Organizacja Turystyki w Polsce

1. Organizacja Turystyki w Polsce • Cel: • Poznanie głównych grup interesariuszy • Identyfikacja: • roli jaką odgrywają w turystyce • powiązań między poszczególnymi grupami interesariuszy • możliwość oddziaływania poszczególnych grup interesariuszy na: • kierunki rozwoju turystyki • zmiany w otoczeniu prawnym przedsiębiorstw.

2. Interesariusze – struktura organizacyjna turystyki • Na strukturę organizacyjną turystyki w składa się ogół jednostek zaangażowanych bezpośrednio lub pośrednio w organizację i obsługę osób (turystów, odwiedzających) udających się do miejsc występowania czynników umożliwiających zaspokojenie potrzeb turystycznych (walorów turystycznych). • Jednostki te różnią się między sobą formą organizacyjną oraz rolą, jaką pełnią w tym procesie.

3. Główne grupy interesariuszy • Kryterium forma organizacyjna i rola w turystyce: 1. jednostki administracji rządowej (szczebla centralnego i terenowego); 2. jednostki zajmujące się promocją turystyki (na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym); 3. jednostki samorządu terytorialnego; 4. jednostki samorządu gospodarczego i zawodowego; 5.organizacje pracodawców; 6. jednostki non profit; 7. jednostki naukowo-badawcze; 8. jednostki zajmujące się świadczeniem usług turystycznych, - podstawową grupę stanowią przedsiębiorstwa turystyczne.

4. Polityka Turystyczna • Istota • Identyfikowanie obszarów wymagających interwencji • Określanie celów tej interwencji - przy uwzględnieniu zasad zrównoważonego rozwoju • Wyznaczanie zadań dla poszczególnych grup interesariuszy , realizowanych za pomocą dostępnych narzędzi • Określanie procedury, metod i mierników ewaluacji (oceny) stopnia realizacji założonych celów

5. Polityka turystyczna – kto ją ustala? • Kto ją ustala na szczeblu: • UE • Krajowym • Regionalnym • Lokalnym • W jakich dokumentach jest zapisana: • Strategie • Programy • Plany • Jakie ma znaczenie dla przedsiębiorców ?

6. Polityka turystyczna na szczeblu UE • Możliwość prowadzenia polityki zależy od zapisów Traktatu, określających kompetencje UE w określonych obszarach

7. Kompetencje Organów UE • Traktat lizboński przyznał organom UE kompetencje do prowadzenia działań (kompetencje wspomagające). • Zgodnie z art. 195 Traktatu o funkcjonowaniu UE Unia uzupełnia działania państw członkowskich, w szczególności przez wspieranie konkurencyjności w tym sektorze. • Działania UE skierowane są w szczególności na: • zachęcanie do tworzenia korzystnego środowiska dla rozwoju przedsiębiorstw turystycznych; • wspieranie współpracy między państwami członkowskimi w szczególności poprzez wymianę dobrych praktyk.

8. Kompetencje Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego • Parlament i Rada zostały upoważnione do ustanawiania środków w celu uzupełniania działań prowadzonych przez państwa członkowskie mających na celu • poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw oraz • zacieśnienie współpracy w dziedzinie turystyki, z wyłączeniem jednak harmonizacji prawa

9. Rola Komisji Europejskiej • Kierunki działania Komisji zostały określone w wydanym w 2010 r. – Komunikacie: Europa najpopularniejszy kierunek na świecie – nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego” • Zaproponowane w Komunikacie Kierunki działań zostały pozytywnie ocenione : • przez Radę ( w konkluzjach wydanych w październiku 2010 w oparciu o Komunikat Komisji) • Przez Parlament Europejski (wrzesień 2011 r.)

