadan yapılan lokavta “kanun dışı lokavt” denir. • Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, milli egemenliğe, Cumhuriyete, milli güvenliğe aykırı amaçla lokavt yapılamaz. 32

33. Dersin İçeriği Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma şartları Modül Başı • İşverenler, elli veya daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, özel sektör için, % 3 özürlü, kamu sektörü için ise % 4 özürlü ve % 2 eski hükümlü işçiyi, mesleki, bedeni ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. 33

34. Dersin İçeriği Çalışma Yasakları Modül Başı • On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. • Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve ilk öğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. 34

35. Dersin İçeriği Modül Başı • Temel eğitimi tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten fazla olamaz. • Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. 35

36. Dersin İçeriği Modül Başı • Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerde on sekiz yaşını doldurmamış erkek ve her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır. • Sanayiye ait işlerde on sekiz yaşından küçük çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır. 36

37. Dersin İçeriği Modül Başı • Kadın işçilerin, doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı hafta izin hakları vardır. • Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi, isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. • Kadın işçinin, doğum öncesi doktor onayı ile fazladan çalıştığı süreler doğum sonrası izin süresine eklenir. 37

38. Dersin İçeriği Modül Başı • Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir. • Hekim raporu ile hamile kadın, işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu durumda işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. • İsteği halinde kadın işçiye, on altı haftalık sürenin tamamlanmasından sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz. 38

39. Dersin İçeriği Modül Başı • Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. • Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. • Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. 39

40. Dersin İçeriği B-ÜCRET İLE İLGİLİ KAVRAMLAR Modül Başı Asgari Ücret • İşçilere, normal bir çalışma günü karşılığı olarak ödenen ve gıda, konut, giyim, ulaşım gibi zorunlu ihtiyaçları, günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücrete “Asgari Ücret” denir. • Asgari Ücret; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca, Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile en geç iki yılda bir belirlenir. 40

41. Dersin İçeriği Tatil Ücretleri Modül Başı • Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. • Aşağıdaki durumlarda, işçi çalışmış sayılır: • Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri. • Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle, hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri. 41

42. Dersin İçeriği Modül Başı • Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri. 42

43. Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır. Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak ödenir. Tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücret ödenir. Dersin İçeriği Modül Başı 43

44. İzin Hakkı İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz. Dersin İçeriği Modül Başı 44

45. İzin Süreleri İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, Kanunda şu şekilde belirlenmiştir: Verilecek yıllık izin, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden, Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden, On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, Az olamaz. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Dersin İçeriği Modül Başı 45

46. İş Süreleri Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi karar alınmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Zorunlu nedenlerle işin durması durumunda, işveren iki ay içinde çalışılmayan süreler için telafi çalışması yaptırabilir. Bu çalışmalar fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılmaz. Dersin İçeriği Modül Başı 46

47. Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya tamamen durdurulması halinde, (en az dört hafta) işçilere işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve her halde üç ayı aşamaz. Dersin İçeriği Modül Başı 47

48. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir. Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı kadardır. Dersin İçeriği Modül Başı 48

49. Dersin İçeriği Çalışma Saatleri Modül Başı • Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işçilere duyurulur. • İşin niteliğine göre işin başlama ve bitiş saatleri farklı şekilde düzenlenebilir. 49

50. Dersin İçeriği Dinlenme Saatleri Modül Başı Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında, o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; • Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, • Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, • Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, Ara dinlenmesi verilir. 50