Računi nacionalnog dohotka i Platni bilans

1. Računi nacionalnog dohotka i Platni bilans Prema: Krugman i Obstfeld, “International economics: Theory and Policy”, Addison Wesley, 2006

2. Račun nacionalnog dohotka • Bruto nacionalni dohodak (Gross national product - GNP) • Vrednost gotovih proizvoda i usluga koji su nastali korišćenjem faktora proizvodnje u zemlji, koji su prodati na tržištu u datom vremenskom periodu • Ovo je osnovna mera proizvodnje zemlje. Dobija se sabiranjem tržišne vrednosti celokupne finalne potrošnje finalnog proizvoda

3. Račun nacionalnog dohotka • Dobija se sabiranjem tržišne vrednosti celokupne finalne potrošnje finalnog proizvoda: • Potrošnja • Iznos koji troše privatni domaći rezidenti • Investicije • Iznos koji privatna preduzeća stavljaju na stranu da bi izgradila novo preduzeće i kupila opremu za novu proizvodnju • Državne nabavke • Iznos koji koristi država • Saldo Tekućeg računa • Iznos neto izvoza robe i usluga strancima

4. Račun nacionalnog dohotka Slika 12-1: GNP SAD i njegove komponente u 2000. godini

5. Račun nacionalnog dohotka • Bruto domaći proizvod (Gross Domestic Product - GDP) • Meri volumen proizvodnje unutar granica zemlje. • GDP je jednak GNP minus neto faktorska primanja iz ostatka sveta. • Ovo nije korigovano za deo proizvodnje u zemlji koji je nastao korišćenjem usluga kapitala u vlasništvu stranaca, kao što je to slučaj kod GNP.

6. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Potrošnja • Deo GNP koji je kupio privatni sektor za ispunjenje tekućih želja • Investicije • Deo ukupnog proizvoda zemlje koji koriste privatna preduzeća za proizvodnju budućeg proizvoda • Državne kupovine • Bilo koji proizvod ili usluga koji kupuju federalna, republička ili lokalna vlada

7. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Identiti nacionalnog dohotka za otvorenu privredu • To je zbir domaće i inostrane potrošnje na proizvode i usluge koji su proizvedeni uz korišćenje domaćih faktora proizvodnje : Y = C + I + G + EX – IM (12-1) gde: • Y je GNP • C je potrošnja • I su investicije • Gje državna potrošnja • EXje izvoz • IMje uvoz • U zatvorenoj privredi, EX = IM = 0.

8. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Imaginarna otvorena privreda • Pretpostavke modela: • Postoji zemlja, Agrarija, koja može da proizvede samo pšenicu. • Svaki stanovnik Agrarije je i potrošač i proizvođač pšenice. • Vlada Agrarije prisvaja deo žetve za ishranu svoje vojske. • Agrarija može da uveze mleko iz ostatka sveta u zamenu za izvoz pšenice. • Cena mleka je je 0,5 kg žita za 1 kg mleka, a to je cena po kojoj su stanovnici Agrarije voljni da troše 40 kg mleka.

9. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi Tabela 12-1: Račun nacionalnog dohotka Agrarije, otvorena privreda (kilograma pšenice)

10. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Tekuću račun i inostrana zaduženost • Saldo tekućeg računa (Current account - CA) • Razlika između izvoza i uvoza robe i usluga (CA = EX – IM) • Zemlja ima suficit CAkada jeCA > 0. • Zemlja ima deficit CAkada je CA < 0. • Sem izvoza robe i usluga, saldo CA uključuje i unilateralne transfere dohotka, koji se mogu izostaviti radi pojednostavljenja analize. • CA meri veličinu i pravac međunarodnih pozajmica. • Bilans CA zemlje je jednak promeni njenog neto inostranog bogatstva.

11. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • CA bilans je jednak razlici između nacionalnog dohotka i potrošnje domaćih rezidenata : Y – (C+ I + G) = CA • CA bilans je proizvodnja dobara manje domaća tražnja. • CA bilans je višak ponude domaćeg finansiranja. • Primer: Agrarija uvozi 20 kilograma pšenice i izvozi samo 10 kg pšenice (Tabela 12-1). Deficit CA od 10 kg je vrednost koju Agrarija pozajmljuje od inostranstva, koju zemlja mora otplatiti u budućnosti.

12. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi Slika 12-2: Tekući račun SAD i neto inostrano bogatstvo SAD, 1977-2000 Snažan deficit tekućeg računa tokom 1980 je smanjio neto inostrano bogatstvo SAD, dekada u kojoj su SAD kumulirale znatan neto inostrani dug.

13. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Štednja i Tekući račun • Nacionalna štednja (S) • Deo proizvoda zemlje (output), Y, koji nije namenjen potrošnji domaćinstava, C, ili državnim kupovinama, G. • Uvek je jednaka investicijama u zatvorenoj privredi. • U zatvorenoj privredi štednja je jednaka investicijama(S = I). Blagostanje zemlje može se podići samo akumulacijom novog kapitala. • U otvorenoj privredi štednja je moguća ako se formira sopstvena akumulacija ili ako se pozajmi iz inostranstva(S = I + CA). • Suficit tekućeg računa se označava kao neto inostrane investicije zemlje.

14. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Privatna i državna štednja • Privatnaštednja (Sp) • Deo raspoloživog dohotka koji se pre štedi nego što se troši (Sp = Y – T – C) • Državna štednja je definisana slično kao i privatna štednja. “Dohodak” države je neto priliv poreza, T, dok je njena “potrošnja” jednaka državnim kupovinama, G. Ako sa Sg označimo državnu štednju, onda je Sg = T – G. - Ako sabereno ova dva oblika štednje dobijamo nacionalnu štednju. - Prisetimo se definicije štednje, S, kao Y – C – G. Onda je S = Y – C – G = (Y – T – C) + (T – G) = Sp + Sg. - Možemo sada iskoristiti definicije privatne i državne štednje da preuredimo identitet nacionalnog dohotka u oblik koji je koristan za analizu efekata odluka o državnoj štednju u otvorenoj privredi. Zato što je S = Sp + Sg = I + CA,

15. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi • Sp= I + CA – Sg = I + CA – (T – G) = I + CA + (G – T) (12-2) • Tje državni “dohodak” (njeni neto poreski prihodi) • Sgje državna štednja(T-G) • Državni budžetski deficit (G – T) • Meri stepen državnih pozajmica za finansiranje njene potrošnje (državna štednja sa predznakom minus). • Jednačina 12-2 kazuje da privatna štednja zemlje može imati tri oblika: investicije u domaći kapital (I), kupovina bogatstva od stranaca (CA), i kupovina novoemitovanog državnog duga (G-T). • U zatvorenoj privredi, CA je uvek jedan nuli, tako da se jednačina 12-2 može jednostavno napisati kao Sp = I + (G – T).

16. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi CA = Y – (C + I + G ) implicira CA = (Y – C – G ) – I = S – I tekući račun = nacionalna štednja – investicije tekući račun = neto strane investicije • Zemlja koja više uvozi nego što izvozi ima nizak koeficijent domaća štednja/investicije.

17. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi CA = S – I ili I = S – CA • Zemlja može finansirati investicije ili preko domaće štednje ili preko deficita CA. • deficit CA podrazumeva priliv finansijskog kapitala ili negativne neto strane investicije. • Kada je S > I, onda jeCA > 0 a neto inostrane investicije i odliv finansijskog kapitala za domaću privredu je pozitivan.

18. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi CA = Sp + Sg – I = Sp – budžetski deficit – I • Budžetski deficit je negativna državna štednja • jednakost G – T • Visok budžetski deficit dovodi do negativnog CA, ako su ostale okolnosti nepromenjene.

19. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi Source: Congressional Budget Office, US Department of Commerce

20. suficit deficit Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi

21. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi

22. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi Y = C + I + G + (EX – IM) Y – (C + I +G) = CA • Ako je Y > (C + I + G) →CA>0 • Ako je Y < (C + I + G) →CA<0

23. Račun nacionalnog dohotka u zatvorenoj privredi Y = 900 C = 500 I = 200 G = 200 T = 100 S = 900 – 500 -200 = 200= I Pg = T – G = 100-200 = -100 Pp = Y – T – C = 900-100-500 = 300

24. Račun nacionalnog dohotka u otvorenoj privredi Y = 900 C = 500 I = 200 G = 200 T = 100 EX = 0 IM = 200 S = 900 – 500 -200 = 200= I Pg = T – G = 100-200 = -100 Pp = Y – T – C = 900-100-500 = 300 S = Y – C – G = CA + I