Film en/als Geletterdheid Didactische meerwaarde van speelfilms voor de lerarenopleiding

1. Film en/als GeletterdheidDidactische meerwaarde van speelfilms voor de lerarenopleiding Door: Lieselot Leuridan (UGent)

2. Instap

3. Belangrijkerol van speelfilms in de hedendaagse (jeugd)cultuur Alsbeeldvormendepraktijk Alsbron van kennis, inzichten en attitudes Groeiendebelangstellingvoorfilm in onderwijs! Instap

4. Maar… weinigonderzoeknaar: Didactischemeerwaarde van speelfilmsvoor het onderwijs (in het bijzonder: de lerarenopleiding) Eeneffectievefilmdidactiekbinnen de lerarenopleiding Noodaan ‘voorbeelden van goedepraktijk’! Instap

5. Project Film en/als Geletterdheid

6. Onderzoeksvragen: Watkunnen we lerenuit film? Hoe kunnen we met films aan de slag binnenspecifiekeleeromgevingen? Welkekennis- en betekenisconstructiekomthierbij tot stand? Film en/als Geletterdheid

7. Praktijkgerichtontwikkelingsonderzoek Looptijd: 2 jaar(2009 – 2011) Focus op 2 vakgebieden: Nederlands(onderzoekers: dr. IveVerdoodt en Steven Vanhooren) Geschiedenis(onderzoekers: LieselotLeuridan) Vorming van 2netwerkteams: Promotor B. De Wever / copromotor R. Soetaert 1 of 2 deeltijdseonderzoeker(s) Docenten of lectorenuit de diverse lerarenopleidingen Film en/als Geletterdheid

8. VakgebiedNederlands: Focus op de ‘schoolfilm’ Belang van ‘taal’ en ‘geletterdheid’ VakgebiedGeschiedenis: Focus op de ‘historischespeelfilm’ Specifiekerepresentatie van het verleden Film en/als Geletterdheid

9. Vervolg van dezelezing… vakgebiedGeschiedenis Meer info over vakgebiedNederlands: Onderzoeksrapport op website ENW Bijdrage in publicatie van ENW Plenairelezing van prof. R. Soetaert Website www.schoolfilm.be Film en/als Geletterdheid

10. Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

11. Fragment: Monty Python and the HolyGrail(1975) = Symboolvoorproblematischeverhouding Historici / (toekomstige) leerkrachtenGeschiedenis Historische film Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

12. “The greatest gap between the actual past and fictionalized accounts of it may lie in Hollywood’s marzipan-and-truffles treatment of history. Never, indeed, let historical truth get in the way of a good, two-hour blockbuster that earns $200 million domestic.” (F. Sanello) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

13. “Ik sta altijd zeer sceptisch tegenover dit soort films, en dat is bij deze film [‘Le Retour de Martin Guerre’] niet anders.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

14. “In het algemeen kan men deze film [‘Amistad’] als historisch betrouwbaar beschouwen, daar hij grotendeels gebaseerd is op waargebeurde feiten. Maar er zullen ook - net als in bijna elke film - fragmenten in zitten die bedoeld zijn om de kijker op zijn gemoed te werken.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

15. “Een zwakte vanuit historisch oogpunt is de onvermijdelijke aanwezigheid van Hollywood [in ‘Gladiator’]. Het hele gebeuren wordt geromantiseerd om een zo groot mogelijk publiek aan te spreken.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

16. “Hoe begaafd je ook bent als verteller, je kan nooit op tegen de kracht van het beeld.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

17. “De kracht van dit fragment [uit ‘Gladiator’] is de gigantische schaal van het gevecht. Het voelt alsof je er zelf in zit. De impact op de kijker is groot.” (Geschiedenisleraar-in-opleiding) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

18. “… film has somehow claimed the mantle of authenticity and meaningfulness with relation to the past – not necessarily of accuracy or fidelity to the record, but of meaningfulness, understood in terms of emotional and affective truth.” (R. Burgoyne) Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

19. De status, waarde en (on)mogelijkheden van populaire historische films als bron van historische kennis en als didactisch instrument binnen het onderwijs? Film & Geschiedenis: een moeizaam huwelijk

20. De historische speelfilm onder de loep

21. Eerdereonderzoeksprojecten: Onderzoek van P. Seixas (1993) Presence of the Past’ project o.l.v. R. Rosenzweig en D. Thelen (1998) Onderzoek van S. Wineburg (2001) ‘Australians and the Past’ project (2003) De historische speelfilm onder de loep

22. P. Seixas (1993): = onderzoek m.b.t. de constructie van historische kennis bij studenten. “television and popular culture in general provided sources for much of their thinking about the past” De historische speelfilm onder de loep

23. ‘Presence of the Past’ project (1998): 81% bekeek historische speelfilms of TV-programma’s in het voorbije jaar Respondenten voelden zich sterker verbonden met het verleden wanneer zij historische films bekeken, dan wanneer zij geschiedenisles volgden op school. De historische speelfilm onder de loep

24. S. Wineburg (2001): = onderzoek naar historisch begrip m.b.t. de Vietnamoorlog bij jongeren en hun ouders Beide groepen haakten hun historische inzichten vast aan beelden uit Forrest Gump (1994) Forrest Gump = gemeenschappelijk referentiepunt in onderlinge gesprekken De historische speelfilm onder de loep

