BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİDE HASTA ÇEKİM TEKNİKLERİ

1. BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİDE HASTA ÇEKİM TEKNİKLERİ Dr. Dilek KÖSEHAN

2. Hastaların klinik durumlarına uygun protokoller seçilmelidir. • Dinamik çekimlerde otomatik enjektör kullanılmalıdır. • Damar yolu, hasta yaşı ve tetkik çeşidine göre uygun ebattaki branülle açılmalıdır. • yeşil-18G, pembe-20G, mavi-22G, sarı-24G • Duruma göre oral ya da rektal opak uygulanmalıdır.

3. i.v. yolla uygulanan iyotlu kontrast maddeler tercihen non-iyonik gruptan; %80-85 konsantrasyonda kullanılmalıdır. Yaklaşık 100ml kontrast madde üzerine 20ml serum fizyolojik ilave edilmelidir. • i.v. kontrast madde uygulamalarında kontrast madde miktarı, veriliş hızı ve gecikme zamanınn hasta yaşı, vasküler hastalıkların mevcut olup olmaması, siroz, diabet, kalp hastalığı gibi durumlarda değişebileceği akılda tutulmalıdır.

4. Çocuk olgularda uygulanacak kontrast madde miktarı, FOV gibi parametreler yaş, ağırlık gibi fiziksel özelliklere göre ayarlanmalıdır. • Hasta üzerinde bulunabilecek ve artefakt oluşturabilecek giysiler, takı gibi yabancı cisimler tetkik öncesinde çıkarılmalıdır. • Acil ve travma olgularında tetkik süresi olabildiğince kısa tutulmalı, hasta üstünde yer alabilecek aletler vücut yüzeyinden uzaklaştırılmalıdır.

7. Beyin BT • Sırtüstü, aksiyel planda supraorbitomeatal hatta paralel • Supraorbitomeatal hattın 1cm altından verteks düzlemi bitimine dek, FOV=210 mm • İnfratentorial (posterior fossa) 5mm, supratentorial 7mm kalınlığında kesitler • Kontrastlı çekilecek ise non-iyonik suda eriyen kontrast madde i.v. 50ml (dilüe edilmeden), 2-3 ml/sn hızla elle verilmeli, enjeksiyon bitiminde çekime başlanmalıdır.

8. Kontrastsız Beyin BT • Kafa travmaları • İntrakranial kanamalar (epidural, subdural, subaraknoid) • Kalsifiye intrakranial kitleler (önce kontrastsız sonra kontrast verilerek) • Kraniumda kırık şüphesi olan durumlar • Akut inme düşünülen olgular

9. Kontrastlı Beyin BT • Primer ya da metastatik beyin kitlesi şüphesi olan olgular • Enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit, ensefalomiyelit) • Baş ağrısı sebebi araştırılan olgular • Anevrizma, vaskülit vb. vasküler patoloji düşünülen olgular

11. Hipofiz BT • Başın hiperekstansiyonunda kısıtlılık yoksa yüzüstü • Yan skenogramdan yer ayarlanıp koronal planda • Orbitomeatal hatta yaklaşık 90derece açılı ya da ön-arka klinoidler arasına çizilecek hayali çizgiye 90derece dik • Ön klinoidlerden arka klinoidler-dorsum sella bitimine dek, FOV=140 mm, kesit kalınlığı 1.5 mm

12. Rutin kontrastlı, otomatik enjektörle, 60ml, 2-2.5 ml/sn, 40sn gecikme süresi • Genelde MRG sonrası, endokrin bozukluklar ve tümöral lezyonlar-adenom varlığında

14. Temporal Kemik BT • Sırtüstü ya da yüzüstü • Aksiyel kesitler infraorbitomeatal hata paralel, koronal kesitler infraorbitoeatal hata 90derece açı ile alınır • Dış kulak yolu altından mastoid hücreler dahil olacak şekilde petröz kemik üst kesimine dek FOV=160-180 mm • Kesit kalınlığı 1.5 mm

15. Kulak boşluklarının değerlendirilmesi için kontrasta gerek duyulmaz. • Kitle ya da enfeksiyöz hastalık şüphesi varsa kontrast madde kullanılmalıdır. • Aksiyel çekimlerde karşılaştırma yapılabilmesi için simetrik pozisyona dikkat edilmesi önemlidir. • Tümör-enfeksiyon şüphesi var ise yumuşak doku dozunda da filmler basılmalıdır.

