HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ

1. HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİ Hazırlayan : Melike SABANCI Özel Eğitim Uzmanı

2. KONULAR TEORİ UYGULAMA • Tanım • Özel Eğitimde Hayat Bilgisi • Temel Beceriler • Genel Amaçlar • Özel Eğitime Yönelik Amaçlar • Doğrudan Öğretim Yöntemi • Doğrudan Öğretim Yönteminin Hayat Bilgisi Dersinde Kullanımı • Analiz • Ölçü Aracı • Amaç Belirleme • Öğretim Süreci • Şematik Düzenleyiciler

3. AMAÇLAR • Hayat bilgisi öğretiminde kullanılan yöntemleri bilme • Bir hayat bilgisi ünitesini analiz edebilme • Analizini yaptığı ünitenin ÖBT sini hazırlayabilme • ÖBT üzerinden değerlendirme yapabilme ve amaç belirleyebilme • Güdüleme, stratejik bütünleştirme ve sistematik düzenleyiciler kullanarak öğretim sunabilme

5. Yetersizliği olmayan çocuklar Yetersizliği olan çocuklar Hayat Bilgisi dersinde ele alınan konuların büyük çoğunluğunu çevreyle etkileşim sonucunda kendi kendilerine öğrenmektedirler. • Grup içi ilişkileri, kendi başlarına hareket etmeleri, sorumluluk almaları, kolayca arkadaşlık kurabilmeleri akranlarına göre daha zor olmaktadır.

6. Dolayısıyla Hayat Bilgisi dersinde yer alan konuları kendi kendilerine öğrenmekte güçlüklerle karşılaşmaktadırlar. • Bu nedenle konuların plânlı ve sistemli bir eğitimle verilmesi gerekmektedir.

9. 1. Bilgi Toplamaya İlişkin Beceriler: Bu beceriler okuma, çalışma ve bilgi tarama becerileridir. Bu becerileri kazanmış öğrencilerden belli bir konuda kitapları arayıp bulabilmesi, ansiklopedi ve sözcükleri kullanabilmesi, gazete, dergi, televizyon, radyo, internet gibi bilgi ve haber kaynaklarını kullanabilmesi beklenir (Akınoğlu, 2007).

10. 2. Bilgi Düzenleme ve Kullanmaya İlişkin Beceriler: • Bu becerilerin ilki zihinsel becerilerdir. Bu becerileri kazanmış bir öğrenciden belli ölçütlere göre verileri sıralayabilmesi, verileri oluş ve önem durumuna uygun sıraya koyabilmesi, verileri şekil, grafik, çizelge ile gösterebilmesi, sözel ve yazılı olarak iletişim kurabilmesi ve bilgilerini bütünleştirebilmesi beklenir. İkinci beceri ise karar verme becerisidir. Bu beceriyi kazanmış bir öğrenciden toplanan verilere göre bir takım kararlar verebilmesi beklenir (Akınoğlu, 2007).

11. 3. İnsanlar Arası İlişkilere İlişkin Beceriler: Bu tür becerilerin ilki kendini gerçekleştirmeye ilişkin becerileridir. Bu noktada öğrenciden insanlar arası dayanışmanın önemini de fark etmesi beklenir. İkinci beceri ise grupla etkileşim becerileridir. Bu beceriler grup içi kuralları ve ilkelerin oluşturulmasına katılabilmeyi, lider ya da grup üyesi olarak görev alabilmeyi, grubun amaçlarının oluşturulmasına yardımcı olabilmeyi ve grup içi sorunlar ya da farklılıkları gidermek için inandırabilmeyi, anlaşma, tartışma gibi yolları deneyebilmeyi gerektirir (Çilenti, 1988).

12. HB dersinin Genel amaçları 1. Sınıfını ve sınıfında bulunan araç-gereçleri tanır. 2. Sınıfta uyulması gereken kuralları belirtir. 3. Vücut sistemlerini tanır 4. Duyu organlarını tanır. 5. Vücudumuzda yer alan iç organları tanır. 6. Başlıca besin maddelerini tanır. 7. Sağlıklı beslenme yollarını belirtir. 8. Kaza türlerini tanır. 9. Kazalardan korunma yollarını açıklar. 10. Hastalanınca yapılması gerekenleri belirtir.