25. Film en/alsGeletterdheid Watkunnen we lerenuit film? Film alsbron van historischekennis, inzichten en ervaringen Didactische(meer)waarde van historischespeelfilms Hoe kunnen we met films aan de slag binnenspecifiekeleeromgevingen? Mogelijkewerkwijzen Welkekennis- en betekenisconstructiekomthierbij tot stand? Invloed van filmischerepresentaties van het verleden op onsbeeld van de geschiedenis De historische speelfilm onder de loep

26. Film en/alsGeletterdheid: ~ inzichtenuitverschillende disciplines: Filmpraktijk Filmtheorie Semiotiek Structuralisme Narratologie Cultural Studies Historischekritiek …  Focus: (historische) representatie& beeldvorming De historische speelfilm onder de loep

27. Film en/alsgeletterdheid: Fase 1: Onderzoek & ontwikkeling I Literatuurstudie Dataverzameling: historische films en filmfragmenten Ontwikkelinglessenreeks over Film & Geschiedenis (zgn. didactische module) De historische speelfilm onder de loep

28. Fase 2: Onderwijs I Implementatie van de didactische module in verschillende lerarenopleidingen Geschiedenis Arteveldehogeschool, HoGent en UGent 132 studenten 5x2 gastcolleges door Lieselot Leuridan + online discussiefora op Zephyr De historische speelfilm onder de loep

29. Fase 3: Onderzoek & ontwikkeling II Discoursanalyse van de online discussiefora Evaluatie en bijsturing didactische module over Film & Geschiedenis De historische speelfilm onder de loep

30. Fase 4: Onderwijs II Implementatie van de bijgestuurde didactische module in de verschillende lerarenopleidingen Geschiedenis Arteveldehogeschool, HoGent en UGent 136 studenten 4x3 gastcolleges + opdrachten College 1: Inleiding  Opdracht 1: Essay: reflectie over filmfragment College 2: Filmanalyse  Opdracht 2: Online discussiefora op Zephyr College 3: Pro’s & contra’s van de historische speelfilm  Opdracht 3: Filmanalyse De historische speelfilm onder de loep

31. Fase 5: Verwerking & output Publicaties Projectvoorstelling: 3 maart 2011 Onderzoeksrapport op website ENW Website: www.film-en-geschiedenis.ugent.be De historische speelfilm onder de loep

32. Conclusies

33. Watkunnen we lerenuit film? Film kanweldegelijkhistorischekennis en inzichtenverschaffen MAAR: Film = taal op zich! Eigen sterktes en zwaktes Moet slagenbinnen de eigenconventiesomteslagenals film Filmische, narratieveénsymbolischeniveau Belang van ‘historischefilmischegeletterdheid’! Conclusies

34. Sterktes: Geschiedenis komt tot leven  totaalpakket: econ., pol., cult., … Betrokkenheid en inleving Impact op de (collectieve) herinnering Opwekken van belangstelling Populair / toegankelijk Conclusies

35. Zwaktes: Feitelijke inaccuraatheden Nadruk op sensationele of fotogenieke gebeurtenissen Overwaardering van de individuele factor in de geschiedenis Simplificering & nadruk op het zichtbare Actualisering van de geschiedenis Clichématige voorstelling van figuren, periodes, … Conclusies Braveheart (1995)

36. Beoordeling van historische film: ‘sterk’ / ’zwak’? ~ wat je wilt doen/bereiken ~ claim van de filmmaker Monty Python and the Holy Grail ↔“based upon a true story” ~ waarachtigheid van de film  “Spirit”  Niet de feitelijke details Conclusies

37. Hoe kunnen we met films aan de slag binnenspecifiekeleeromgevingen? LerarenopleidingGeschiedenis Didactische module Film en Geschiedenis (gastcolleges+ opdrachten+ discussiefora op Zephyr) Secundaironderwijs Werkwijzen ~ lesdoelstellingen (alsinstap, terillustratie, historischekritiek, attitudevorming, …) Elektronische/online leeromgevingen Zephyr Online lessenreeks op www.film-en-geschiedenis.ugent.be Conclusies

38. Welkekennis- en betekenisconstructiekomt tot stand? Grote invloed van films op de historischebeeldvorming Afhankelijk van meerderefactoren: Persoonlijkheid van de kijker Historischeachtergrondkennis Culturelebagage Vertrouwdheid met film  ‘Historischefilmischegeletterdheid’ Conclusies

39. Kortom: Film kan de klassiekegeschiedenislesnietvervangen, maarkanereenzinvolleaanvulling op vormen Taak van de docent/leerkracht Film aanbiedenalséénmogelijkerepresentatie Alternatieveperspectieven op verfilmdeverleden Belang van ‘historischefilmischegeletterdheid’! Leerkracht (in spe) Leerlingen Conclusies

40. Zin in meer?

41. MEER INFORMATIE: - Online lessenreeks: www.film-en-geschiedenis.ugent.be PPT-presentaties met audiocommentaren Illustratievefilmfragmenten Verwerkingsopdrachten Literatuurverwijzingen - Filmbesprekingen Zin in meer?