Regnum: FUNGi, FUNGUS TAKSONOMİSİNDE KULLANILAN ANA KARAKTERLER

1. Regnum: FUNGi, FUNGUS TAKSONOMİSİNDE KULLANILAN ANA KARAKTERLER

2. REGNUM: FUNGİ Halk arasında küf, rastık, maya, mildiyö, şapkalı mantar , kav mantarı, raf mantarı, puf mantarı gibi çeşitli isimlerle tanımlanan canlıların ortak bilimsel adı fungustur. Çoğulu ise fungidir.

3. Küf rastık

4. Maya mantarı : hamur bira

5. Maya mantarı ( şarap )

6. MİLDİYÖ

7. ŞAPKALI, KAV, RAF, PUF mantarı

8. Mantarlar alemi için basit bir tanım yapmak mümkün değildir. Çünkü, şekil, davranış ve hayat devri yönünden birbirlerine uymayan çok sayıda organizmayı içerirler. Biyologlar mantarları şu şekilde tanımlar; ökaryotik, spor üreten, eşeyli ve eşeysiz çoğalan, ipliksi somatik yapıları olan, absorbsiyonla beslenen, klorofilsiz organizmalardır. Yayılış alanları çok geniş olup daha çok nemli yerlerde bulunurlar. Bazı araştırmacılara göre, yeryüzünde 1,5 milyon kadar mantar türü bulunduğu tahmin edilse de günümüzde sadece 69 bini tanımlanmıştır.

9. MANTARLARIN ÖNEMİ • Mantarlarla ilgili sistematik çalışmalar 250 yıllık bir geçmişe sahiptir. Fakat, mantarlar binlerce yıl öncede ekmek hamurunda, şarap yapımında kullanılmıştır. Meksika ve Guatemala’da yüzyıllardır Psilocybe cubensis, Amanita muscaria gibi türler bazı halusinojenik dini ve mitolojik motiflerde kullanılmıştır.

10. Mantarlar ekosistemin en önemli parçalarından birini oluştururlar. En az 2 milyar yıldır bitkisel ve hayvansal yapıları çürütmektedirler. Bu yapılardaki azot, fosfor, potasyum, sülfür, demir, kalsiyum, magnezyum, çinko gibi elementlerin serbest kalmasını sağlarlar. Özellikle orman ekosistemlerinde bitkisel yapıların çürütülmesinde hemen hemen bütün görevi mantarlar yapar. Selüloz, hemiselüloz, pektin ve lignini kullanabilme yetenekleri ile orman ekosistemlerindeki biyokütle mantarların kontrolünde gerçekleşir. Mantarların bu aktiviteleri sonucunda yeşil bitkilerce kullanılan karbondioksit atmosfere salınır, ayrıca toprağın yapısı bitki gelişimi için daha uygun hale dönüştürülür. Bitkilerin kökleriyle mikolizal ilişki kuran mantarlar, çözünmüş mineral maddelerin bitkiler tarafından alınımını kolaylaştırır.

11. Bazı karınca ve termitler selülozların sindiriminde mantarları kullanırlar. Süksesyonal gelişimin ilk kademesini oluşturan likenler mantar ve Cyanobacteria birlikteliğidir. Bazı parazitik mantarlardan, tarım zararlıları ve hastalıklarıyla biyolojik mücadelede yararlanılır. Colletotrichum gloeosporoides’in bazı suşları çeltik tarlalarında yabancı otlarla mücadelede mikoherbisit olarak kullanılır. Ayrıca mayalar fırıncılıkta fermantasyon endüstrisinin temelini oluştururlar. Buda insan neslinin beslenmesinde çok önemlidir. Bira, şarap, votka, sake, boza, kımız, kefir gibi alkollü içki endüstrisinin temelinide mantarlar oluşturur. Sitrik asidin endüstriyel üretiminde, bazı peynirlerin (rokufor, gorgonzola, kamembert) hazırlanmasında da kullanılır. Penisilinin, thiamin, biotin, ribofilavin gibi bazı vitaminlerin, ergotamin, kortizon gibi önemli ilaçların üretiminde de mantarlar kullanılır. Amilaz, pektolaz gibi enzimler, gibberillin gibi hormonlar yine mantarlar tarafından üretilir.