16. Orta ve iç kulak elemanlarının incelenmesi • Enfeksiyonların gösterilmesi (otitis media, labirentit vb.) • Serebellopontin köşe tümörleri • BOS kaçağı (gerekirse intratekal kontrast madde verilerek) • Fasiyal sinir paralizileri • Travma, temporal kemik kırığı şüphesi olan olgularda

18. Orbita BT • Sırtüstü (travma olgularında koronal imajlar yüzüstü alnabilir) • Aksiyel kesitler orbitomeatal çizgiye paralel, koronal kesitler orbitomeatal çizgiye 90derece açı ile • Aksiyel kesitler maksiller sinüs üst kesimlerinden frontal sinüsler görülene dek, koronal kesitler burun kökünden sfenoid sinüs görülene dek • FOV=160 mm

19. Her iki orbita simetrik şekilde görüntüye dahil olmalı • Kesit kalınlığı 3mm, travma olgularında 1.5mm’ye kadar düşebilir • Travma ve yabancı cisim şüpheli olgular hariç kontrast madde kullanılmalıdır • 60 ml kontrast madde, enjeksiyon hızı 2-2.5 ml/sn, gecikme süresi 50sn

20. Travmalar (glob perforasyonu, orbital kemik kırığı) • Yabancı cisim şüphesi olan olgular • Orbital-retroorbital tümörlerin araştırılması • Bazı endokrinolojik hastalıklarda göz tutulumunun araştırılması amacıyla

22. Paranazal Sinüs BT • Yüzüstü, koronal planda, gerektiğinde aksiyel plan da eklenebilir • Alın ile maksilla ön kenarı arasından geçen çizgiye paralel yan skenogram üzerinden ayarlanmalıdır • Frontal sinüs anteriorundan sfenoid sinüs bitene dek, FOV=160 mm, kesit kalınlığı 5 mm

23. Rutin kontrast madde verilmez, kitle şüphesi var ya da görülürse, kemik destrüksiyonu varsa verilebilir • 60ml/sn, enjeksiyon hızı 2-25. ml/sn, gecikme süresi 50sn • Maksillofasial alanda yumuşak doku tümörü olanlarda da PNS BT istenebilir. Filmler hem kemik dozunda hem yumuşak doku penceresinde basılmalıdır.

24. Sinüzit şüphesi olan olgularda • Nazal septum deviasyonunda • Konka hipertrofilerinde • Mukosel, nazal polip araştırılan olgularda • Paranazal sinüs tümörü şüphesi olan olgularda (kontrastlı)

26. Nazofarenks BT • Sırtüstü • Aksiyel planda yan skenogramdan sert damağa paralel olacak şekilde ayarlanmalı • Mandibula ramusundan sfenoid sinüs görülene dek • FOV= 160 mm, kesit kalınlığı 5mm • Rutin kontrastlı çekim gerekir, 60ml i.v., enjeksiyon hızı 2-2.5 ml/sn, gecikme süresi 50sn

27. Tümör kuşkusu olanlarda MRG’ye yardımcı özellikle büyük kitlelerde kafa tabanı kemikleri ile ilişkinin gösterilmesi açısından • Postoperatif ya da kemoterapi-radyoterapi sonrası olguların değerlendirilmesinde

29. Larenks BT • Sırtüstü, aksiyal planda yan skenogramda vokal kordlara paralel açı vererek • Çene altı hyoid kemikten trakeaya kadar, FOV= 160 mm • Kesit kalınlığı 3mm, vokal kordlar düzeyin 1.5mm ile taranabilir • Rutin kontrastlı, 60ml i.v., enjeksiyon hızı 2-2.5 ml/sn, gecikme süresi 50sn

30. Tümör şüphesi olan olgular • Postoperatif ya da kemo-radyoterapi sonrası kontrolde • Laringosel tespitinde • Vokal kord paralizisinde