10. Kierunki Działań Wspierających • Stymulowanie konkurencyjności sektora turystycznego w Europie; • Wspieranie rozwoju zrównoważonej i odpowiedzialnej turystyki wysokiej jakości; • Konsolidacja wizerunku i widoczności Europy jako zbioru kierunków turystycznych wysokiej jakości i opartych na zasadach zrównoważonego rozwoju; • Pełne wykorzystanie potencjału różnych obszarów polityki i instrumentów finansowych UE na rzecz rozwoju turystyki

11. Działania Wspierające • W Komunikacie określono 21 działań wspierających, służących realizacji przyjętych priorytetów • Opracowano dokument implementacyjny określający terminy realizacji poszczególnych działań.

12. Wpływ UE Na Politykę Turystyczną Krajów Członkowskich • Zgodnie z traktatem UE może podejmować tylko działania wspierające • O kierunkach polityki turystycznej decydują państwa członkowskie. • Nie ma wspólnej polityki turystycznej UE • W obszarze turystyki są prowadzone działania wspierające (EDEN,, wspólny portal, promocja Europy na rynkach państw trzecich BRIC, Calypso, projekt 50 000, Wirtualne Obserwatorium Turystyki, Platforma „Technologie Informacyjno – Komunikacyjne” , szlaki kulturowe,…) • Turystyka wchodzi w zakres polityk horyzontalnych i sektorowych UE

13. Narodowa polityka turystyczna • Na czym polega jej istota? • Kto ją tworzy? • W jakiej formie jest prezentowana interesariuszom?

14. Polityka Turystyczna Państwa - istota Polityka turystyczna państwa - działania NTA i NTO - polegające na: • identyfikowaniu obszarów wymagających interwencji ze strony państwa, • określaniu celów tej interwencji z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju (formułowanie priorytetów) i • wyznaczaniu zadań dla poszczególnych grup interesariuszy służących realizacji przyjętych priorytetów, w tym w szczególności zadań dla centralnej administracji rządowej, realizowanych za pomocą dostępnych narzędzi, • a także na określaniu procedury, metod i mierników wykorzystywanych w procesie systematycznej oceny stopnia realizacji założonych celów tej polityki (ewaluacja).

15. Kto tworzy ? Administracja rządowa • Szczebel centralny: podział 1. Narodowa Administracja Turystyczna (NAT) – organ odpowiedzialny za określanie i realizację polityki państwa w dziedzinie turystyki, • Narodowa Organizacja Turystyczna (NOT) – organ odpowiedzialny za sprawy promocji

16. Na jakiej podstawie? • Podstawa prawna – ustawa z 4.09.1997 r. o działach administracji rządowej. W swej pierwotnej wersji ustawa ta łączyła sprawy kultury fizycznej i turystyki w jeden dział administracji rządowej o nazwie „kultura fizyczna i turystyka” • Dokonana w 1999 r. nowelizacja tej ustawy uczyniła turystykę odrębnym działem administracji rządowej obejmującym sprawy: - zagospodarowania turystycznego kraju oraz - mechanizmów regulacji rynku turystycznego.

17. Kompetencje „Ministra Właściwego d.s. Turystyki” Wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej, nie zastrzeżone w odrębnych przepisach do kompetencji innych organów.  W szczególności należy do niego: • inicjowanie i opracowywanie polityki Rady Ministrów w stosunku do turystyki, • przedkładanie Radzie Ministrów inicjatyw i projektów aktów normatywnych dotyczących turystyki, • realizacja polityki Rady Ministrów w odniesieniu do turystyki i koordynowania jej wykonywania przez organy, urzędy oraz jednostki organizacyjne podległe lub nadzorowane.

18. Zmiany • Prezes Rady Ministrów ma swobodę w przyporządkowywaniu poszczególnych działów administracji poszczególnym ministrom. • W odniesieniu do turystyki - w okresie 1999/2008 - Prezes Rady Ministrów sześciokrotnie skorzystał z przyznanych mu uprawnień przekazując turystykę do kompetencji: • 1999 r. - Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej, • 2000 r. - Ministra Gospodarki, • 2003 r. - Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, • 2004 r. - Ministra Gospodarki i Pracy, • 2005 r. - Ministra Gospodarki, • 2007 r. – Ministra Sportu i Turystyki.