12. Sake Boza

13. Kefir

14. Kımız

15. Roquefort Kamambert

16. Gorgonzola

17. Penicillum Penicillum Camemberti Roquefortii

18. Penisilin Sitrik asit

19. Halüsnosyojenik Halüsnasyojenik mantarlar mantar tabletleri

20. Avrupa, Amerika, Çin ve Japonya’da mantar yetiştiriciliği bir endüstri halini almıştır. Faydalarının yanında mantarlar zararlı da olabilirler. İnsan ve hayvanlarda meydana getirdiği hastalıklara mikoz denir. Sınırlı bir bölgede de olabilir, vücüda yayılıp çeşitli organları istila da edebilir. AIDS, kanser, şeker hastalığı, organ transplantasyonu gibi durumlarda ümmin sistem baskılandığı için fungal enfeksiyonlar daha sık görülür. Ayrıca mantar sporları yoğun bir şekilde havaya karışarak insanlarda alerji ve astıma sebep olabilir. Bitki hastalıklarının birçoğuna da parazitik mantarlar sebep olur. Özellikle tek cins ürüne dayalı tarımda (örneğin; patates, pirinç, mısır, buğday, tütün) parazit mantarlar büyük kayıplara neden olur. 1840 yılında İrlanda’da 1milyon insanın ölümüne neden olan patates mildiyösü (Phytophtora infestans)’ dür. 1943’te Bangladeş’te pirinçlerin yok olmasına neden olarak kıtlığa yol açan parazit Helminthosporium oryzae’dır. Cryphonectria parasitica kestane ağaçlarında kansere neden olarak kestanelerin kurumasına neden olmuştur.

21. Mantarlar ılıman iklimlerde elbiselerin, kameraların, teleskopların, mikroskopların ve benzeri optik malzemelerin küflenmesine, petrol ürünleri, deri vb. organik materyallerin besin olarak kullanılmasına, uçakların benzin depolarında gelişip yakıt depolarını tıkayarak uçak kazalarına neden olmaktadır. Saprofit mantarlar tomruk ve kerestelerin, mobilya, telefon direkleri, tren yolu traversleri çürüterek kullanılmaz hale getirirler. Ayrıca evlerde ve süpermarketlerde birçok besin türünü bozarak maddi kayıplara neden olurlar. Özellikle okratoksin ve aflatoksinler böbreklerde tahribata, karaciğerde kansere sebep olur. Bazı mikotoksik mantarlar Vietnam ve Afganistan’da biyolojik silah olarak kullanılmıştır.

22. REGNUM: FUNGİ

23. Mayalar gibi bazı cinsleri tek hücreli olabilir. Çok hücreli üyeleri, "hif" adı verilen özel vücut bölümlerinden oluşurlar. Hifler, bir araya gelerek "misel" yapılarını meydana getirir.

24. Spor adı verilen özel hücrelerle ürerler. Sıklıkla rüzgar yoluyla saçılan sporlar, organizmanın türüne ve ortam koşullarına göre eşeyli (mayotik) ya da eşeysiz (mitotik) olarak üretilirler. Eşeyli üreme öncesinde, "feromon" olarak bilinen kimyasallarla iletişim kurarlar. Bitkilerde görülen döl almaşı, mantarlarda da görülür. Yapılan moleküler çalışmalar, mantarların en yakın olduğu canlı grubunun "hayvanlar" alemi olduğunu göstermiştir. 1. Divisio : Gymnomycota (Cıvık Mantarlar)2. Divisio : Mastigomycota3. Divisio : Amastigomycota

25. 1.Divisio:Gymnomycota (cıvık mantarlar) • Vücut hücrelerinde hücre duvarı bulunmayan, küf mantarlarını içerir. Ancak spor hücrelerinde, gerçek mantarlarda olduğu gibi sert bir hücre duvarı bulunur. Bölüm dahilinde 3 sınıf incelenir.