32. Boyun BT • Sırtüstü, aksial planda, yan skenogramda sert damağa paralel açı vererek • Dış kulak yolu seviyesinden başlayarak akciğer apeksine kadar FOV= 160 mm • Kesit kalınlığı 5mm • Rutin kontrastlı, 60ml i.v., enjeksiyon hızı 2.5 ml/sn, gecikme süresi 30sn

33. Boyun yerleşimli tümöral-nontümöral kitleleri gösterilmesi, lenf nodu tutulumunun saptanmasında • Tiroid-paratiroid bezleri patolojilerinde • Tükrük bezi tümörlerinde • Boyun ana vasküler yapıları ve bunlardan kaynaklanabilecek kitlelerin gösterilmesinde

34. Boyun-nazofarenks-larenks incelemeleri birlikte ve ardışık olarak yapılabilir, bu tetkiklerde birlikte ya da ayrı yapılırken artefaktlara yol açmaması bakımından hastaya tetkik süresince mümkün olduğu kadar yutkunmaması ve derin nefes almaması söylenmelidir.

37. Servikal-Torakal-Lumbal Vertebra ve Disk BT • Sırtüstü, aksiyal planda, vertebralara yönelik ise vertebralara paralel disklere yönelik ise disk aralıklarına paralel • Rutin incelemeler; servikal→ C4-5, C5-6 ve C6-7 lumbal→ L3-4, L4-5 ve L5-S1 • FOV= servikal için 140mm, torakal ve lumbal için 160mm • Disk aralıkları 1.5-3mm, korpuslar 3-5mm kesit kalınlığı

38. Disk patolojileri (öncelikli inceleme yöntemi MRG olmalıdır) • Dejeneratif kemik değişiklikleri (disk patolojileri ile karışan) • Spondilodiskit • Vertebra dizilim kusurları (spondilolizis, spondilolistezis) • Kemik kırıkları (travmatik çökme kırıkları gibi) • Vertebra enfeksiyonları • Yapısal vertebra anomalilerinin değerlendirilmesinde (blok vertebra, hemivertebra vb)

41. Toraks BT • Sırtüstü • Özel durumlarda yüzüstü ya da yan dekübit pozisyon gerekebilir • Ön-arka skenogramda akciğer apeksleri üst kesimlerinden diyafragmalar bitene dek olan bölge (sürrenal bezler görülmeli) • FOV= 350 mm (lateralde göğüs duvarı dış kesimi, aksillalar ve omuzlar dahil olmalıdır)

42. Kesit kalınlığı 7mm • Rutin inceleme kontrastlı • Çekime derin nefes aldırıp tutturularak başlanır • Mediasten ve parankim penceresi ayrı ayrı filme basılır

43. Mediasten • mediastinal lenf bezleri • hiler kitleler • mediastinal ana vasküler yapıların değerlendirilmesinde • timus patolojileri • intratorasik uzanımlı tiroid bezi

44. Akciğer parankimi • enfeksiyonlar, abseler • nodüller, akciğer kitleleri • vasküler anomaliler • soliter nodül takibi • önceden bilinen bül, hava kisti takibi • granülomatöz hastalıkların akciğer tutulumlarının değerlendirilmesinde

47. Yüksek Çözünürlüklü Akciğer BT (YRBT) • Sırtüstü, aksiyal planda • Akciğer apekslerinden kostofrenik sinüsler düzeyine dek, kesit kalınlığı 1.5mm, kesit aralığı 10mm • Rutin incelemede kontrast madde kullanılmaz

48. İnterstisyel akciğer hastalıklarının teşhisi, yaygınlığı, dağılımı • Bronşiektazi tanısı ve segmenter dağılımının belirlenmesinde • Anormal pulmoner fonksiyon testleri olan olguların değerlendirilmesinde • Asbestoz ve amfizem gibi hastalıklara bağlı morfolojik değişikliklerin tanımlanmasında

50. Pulmoner Emboli Protokolü • Sırtüstü, aksiyal • Kalp tabanından aort topuzu üstüne dek, FOV= 350mm, kesit kalınlığı 3mm • Rutin inceleme kontrastlı olarak yapılır • Görüntüler aşağıdan yukarıya alınır → emboli şüphesi olan hastalarda arteriel vasküler yapıların değerlendirilmesinde