13. 11. Sağlık kurumlarını tanır. 12. Sağlık kurumlarındaki görevlileri tanır. 13. Yılın bölümlerini tanır. 14. Mevsimlerdeki değişiklikleri açıklar. 15. Günün özelliklerini belirtir. 16. Dünya’mızı tanır. 17. Güneş’i tanır. 18. Ay’ı tanır. 19. Yıldızları tanır. 20. Havada olan doğa olaylarını belirtir. 21. Karada olan doğa olaylarını belirtir. 22. Çevresindeki canlı ve cansız varlıkları tanır. 23. Canlıların ortak özelliklerini belirtir. 24. İletişim araçlarını tanır.

14. 25. İletişim yerlerini belirtir. 26. Atatürk’ü tanır. 27. Türk bayrağını tanır. 28. İstiklâl Marşı’nın anlamını bilir. 29. Ulusal bayramlarımızı tanır. 30. Dinî bayramlarımızı tanır. 31. Belirli gün ve hafta kutlamalarının farkında olur. 32. Yerleşim birimlerini tanır. 33. Yerleşim birimlerini yönetenleri tanır. 34. Türkiye’nin harita üzerindeki yerini gösterir. 35. Haritada bulunduğu ilin yerini gösterir. 36. Planlı ve düzenli çalışmayı alışkanlık hâline getirir.

15. ZİHİNSEL ENGELLİLERDE HAYAT BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI -Toplumu ve çevreyi tanır. -Kültürel değerleri bilir. -Atatürk’e sevgi ve saygı duyar. -Kendisine, çevresindeki yakınlarına sevgi ve saygı duyar.

16. -Yakın çevresindeki kişilerle iyi iletişime girer. -Kişilik geliştirir. -Kendine güven duygusunu geliştirir. -Çocuk vatandaşlık ve sorumluluk kazanır. -Çocuk ekonomik yaşama düşünceyi kazanır. -Yeteneklerini açığa çıkartır ve geliştirir.

17. -Çocuk daha iyi yaşama yeteneklerini geliştirir. -Bilgileri toplayan ve bunları kullanabilme becerisi kazanan öğrenci modeli yetişir. -Toplumda kişiler arasındaki ilişkilerle ilgili beceri kazanır. (Karşılıklı konuşmalarda sıra alma, teşekkür etme, özür dileme) -Dayanışma ve işbirliği alışkanlığı gelişir.

18. Doğrudan Öğretim Yöntemi

20. Doğrudan Öğretim Yönteminin Aşamaları

21. Güdüleme Bu aşamada, öğrencinin dikkati öğretilecek beceriye çekilir, öğrenciye öğretilmesi hedeflenen beceri hakkında bilgi verilir. ÖRN:Hava durumu………………………….. Organlarımız ………………………….. Dünyanın hareketleri………………..

22. Model olma Doğrudan öğretimde model olma, öğrenciye kazandırılacak beceri ya da kavramın nasıl yapılacağının öğretmen tarafından gösterilerek aynı zamanda becerinin yapımının betimlenmesidir Model olma basamağında, öğretilmesi hedeflenen beceri ya da kavram bir başkası tarafından doğru olarak yapılır ve öğrenciye bu davranışın nasıl yapıldığını gözleme fırsatı sağlanmış olur.

23. Model Olma • Daha sonra gözlediği beceriyi yapması istenir. • Öğrenci model olunan beceriyi yaptığında, öğretmen tarafından doğru yapılan davranışların tepkileri pekiştirilir. • Hatalar varsa, tekrar model olunarak düzeltici dönüt verilir. • Model olma basamağında bir defa model olunduğunda öğrenci model olunan basamağı gerçekleştirebildiğinde bağımsız uygulamalara geçilir.

24. Rehberli uygulama basamağı • Rehberli uygulamalar basamağında, öğretmen öğrenciye kazandırılacak beceri ya da kavram ile ilgili yeterli sayıda model olduktan sonra, öğretmen rehberliğinde öğrencinin yapmasına izin verilir. • Bu basamakta, öğrenci daha önceden model olunan beceri ya da kavramı kullanımını pratik eder.