19. Zadania Ministra Właściwego do Spraw Turystyki • Opracowywanie, wdrażanie, monitorowanie oraz współudział w tworzeniu strategicznych dokumentów rządowych i programów wpływających na rozwój turystyki, • Inicjowanie i opiniowanie aktów normatywnych wpływających na rozwój turystyki, • Prowadzenie działań związanych z rozwojem infrastruktury turystycznej w Polsce, • Dokonywanie oceny funkcjonowania sektora usług turystycznych,

20. Zadania Ministra Właściwego do Spraw Turystyki - cd. • Podejmowanie działań w celu zwiększenia konkurencyjności polskiej oferty turystycznej, • Koordynacja zadań z zakresu integracji europejskiej w sektorze turystyki, • Prowadzenie spraw związanych z rozwojem sektora turystyki w ramach Krajowego Programu Reform, • Podejmowanie inicjatyw dotyczących kształtowania aktywnej polityki traktatowej w obszarze umów międzyrządowych o współpracy w dziedzinie turystyki i udział w pracach organizacji międzynarodowych,

21. Zadania Ministra Właściwego do Spraw Turystyki – cd. • Realizacja zadań wynikających z ustaw: • o usługach turystycznych: • Wydawanie przepisów wykonawczych (rozporządzeń do ustawy) • Rozpatrywanie odwołań od decyzji marszałków województw dotyczących: • organizatorów turystyki i pośredników turystycznych; • przewodników turystycznych i pilotów wycieczek; • kategoryzacji obiektów hotelarskich, • Kontrola ww. grup podmiotów; • Prowadzenie • Centralnej Ewidencji Organizatorów Turystyki i Pośredników Turystycznych; • Centralnego Wykazu Obiektów Hotelarskich • Centralnego Wykazu Organizatorów Szkoleń dla Kandydatów na Przewodników Turystycznych i Pilotów Wycieczek

22. Zadania Ministra Właściwego do Spraw Turystyki – cd. 2. O Polskiej Organizacji Turystycznej -sprawowanie nadzoru nad Polską Organizacją Turystyczną oraz Regionalnymi i Lokalnymi Organizacjami Turystycznymi, 3. O zasadach uznawania kwalifikacji w zawodach nabytych w państwach członkowskich UE(uznawanie kwalifikacji pilotów wycieczek i przewodników turystycznych), • Współpraca i wspieranie przedsięwzięć organizacji pozarządowych działających w dziedzinie turystyki;

23. Dokumenty Rządowe Określające Kierunki Polityki Państwa • Podstawa prawna” • Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tekst jednolity - Dz. U. z 2007 r. Nr 65, poz. 437 z późn. zm.) przyznała ministrom kompetencję inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działów, którymi kierują. 2) Opracowywane są dokumenty określające kierunki tej polityki

24. Dokumenty Rządowe Określające Kierunki Polityki Państwa- Kierunki Rozwoju Turystyki do 2015 Roku. • W 2006 roku skończył się okres realizacji „Strategii rozwoju turystyki w latach 2001-2006. Rządowego programu wsparcia rozwoju turystyki w latach 2001-2006” • Minister właściwy ds. turystyki podjął decyzję o opracowaniu kolejnego strategicznego dokumentu dla sektora turystyki - Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku”, który został przyjęty przez Rząd w październiku 2008 r. • Dokument ten określa cele, priorytety i podstawowe zadania polityki państwa wobec sektora turystycznego, a także obszary finansowego wsparcia programów samorządu wojewódzkiego i zadań administracji lokalnych, podmiotów gospodarczych, organizacji i stowarzyszeń

25. Realizacja • Kierunki rozwoju turystyki do 2015 roku są realizowane na 2 poziomach: • Poziomie zadań rekomendowanych przez Międzyresortowy Zespół ds. koordynacji zadań Rządu zawartych w Kierunkach rozwoju turystyki do2015 roku, który planuje się powołać zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów (Poziom I) • Poziomie zadań rekomendowanych wszystkim podmiotom działającym na rzecz rozwoju turystyki (Poziom II)

26. Środki na realizację • Środkibudżetowe administracji centralnej, w szczególności organu administracji właściwego w zakresie turystyki, • Środki jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów gospodarczych działających w wielu sektorach obsługujących turystykę. • Kapitał prywatnywspierany przez samorządy lokalne wykorzystujące możliwości wsparcia, jakie stwarzają rządowe strategie sektorowe; • Programy pomocowe UE.