26. 1. Classis : Acrasiomycetes (Hücresel cıvık mantarlar) 2. Classis : Protosteliomycetes (Mikroskobik cıvık mantarlar) 3. Classis : Myxomycetes (Gerçek cıvık mantarlar)

27. 1. Classis : Acrasiomycetes (Hücresel cıvık mantarlar) • Yaprak döken ormanların, humuslu üst tabakalarında yaşarlar. Ancak, hassas yapıları ve kısa ömürlü olmaları nedeniyle, doğada çok sık görülmezler. Daha ziyade, laboratuar ortamlarında kültürleri üretilir. Yaşamlarının hiçbir evresinde, kamçı taşıyan hücreler oluşturmazlar. Birkaç tür haricinde, sap kısımlarında, hücreler dışında bir yapı bulunmaz.

28. Sporlarının hücre duvarlarında selüloz bulunur. Spor hücreleri, gerçek mantarlarda olduğu gibi bir kılıfla çevrili değildir. Bunu yerine, her dalın ucunda bulunan bir mukus damlacığı içinde yer alırlar. Sporların çimlenmesiyle, amip benzeri hücreler meydana gelir. Bu hücreler bir araya toplanarak göç ederler ve "sporofor" adı verilen yapıyı oluştururlar. Bu yapının gelişmesiyle de, yeniden spor oluşturabilecek mantar meydana gelmiş olur

30. 2. Classis: Protosteliomycetes (Mikroskobik cıvık mantarlar) • Çıplak gözle görülemeyen, mikroskobik canlılardır. Dünyanın hemen her yerinde, nemli ve kuru ortamlarda, yaygın olarak yaşarlar. çoğu, oldukça basit yapılıdır. Spor hücrelerinin gelişmesiyle oluşan amip benzeri hücreleri, çevrelerindeki bakteri ve mayalarla beslenir. Eşeyli üremeleri gözlenmemiştir.

31. Protostelium spp. Ceratiomyxella spp.

32. 3. Classis: Myxomycetes (Gerçek cıvık mantarlar) • Bu sınıf dahilinde incelenen 450 kadar tür, dünyanın çeşitli yerlerinde ve çok çeşitli ortamlarda yayılış gösterir. Sıklıkla, bol yağışlı bölgelerde ortaya çıkarlar, ancak çöl topraklarında bulunmuş türler de vardır. Organik maddelerin üzerinde, daha çok nemli ortamlarda yaşarlar. • Serbest yaşayan, sürünücü özellik taşıyan, birden fazla çekirdekli ve hücre duvarı olmayan "plasmodium" yapısıyla tanınırlar. Bu yapının çimlenmesiyle, spor oluşturabilecek yapı gelişir. Bu yapılar, daha sonra sporları meydana getirir.

33. Dışa yapılarına göre ayrılan, 3 tip plasmodium oluştururlar: • 1. Faneroplasmodium: doğada en sık rastlanan plasmodium tipidir ve mikroskop altında kolayca gözlenebilir. Yapının içinde bulunan damarlar, belirgin olarak görünür. Bakteriler ya da mantar sporlarıyla beslenebilen bu yapı, sürünürken arkasında iz bırakan bir kılıfla çevrilidir.

34. 2. Afanoplasmodium: Şeffaf görünümlü bir yapı olması nedeniyle, doğada gözlenmeleri ve bulunmaları oldukça zordur. Damarları, kılıf taşımaz. 3. Protoplasmodium: Çapı en fazla 1 mm olabilen, oldukça ilkel bir yapıdır. Tanecikli bir yapısı vardır ve üzerinde, faneroplasmodium'dakine benzer bir kılıf bulunur. Damarları belirgin değildir.