25. Rehberli Uygulama Öğretmen öğrenciye model olmadan kazandırılacak beceri ya da kavramda ne yapılması ya da söylenmesi gerektiğiyle ilgili hatırlatıcı ipuçları vererek, öğrencinin bağımsızlığa ulaşmasını sağlar. Rehberli uygulama basamağında öğrenci başarılı olamadığında model olma basamağına geri dönülür.

26. Bağımsız Uygulamalar Rehberli uygulamalarda başarılı olunduğunda, öğrencinin bu kavram ya da beceri basamağını bağımsız olarak yapması beklenir. Öğrencinin kendiliğinden yapıp yapmadığı gözlenerek, öğrenci doğru yaptıysa, pekiştirilir; yapmadıysa, rehberli uygulamalara dönülerek, beceri ya da kavrama ilişkin hatırlatıcı ipucu verilir.

29. Hayat Bilgisi Öğretimi Yaparken; Öncelikle çocuğa öğretilecek konu ufak, öğretilmesi kolay alt görevlere bölünmelidir. Yani konuyla ilgili görev (konu) analizi yapılmalıdır. Bu öğretime nereden başlayacağımız konusunda bize yardımcı olur.

30. HAYAT BİLGİSİ KONU ANALİZİ ÖRNEĞİ İLETİŞİM ARAÇLARI İletişimin anlamı : Duygu ve düşüncelerin veya bilgilerin başkalarına aktarılması. İletişim araçları A. Adları 1-telefon 2-televizyon 3-mektup 4-bilgisayar 5-gazete

31. İLETİŞİM ARAÇLARI B.İşlevleri 1.Telefonun işlevi a-Duygu ve düşüncelerimizi veya bir konuyu uzağımızda bulunan akrabalarımıza veya tanıdıklarımıza aktarmamızı sağlar. b-……………………………………………………. c-……………………………………………………. 2.Televizyonun İşlevi a…………………………………………………….. b…………………………………………………….. 3.Mektubun işlevi a……………………………………………………. b……………………………………………………

32. İLETİŞİM ARAÇLARI 4.Bilgisayarın işlevi a……………………………………………………. b…………………………………………………… 5 Gazetenin İşlevi a…………………………………………………….. b……………………………………………………

33. İLETİŞİM ARAÇLARI İletişim yerleri A. Adları 1.Postane 2…………….. B. Yapılan İşler 1……………… 2……………….

34. İLETİŞİM ARAÇLARI ÖLÇÜT BAĞIMLI ÖLÇÜ ARACI VE PERFORMANS KAYIT TABLOSU

36. Doğrudan Öğretim Yöntemine Göre Ders Anlatımı

37. ÖĞRETİM SÜRECİ – I BESİN ÖGLERİ VE PROTEİNLER Uzun Dönemli Amaç: Öğrenci besin ögelerinin neler olduğunu söyler ve besin ögelerinin hangi besinlerde yüksek oranda bulunduklarını ve besin ögelerinin ne işe yaradıklarını gösterir ve söyler. Kısa Dönemli Amaç 1. Öğrenci besin ögelerinin neler olduğunu her defasında söyler ve protein oranı yüksek olan besinlerin neler olduğunu, proteinin ne işe yaradığını her defasında gösterir ve söyler.

38. Öğretimsel Amaçlar: 1. Öğrenci besin öğelerinin protein, karbonhidrat, vitamin, yağ ve mineraller olduğunu her defasında söyler. 2. Öğrenci protein oranı yüksek olan besinlerin et, süt, yumurta, balık ve ekmek olduğunu diğer besin ögelerinin bulunduğu resimler arasından her defasında gösterir. 3. Öğrenci protein oranı yüksek olan besinlerin et, süt, yumurta, balık ve ekmek olduğunu her defasında söyler. 4. Öğrenci proteinli besinlerin büyümemizi sağladığını gösteren resmi diğer besin ögelerinin işlevlerini gösteren resimler arasından her defasında gösterir. 5. Öğrenci proteinli besinlerin büyümemizi sağladığını her defasında söyler.