27. Rządowa Administracja Terenowa • Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda. • Podstawa prawna: ustawa z 5.06.1998 r. o administracji rządowej w województwie • Zgodnie z tą ustawą  administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej: • a) wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej, • b) organy administracji niezespolonej, • c) organy samorządu województwa.

28. Kompetencje Wojewody • Do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej nie zastrzeżone dla innych organów administracji państwowej. • Szczegółowe zadania i kompetencje wojewody w poszczególnych dziedzinach wyznaczają ustawy. Do zadań wojewody – szczególnie istotnych dla funkcjonowania i rozwoju turystyki międzynarodowej należy wydawanie paszportów i wiz, prowadzenie rejestru zaproszeń, wydawanie cudzoziemcom tymczasowych dokumentów podróży

29. Samorząd Terytorialny • Jednostki samorządu terytorialnego: • samorząd gminny; • samorząd powiatowy; • samorząd wojewódzki. • Zadania: • Własne - wszystkie sprawy publiczne nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań własnych samorządu należą m.in. sprawy kultury fizycznej i turystyki. - Zlecone – z zakresu administracji rządowej; na ich realizację otrzymują środki z budżetu państwa.

30. Samorząd TerytorialnyWojewódzki • Ustawą z 29.07.2005o zmianie niektórych ustaw w związku ze zmianami w podziale zadań i kompetencji administracji terenowej zadania powierzone wojewodzie z dniem 1.01.2006 r. przeszłydo kompetencji marszałka województwa, będącego organem samorządu wojewódzkiego.

31. Zadania Marszałka Województwa Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych wyznacza marszałkowi województwa następujące zadania: • dokonywanie wpisu do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych oraz kontrola ich działalności, a także kontrola działalności agentów turystycznych, • dysponowanie środkami z gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej na rzecz klientów korzystających z usług organizatorów lub pośredników turystycznych, • prowadzenie rejestru organizatorów szkoleń dla kandydatów na pilotów wycieczek i przewodników turystycznych, a także kontrola szkoleń

32. Zadania Marszałka Województwa • powoływanie komisji egzaminacyjnych • wydawanie uprawnień pilota wycieczek i przewodnika turystycznego oraz kontrola ich działalności • wydawanie promes i kategoryzacja obiektów hotelarskich, prowadzenie ich ewidencji oraz kontrola obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie.

33. Gminy Ustawa o usługach turystycznychpowierzyła gminomrealizację następujących zadań z zakresu administracji rządowej w spawach turystyki: • prowadzenie ewidencji pól biwakowych, oraz tzw. innych obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, • kontrolowanie obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie, • zawiadamianie organów prowadzących ewidencje obiektów hotelarskich (marszałków województw) o uchybieniach stwierdzonych w czasie kontroli tych obiektów; • wydawanie nakazu wstrzymania świadczenia usług hotelarskich do czasu usunięcia stwierdzonych w czasie kontroli uchybień w obiektach hotelarskich, na polach biwakowych i kwaterach prywatnych,

34. Jednostki Zajmujące się Promocją Turystyki w Polsce. Podstawa prawna: ustawa z 25.06.1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej W Polsce jednostkami zajmującymi się promocją i informacją turystyczną są: • na szczeblu krajowym jest Polska Organizacja Turystyczna, • na szczeblu regionalnym – Regionalne Organizacje Turystyczne, • na szczeblu lokalnym - Lokalne Organizacje Turystyczne.

