Sytuacja na rynkach finansowych w Polsce i Europie

1. CORPORATE FINANCE Sytuacja na rynkach finansowych w Polsce i Europie 17 kwietnia 2009 roku ADVISORY

2. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

3. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

4. Eurorynek kredytów konsorcjalnych Rynek kredytów konsorcjalnych – obecna sytuacja • Spadek o 46% r/r łącznej kwoty kredytów dla klientów z regionu EMEA spowodowany spadkiem transakcji M&A o 43% (rok 2007 był rokiem rekordowym) • Wzrost o 100% liczby transakcji refinansowania, które zdominowały rynek w pierwszym półroczu 2008 r. • Rynek zdominowany przez kredytobiorców z sektora finansowego (banki) i spożywczego • Znaczący wzrost zmienności cen ze znaczącym wzrostem marż (nawet pow. 200 pb) • Spadek aktywności banków w zakresie udzielania finansowania dla projektów inwestycyjnych zarówno w formule finansowania korporacyjnego jak i project finance

5. Eurorynek kredytów konsorcjalnych Rynek kredytów konsorcjalnych – obecna sytuacja Źródło: S&P LCD European Leveraged Loan Review

6. Średni poziom marż na Eurorynku Średnie marże dla finansowania korporacyjnego o ratingu inwestycyjnym w Europie Zachodniej Źródło: S&P LCD European Leveraged Loan Review • Bardzo znaczący wzrost marż widoczny jest dla finansowania korporacyjnego o ratingu inwestycyjnym • W 2007 r. średnie marże wynosiły 47,0 punktów bazowych, w 2008 r. było to około 110 punktów bazowych Wzrost marży nie dotyczy wyłącznie transakcji o wysokim wskaźniku zadłużenia

7. Skrócenie okresu zapadalności kredytów na Eurorynku Struktura wolumenu udzielonych kredytów w 2007 i 2008 roku Źródło: Loan connector • Ograniczenie płynności banków na rynku kredytów konsorcjalnych wpłynęło na skrócenie terminów finansowania. Znacznemu zmniejszeniu uległ wolumen kredytów długoterminowych, powyżej 7 lat. Wzrósł udział kredytów udzielanych na okres do 3 lat. Od początku 2008 r. nastąpiło ograniczenie „agresywnych” struktur finansowania, co skutkuje skróceniem okresu finansowania oraz stopniowym zaostrzaniem wymogów odnośnie wskaźników finansowych

8. Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo - Wschodniej • Region Europy Środkowej i Wschodniej (bez Rosji) dotknięty problemami związanymi ze zmniejszeniem się akcji kredytowej oraz znacznym pogorszeniem warunków pozyskania finansowania, w szczególności finansowania długoterminowego • Problemy z pozyskaniem finansowania w pierwszej kolejności dotknęły sektor bankowy oraz firmy deweloperskie później sektor średnich i małych przedsiębiorstw • Zachodzące zmiany na rynku mają negatywny wpływ na sektor publiczny, który ma problemy z pozyskaniem długoterminowego finansowania • Od końca 2007 r. obserwuje się trend rosnących marż kredytowych, co wynika z malejącej płynności banków oraz wzrastającego kosztu pozyskania kapitału, jak również z zaostrzenia polityki kredytowej banków Fala zawirowań dotarła do regionu Europy Środkowo-Wschodniej z półrocznym opóźnieniem

9. Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo – Wschodniej (c.d.) Europa Środkowa i Wschodnia – wartości i liczba kredytów konsorcjalnych Źródło: Loan connector

10. Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie Środkowo – Wschodniej (c.d.) Średnie marże w regionie CEE Źródło: Loan connector

11. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

12. Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • W 2008 roku, banki w ramach konsorcjów kredytowych pożyczyły polskim firmom łącznie około 7,5 miliarda PLN to oznacza spadek o około 53% w stosunku do roku 2007 • W latach 2006 oraz 2007 r. polski system bankowy charakteryzował się nadpłynnością. Miało to istotny wpływ na obniżenie kosztu finansowania (marże) często nie odzwierciedlające ryzyka kredytowego podmiotu/projektu inwestycyjnego • Ostatnią dużą transakcją zorganizowaną dla polskiego przedsiębiorstwa był konsorcjalny kredyt inwestycyjny udzielony Grupie Lotos w czerwcu 2008r w kwocie 1,7 mld USD. Największym kredytem konsorcjalnym pozostaje kredyt dla PGE Elektrowni Bełchatów SA na łączną kwotę 3,4 miliarda PLN, zorganizowany w 2007r. • Spadek płynności banków spowodowany jest trudnościami z finansowaniem się banków na rynku kapitałowym i międzybankowym • Wraz z ustabilizowaniem się sytuacji nie należy oczekiwać złagodzenia polityki kredytowej banków, które zaostrzają kryteria kredytowania z uwagi na spowolnienie gospodarcze