39. Materyaller Öğretmen Materyalleri(Konu sunumu için) Protein araç seti: 1. 8 x 12 ebatlarında, 1’er adet, proteinin yüksek oranda bulunduğu et, süt, yumurta, balık ve ekmek resmi. 2. Proteinin ne işe yaradığını gösteren küçük ve büyük bir çocuk resmi

40. Öğrenci Materyalleri (Rehberli Uygulama için) Protein araç seti: 1. Proteinin yüksek oranda bulunduğu öğretmenin kullandıklarından farklı et, süt, yumurta, balık ve ekmek resmi ve proteinin yüksek oranda bulunmadığı meyve, sebze ve margarin resmi. 2. Proteinin ne işe yaradığını gösteren öğretmenin kullandıklarından farklı küçük ve büyük bir çocuk resmi, bisiklete binen bir çocuk resmi, ip atlayan bir çocuk resmi,

41. Bağımsız Uygulama için; 1. Proteinin yüksek oranda bulunduğu öğretmenin sunumda ve rehberli uygulamalarda kullandıklarından farklı et, süt, yumurta, balık ve ekmek resmi ve proteinin yüksek oranda bulunmadığı margarin, tuz, sebze resimlerinin ve proteinin ne işe yaradığını gösteren öğretmenin sunumda ve rehberli uygulamalarda kullandıklarından farklı küçük ve büyük bir çocuk resmi, koşan bir çocuk resmi ve spor yapan çocuk resminin bulunduğu ve altlarında kutucukların olduğu, “Aşağıdakilerden hangisi proteinin oranı yüksek besinlerdendir? Altlarındaki kutucuklara işaretleyiniz. Aşağıdakilerden hangisi proteinin ne işe yaradığını gösteren resimdir? Altlarındaki kutucuklara işaretleyiniz.” yönergelerinin yazılı olduğu çalışma kâğıdı.

42. Oturuş Düzeni Öğrenciler, sınıftaki tahtanın önünde, tekli öğrenci sıralarında, sıralar yarım ay pozisyonu oluşturacak şekilde, her bir öğrencinin tahtayı rahatlıkla görebileceği biçimde oturtulur. Süre: 40 dakika

43. Öğretime Hazırlık • Öğrencilere, “çocuklar bugün sizinle çok zevkli bir çalışma yapacağız. Ancak bu çalışmanın keyifli ve eğlenceli olabilmesi için çalışma boyunca uymamız gereken kurallar var. Şimdi size kuralları söylüyorum. Çalışma boyunca ayaklarınız yerde, sıranıza yaslanarak oturacaksınız. Ben veya bir arkadaşınız konuşurken sessizce ve dikkatli bir biçimde dinleyeceksiniz. Konuşmak istediğinizde parmak kaldırarak izin isteyeceksiniz. Ben, bak! dediğimde gösterdiğim kartlara dikkatli bir biçimde bakacaksınız. Ben göster! dediğimde istediğim kartı göstereceksiniz. Çalışma boyunca bu kurallara uygun davranırsanız çalışmanın sonunda …… kazanacaksınız’ denir. Öğrencilere, “ben sizinle bugün “besin ögeleri” konusunu işleyeceğim. Bu çalışma sırasında şu görmüş olduğunuz araçları kullanacağız’ diyerek araçlar tek tek tanıtılır.

44. Günlük Gözden Geçirme “Çocuklar şimdi ilk soru geliyor ‘bana kim söyleyecek? Besinlerimiz nelerdir? Aranızda bilen ve yanıt vermek isteyen var mı?’ denir. Her öğrenciden bir besin ismi söylemesi istenir ve doğru yanıtlar pekiştirilir. Bittiğinde ‘evet hepiniz besinlere örnekler verdiniz. Bu söylediklerinizin hepsi besindir” denir.

45. Konu sunumu “Evet çocuklar, şimdi ben size besin ögelerini söylüyorum. Beni dikkatlice dinleyin” denir. “Besin ögeleri; protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve minerallerdir’ denilerek birkaç kez tekrar edilir. Ardından “şimdi kim söyleyecek besin ögeleri nelerdir?” denir ve parmak kaldıran öğrencilerden başlanarak öğrencilerden söylemeleri istenir. Doğru yanıt veren öğrenciler, “aferin sen besin ögelerinin protein, karbonhidrat, vitamin, yağ ve mineraller olduğu söyledin” diyerek betimlenerek pekiştirilir. Öğrenci besin ögelerini eksik söylerse, tam söyleyen arkadaşını dinlemesi istenir ve besin ögeleri tekrar saydırılır. Her öğrenci doğru tepki verdikten sonra “Evet çocuklar, besin ögelerinin neler olduğunu öğrendik. Bu ders boyunca sizlerle protein’i, öğreneceğiz” denir.