35. Polska Organizacja Turystyczna • Podstawa prawna: Ustawa z 25.06.1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej (POT) • Podstawowa funkcja  - tworzenie warunków dla współpracy organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego i organizacji zrzeszających przedsiębiorców zajmujących się świadczeniem usług turystycznych, w tym samorządu gospodarczego i zawodowego, oraz stowarzyszeń działających w dziedzinie turystyki. • Forma organizacyjna - POT jest państwową osobą prawną, nad którą nadzór sprawuje minister właściwy do spraw turystyki

36. Polska Organizacja Turystyczna -zadania 1) promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie, 2) zapewnianie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie, 3) inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastruktury turystycznej, 4) wykonywanie innych zadań powierzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, samorząd gospodarczy i zawodowy oraz stowarzyszenia działające w turystyce; 5) inspirowanie tworzenia regionalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednego lub więcej województw, oraz lokalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednej lub więcej jednostek samorządu lokalnego, a także współdziałanie z nimi

37. Polska Organizacja Turystyczna • Dla realizacji powierzonych zadań, POT współpracuje w szczególności z: • jednostkami samorządu terytorialnego, • regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi, • organizacjami zrzeszającymi przedsiębiorców z dziedziny turystyki, w tym samorządu gospodarczego i zawodowego, oraz stowarzyszeniami działającymi w tej dziedzinie, • polskimi przedstawicielstwami zagranicznymi - w zakresie zadań wykonywanych za granicą. • Organami POT są:  Rada Polskiej Organizacji Turystycznej i Prezes Polskiej Organizacji Turystycznej

38. Polska Organizacja Turystyczna - Przychody • dotacje budżetowe, • bezzwrotna pomoc zagraniczna, • dochody z działalności gospodarczej, • wpłaty jednostek samorządu terytorialnego, • przychody ze sprzedaży rzeczowych składników mienia, • przychody z tytułu przekazania do odpłatnego używania rzeczowych składników mienia,

39. Polska Organizacja Turystyczna - Przychody 7. wpłaty organizacji zrzeszających przedsiębiorców, prowadzących działalność gospodarczą w dziedzinie turystyki, wypoczynku, sportu i rekreacji, 8. wpłaty przedsiębiorców, prowadzących działalność gospodarczą w dziedzinie turystyki, wypoczynku, sportu i rekreacji; 9. darowizny i zapisy, 10. inne przychody. • Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego, jednostek zrzeszających przedsiębiorców oraz przedsiębiorców mają charakter dobrowolny

40. Marketingowa Strategia Polski w Sektorze Turystyki na lata 2008-2015 - charakterystyka • Strategia POT jest strategią zróżnicowania rynkowego z koncentracją narzędzi dostosowanych do rynku • Strategia będzie uaktualniana co dwa lata w miarę ewolucji rynku i rozwoju produktów. • Operacyjne plany marketingowe będą przygotowywane corocznie. • Opracowywany dokument jest zgodny ze Kierunkami rozwoju turystyki do 2015 r. (MSiT), Strategią Promocji Polski (MSZ), Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK). • Zakres strategii obejmuje trzy sfery zadań określonych w ustawie o POT.

41. Rozwój Systemu Informacji Turystycznej • Zakłada się podjęcie działań zamierzających do zapewnienia funkcjonowania i rozwoju krajowego systemu informacji turystycznej. Wśród tych działań wymienić należy trzy najważniejsze grupy: • Działania na rzecz tworzenia zintegrowanej sieci informacji turystycznej; • Rozwój systemu turystycznego oznakowania dróg (tworzenie tras turystycznych); • Dalszy rozwój narodowego portalu turystycznego

42. Samorząd gospodarczy • Samorząd gospodarczy w turystyce jest rozproszony. Nie ma jednej jednostki reprezentującej interesy wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w turystyce. • Formy organizacyjne samorządu gospodarczego: • Izby gospodarcze - „izba gospodarcza jest organizacją samorządu gospodarczego reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów”. • Stowarzyszenia – „stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym i trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych”. • Zrzeszenia

43. Izby Gospodarcze • Podstawa prawna: ustawa z 30.05.1989 r. o izbach gospodarczych • Do jej zadań należy: • kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej, • wyrażania opinii o projektach rozwiązań prawnych, • może uczestniczyć w przygotowaniu projektów aktów prawnych • dokonywanie ocen wdrażania i funkcjonowania przepisów prawnych.