13. Podsumowanie zmian na rynku kredytów konsorcjalnych w Polsce • Pogarszająca się sytuacja na rynku bankowym w Polsce i Eurorynku powoduje zacieśnianie polityki kredytowej skutkujące dla kredytobiorców: • ograniczeniem finansowania długoterminowego • mniejszymi kwotami transakcji oraz kwotami zaangażowania banków / inwestorów w pojedyncze transakcje oraz w finansowanie dla jednego kredytobiorcy • obniżeniem limitów koncentracji banków / inwestorów dla poszczególnych branż • skróceniem okresu finansowania (do 5-7 lat dla finansowania inwestycji typu „corporate lending”) • znaczącym zmniejszeniem apetytu kredytowego na udzielanie „underwriting’u” • zmniejszeniem zainteresowania banków transakcjami typu „project finance” • większym udziałem kapitału własnego głównie w transakcjach typu „LBO”, „project finance” • znacznym wzrostem oprocentowania dla kredytobiorców, w niektórych wypadkach kilkakrotny • zaostrzeniem warunków kredytowych, (m.in. poziomu łącznego zadłużenia kredytobiorcy) • koniecznością dywersyfikacji źródeł finansowania: łączenie kredytów wraz z obligacjami, środkami unijnymi, finansowaniem udzielanym przez instytucje multilateralne • powrotem zainteresowania strukturami typu „mezzanine financing” czy obligacjami zamiennymi

14. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

15. Rynek Euroobligacji • W 2008 cały system finansowy był poważnie zablokowany, a wiele jego części nie funkcjonowało tak jak powinno, standardy emisji zostały znacząco zaostrzone, wzrosła zmienność rynku obligacji • Wzrost oprocentowania obligacji związany był z niską płynnością na rynku, zmiennością rynku oraz rosnącymi obawami inwestorów odnośnie złych warunków gospodarczych w Europie i na świecie. • Od początku 2009 roku sytuacja na rynku Euroobligacji zaczyna się powoli stabilizować. W tym roku według danych indeksu Merrill Lynch U.S. Corporate Master zawierającego około 2.500 korporacyjnych obligacji, wartość rynku wynosi około USD 1,5 biliona w tym wartość rynku obligacji denominowanych w EUR wynosi EUR 662 miliardy (USD 844 miliardy) zawierających 651 emisji obligacji • W tym roku według Societe Generale wartość emisji na Eurorynku osiągnęła już kwotę około EUR 79 miliardów co stanowi około 60% łącznej wartości emisji przeprowadzonych w roku 2008 r. Wzrost oprocentowania Euroobligacji korporacyjnych Źródło: Mark - IT

16. Rynek Euroobligacji - Podsumowanie • Oczekiwania kontynuacji trudnej sytuacji w sektorze bankowym: • większe zainteresowanie emitentów rynkiem obligacji • wyższe oprocentowanie dla emitentów • Emitenci to głównie podmioty: • o dobrym standingu finansowym i ratingu AAA/AA/A • aktywnie emitujący w przeszłości obligacje • dywersyfikujące źródła finansowania wobec trudności w pozyskaniu finansowania na rynku bankowym • Płynność oraz zmienność rynku pozostaje głównym problemem inwestorów i emitentów z powodu: • presji wywołanej koniecznością wykupu zapadającego długu • braku sygnałów poprawy sytuacji gospodarczej i nasilające się przekonanie o długotrwałej recesji w skali globalnej • Pierwotny rynek nowych emisji jest głównie nastawiony na refinansowanie zapadających kredytów bądź zapewnienie finansowania działalności bieżącej emitentów • Zmniejszenie średniej kwoty poszczególnych transz emisji do EUR 200-300 milionów

17. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

18. Rozwój rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Rynek papierów dłużnych w Polsce 1997 - 2008 Źródło: Fitch Ratings

19. Rozwój rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce (c.d.) Rynek Nieskarbowych Papierów Dłużnych, IV kw. 2007 – IV kw. 2008 Źródło: Fitch Polska

20. Rynek obligacji w Polsce • Wielkość rynku w 2008 r. wyniosła 44,7mld PLN (w 2007 r. - 42,6 miliardów PLN) • 71% rynku (31,7mld PLN) to papiery średnio- i długoterminowe wyemitowane przez przedsiębiorstwa, banki oraz jednostki samorządu terytorialnego • Płynność dla podmiotów o dobrym standingu finansowym - alternatywa dla finansowania kredytem • W 2008 r. wzrósł udział emisji obligacji na cele refinansowania zapadającego długu; nieznacznie wzrosła wartość emisji obligacji komunalnych • Przełom 2008/2009 to mniejszy popyt ze strony inwestorów - dysponują mniejszymi środkami • Wstrzymanie decyzji emitentów o emisji z powodu wysokiej zmienności rynku • Oprocentowanie obligacji zbliżone do oprocentowania kredytów bądź wyższe, z powodu: • rosnące koszty refinansowania się inwestorów • rosnąca liczba emisji obligacji • Inwestorzy koncentrują się na emitentach o dobrym standingu finansowym, popyt stymulowany przez: • dywersyfikację portfela inwestycji • środki napływające do funduszy emerytalnych • możliwość nabycia obligacji przychodowych • Oferta publiczna w dalszym ciągu mało popularna

21. Struktura rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Nabywcy nieskarbowych papierów dłużnych długo – i krótkoterminowych (grudzień 2008) Żródło: Fitch Ratings

22. Struktura rynku nieskarbowych papierów dłużnych w Polsce Struktura krajowego rynku nieskarbowych papierów dłużnych (grudzień 2008) Żródło: Fitch Ratings

23. Agenda • Aktualna sytuacja na rynkach finansowych • Rynek kredytów konsorcjalnych w Europie • Rynek kredytów konsorcjalnych w Polsce • Rynek Euroobligacji • Rynek papierów dłużnych w Polsce • Kontakt

24. Kontakt Alina Wołoszyn Dyrektor Wykonawczy Szef Grupy ds. Finansowania e-mail: awoloszyn@kpmg.pl tel.: +48 (22) 528 1218 fax: +48 (22) 528 1202 KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. ul. Chłodna 51 00 – 867 Warszawa Polska

25. Dziękujemy

26. Ograniczenie odpowiedzialności • Grupa Corporate Finance w Polsce funkcjonuje w ramach KPMG Advisory Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. (dalej „KPMG”). • Niniejszy dokument został przygotowany przez Grupę Corporate Finance firmy doradczej KPMG w dobrej wierze i przy zastosowaniu standardów stosowanych w przypadku podobnych opracowań. KPMG wyklucza jakąkolwiek swoją odpowiedzialność za poniesione straty czy też utracone potencjalne korzyści w związku z podejmowanymi w oparciu o niniejszy dokument działaniami, decyzjami lub zaniechaniem działania. • Niniejszy dokument jest subiektywną opinią Grupy Corporate Finance firmy doradczej KPMG przygotowaną na podstawie ogólnodostępnych informacji, wiedzy rynkowej i własnego doświadczenia oraz doświadczenia zespołu. Jest prawdopodobne, że nie wszystkie istotne informacje i okoliczności mogące mieć wpływ na treść niniejszego materiału i przedstawione wnioski były znane Grupie Corporate Finance firmy doradczej KPMG w momencie przygotowywania tego materiału i w związku z tym nie zostały w nim zawarte i wzięte pod uwagę. • KPMG we własnym imieniu oraz w imieniu innych podmiotów stowarzyszonych z KPMG, wszystkich swoich partnerów, pracowników oraz agentów nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności w stosunku do osób trzecich lub innych podmiotów za poniesione straty lub utracone korzyści wynikające z lub w związku z decyzją lub działaniami podjętymi w oparciu o niniejszy dokument i/lub pozostałe rezultaty prac. • Informacje zawarte w niniejszym dokumencie powinny być interpretowane wyłącznie w kontekście treści przekazanych w trakcie ustnej prezentacji KPMG.