46. Rehberli uygulama “Çocuklar, besin ögelerinin neler olduğunu öğrenmiştik. Bana kim besin ögelerini söyleyecek denir. Öğrenciden doğru yanıt gelirse betimlenerek pekiştirilir ve eksik söyleyen veya söyleyemeyen öğrenci olursa tam ve doğru söyleyen öğrenciye bir kez daha söyleterek öğrencinin dinlemesi istenir. Eksik söyleyen ya da söyleyemeyen öğrenciye tekrar soru sorularak besin ögelerini söylemesi istenir. “Evet, bu besin ögelerinden, protein oranı yüksek olan besinlerin neler olduğunu da öğrenmiştik’ denilerek, “şimdi kim bu resimli kartlar arasından protein oranı yüksek olan besinleri seçecek” denilerek öğrencilere zarf içinde resimli kartlar verilir. Parmak kaldıran öğrencilerden başlanarak, proteinli, karbonhidratlı, vitaminli, mineralli ve yağlı besin resimlerinin karışık olarak dizildiği sekiz resimli kart arasından “protein oranı yüksek olan besinleri seçmesi istenir. Öğrenci seçtikten sonra protein oranı yüksek olan besinleri söylemesi istenir. Sırasıyla diğer öğrencilere protein oranı yüksek olan besinler seçtirilir ve söyletilir. Eğer öğrenci yanlış bir besin seçerse doğru resimleri seçen öğrenci izlettirilerek tekrar proteinli besinleri seçmesi ve söylemesi istenir

47. Bağımsız uygulama “Evet çocuklar, besin ögelerinin neler olduğunu öğrenmiştik. Besin ögeleri nelerdir?” diye sorulur. Öğrencilerden doğru yanıt gelirse betimlenerek pekiştirilir ve bir iki öğrenciye de söylettirilir. Eğer öğrenci eksik söylerse, tam söyleyen arkadaşını dinlemesi istenir ve tekrar saydırılır. Ardından “bu besin ögelerinden, protein oranı yüksek olan besinlerin neler olduğunu ve proteinin ne işe yaradığını da öğrenmiştik” denilerek, öğrencilere, önceden hazırlanmış olan çalışma kâğıtları dağıtılır “Şimdi, herkes önündeki çalışma kâğıtlarına baksın ve oradaki soruları okusun ve doğru olanların altlarını işaretlesin” denir. Nasıl işaret konacağı tahtada gösterilir. Öğrencilerin tümü işaretlemeyi bitirdikten sonra çalışma kâğıtları toplanır ve incelenir. Tümünü doğru işaretleyenler pekiştirilir. Yanlış işaretleyen öğrencilere, düzeltmeler yapılarak doğru işaretlemeleri sağlanır ve pekiştirilir.

48. Şematik Düzenleyiciler

49. Şematik Düzenleyiciler Şematik düzenleyici bilginin yapılandırılarak ve temel noktaların etiketlenerek görsel yolla bilginin sunumudur Şematik düzenleyiciler, bilginin görsel bir tasviri, verinin planlanma yolu ve bir başlık ya da fikrin gerekli görünüşlerinin bir etiketle düzeltilmesidir Şematik düzenleyiciler, öğrencilerin bir konuyu oluşturan parçalar arasında ilişki kurmalarını sağlayarak öğrenme sürecine bütünsel bir yaklaşımla bakmalarına imkân verir. Ayrıca bireysel, paylaşımlı veya grup halinde farklı amaçlar da gerçekleşecek sınıf öğrenmelerinde kullanılabilir. Grup halinde kullanılmaları durumunda öğrencilerin olumlu sosyal ilişkiler kurmalarında ve başkalarının görüşlerine saygı duymalarının sağlanmasında da etkili olur

50. Şematik Düzenleyiciler Ne İşe Yarar? 1. Bilginin Özetini Göstermek 2. Bilgiyi Görselleştirmek 3. Bilgi İlişkilerini Göstermek 4. Bilgileri Düzenli Olarak Sunmak 5. Önceki Bilgi İle Yeni Bilgi Arasında İlişki Kurmak 6. Bilgiyi Bütün Halinde Sunmak