44. Podział Izb Gospodarczych Kryteria: Zasięg działania izby: • izby o zasięguogólnopolskim, ich przykładem jest Polska Izba Turystyki, Polska Izba Hotelarska, Izba Hotelarska Polskiego Zrzeszenia Hoteli czy Izba Gospodarcza „Uzdrowiska Polskie”, • izby o zasięgu regionalnym, których przykładem są regionalne izby turystyczne

45. Podział Izb Gospodarczych Sektory, do których zalicza się zrzeszone podmioty : • izby zrzeszające przedsiębiorstwa jednej branży - ich przykładem jest Izba Hotelarska Polskiego Zrzeszenia Hoteli • izby gospodarcze zrzeszające podmioty gospodarcze należące do różnych branż (Polska Izba Turystyki, ) Mimo podejmowanych wielokrotnie prób dotychczas nie udało się w Polsce stworzyć samorządu gospodarczego reprezentującego interesy wszystkich branż turystycznych.

46. Zrzeszenia • Podstawa prawna - ustawa z 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych podmiotów gospodarczych. • Ustawa określa zasady tworzenia i działania samorządu zawodowego osób -przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie handlu, gastronomii i usług, transportu, innych rodzajów działalności (z wyjątkiem osób, które uzyskały status rzemieślnika)

47. Zrzeszenia • Przedsiębiorcy mogą według wyboru, zrzeszać się w zawodowych samorządowych organizacjach: • zrzeszeniach handlu i usług; • zrzeszeniach transportu; • innych organizacjach przedsiębiorców.

48. Zrzeszenia • Zadaniem zrzeszenia jest: • utrwalanie więzi środowiskowych, postaw zgodnych z zasadami etyki i godności zawodu, a także • prowadzenie na rzecz członków działalności kulturalnej, oświatowej i socjalnej, • zakładanie i prowadzenie kas oraz funduszów zapomogowo-pożyczkowych oraz • reprezentowanie członków wobec organów administracji państwowej

49. Tworzenie Zrzeszeń • Minimalna liczba członków założycieli 50 a w przypadku transportu 200 • Uchwalenie statutu zrzeszenia, określającego: • zakres i zasięg działania zrzeszenia, • zdania, • organy oraz • zakres tryb ich działania, • prawa i obowiązki członków, • źródła finansowania działalności statutowej • Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego – z chwilą wpisu zrzeszenie uzyskuje osobowość prawną

50. Ogólnokrajowe Reprezentacje Zrzeszeń • Warunki powołania: • minimalna liczba zrzeszeń - co najmniej 10; • statut; • wpis do KRS. Z chwilą wpisu – uzyskuje osobowość prawną. • Obecnie funkcję tę pełni Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług. Jest ona jedyną ogólnopolską organizacją samorządową skupiającą małe i średnie przedsiębiorstwa handlowe, gastronomiczne i usługowe • Przynależność do niej jest całkowicie dobrowolna • minimalna liczba zrzeszeń - co najmniej 10; statut; wpis do KRS. Z chwilą wpisu – uzyskuje osobowość prawną. • Obecnie funkcję tę pełni Naczelna Rada Zrzeszeń Handlu i Usług. Jest ona jedyną ogólnopolską organizacją samorządową skupiającą małe i średnie przedsiębiorstwa handlowe, gastronomiczne i usługowe • Przynależność do niej jest całkowicie dobrowolna