35. Sporlarla eşeysiz olarak üremelerinin yanında, birbirine benzeyen yapıda gametler oluşturarak eşeyli de ürerler. faneroplasmodium

36. 1. Ordo: Liceales Licea spp. Tubifera spp. Lycogala spp. Dictydium spp.

37. 2. Ordo:Trichiales Hemitrichia spp. Arcyria spp.

38. 3. Ordo:Physarales Physarum spp. Fuligo spp.

39. 4. Ordo: Stemonitales Stemonitis spp.

41. 2. Divisio: Mastigomycota • Bu bölümde incelenen mantar türleri, yaşamlarının herhangi bir evresinde, kamçı taşıyan hücreler oluştururlar. Kamçılı hücreler, "sporangium" adı verilen keseler içinde üretilen üreme hücreleri olan "zoosporlar" ya da "planogametler"dir. Söz konusu hücrelerde bulunan kamçıların sayısı ve pozisyonu, sınıflandırmalarında önem taşır. Hücre bölünmesi sırasında görev yapan etkin sentriollerin varlığı, bölümün diğer bir önemli özelliğidir.

42. 1. Classis : Chytridiomycetes 2. Classis : Hyphochytridiomycetes 3. Classis : Plasmodiophoromycetes 4. Classis : Oomycetes

43. 1. Classis : Chytridiomycetes • En küçük ve en ilkel yapılı mantarlardır. Okyanuslar, göller, nehirler gibi tuzlu ya da tatlı su ortamlarının yanında, çamur ve toprakta da yaşayabilirler. Hücre duvarları kitin yapıdadır. Tallusları, bir hücreli ilkel formlardan, çok hücreli ve özelleşmiş ipliksi formlara kadar değişkenlik gösterebilir. Canlı ya da ölü organizmalar üzerinde, çürükçül ve parazit olarak beslenirler. Bazı üyeleri, bitki zararlısı olmaları nedeniyle, ekonomik açıdan önem taşırlar.

44. Üreme hücreleri olarak, suda harekete yardımcı olmak için arka kısımda tek kamçı taşıyan zoosporlar (eşeysiz) ve planogametler (eşeyli) üretilir. Mantarı belirli bir yere bağlayan ve besin alımında da görev yapan, kök öncülü yapılar olan Rhizoidler arasında kaynaşma yoluyla da üreme görülür. Mantarlar aleminin diğer tüm üyelerinin, bu sınıfın üyelerinden evrimleştiği ileri sürülmektedir. Diğer sınıflarda kamçılı zoosporlar görülmez, ancak kitin yapıdaki hücre duvarı hepsinde ortaktır.

45. 1. Ordo : Chytridiales Olpidium brassicae (marul zararlısı) Synchytrium endobioticum(patates zararlısı)

46. 2. Ordo : Blastocladiales Allomyces spp.

47. 3. Ordo : Monoblepharidales Monoblepharella spp.

48. 2. Classis : Hyphochytridiomycetes • Denizlerde yaşayan küçük mantar türlerinden oluşan bir gruptur. Hücre duvarlarının yapısında, hem selüloz hem de kitin bulunur. Mayoz bölünme sonucunda, mayospor adı verilen üreme hücrelerini meydana getirirler. En ayrıntılı çalışılmış ve en iyi bilinen türü Rhizidiomyces apophysatus'dur

49. 3. Classis : Plasmodiophoromycetes • Canlıların vücudu içinde parazit (endoparazit) olarak yaşan mantarları içerir. Zoosporları, uç kısımda, birbirine eşit boyda olmayan iki kamçı taşır. Plasmodium çekirdeklerinin bölünmesi, haç şekline benzetildiği için, "kurisiform bölünme" adı verilmiştir.

50. Plasmodiophora brassicae(lahana zararlısı) Spongospora subterranea(patates uyuzu)