İnternet’te Çocuklara Yönelik Tehditlere İlişkin Öğretmen İnançları

1. İnternet’te Çocuklara Yönelik Tehditlere İlişkin Öğretmen İnançları Yeşim YENİLMEZ Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı Beytepe-ANKARA Yüksek Lisans Tez Savunması, 20 Haziran 2012 Danışman: Doç. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU

2. 1. GİRİŞ • 1.1. Problem Durumu • 1.2. Araştırmanın Amacı • 1.3. Araştırmanın Önemi • 1.4. Problem Cümlesi • 1.4.1. Alt Problemler

3. GİRİŞ

4. 1.1. Problem Durumu • İnternet kullanımının giderek yaygınlaşması, • Hemen hemen her yaştan her bireyin bu ortamı kullanması, • İnternetin denetiminin tek bir merkezden yapılamaması gibi nedenlerden dolayı İnternet kullanıcıları arasında sayıları önemli bir yere sahip çocuklar için bir takım risk ve tehditler oluşturmaktadır.

5. Internet World Stats 2012

6. Internet World Stats 2012

7. 17 Ocak 2012 Salı tarihli Hürriyet gazetesinden alınmıştır.

8. 1.1. Problem Durumu (2) • Çocukların ruhsal yapısını bozabilecek risk ve tehditler • İnternet’teki şiddet: Sanal zorbalık, • İnternet’teki çocuk istismarı (çocuk pornografisi ve pedofili) ve • İnternet bağımlılığı olarak üç genel başlık altında gruplandırılabilir.

9. İnternet’teki Şiddet: Sanal Zorbalık • Çocuklar İnternet ortamında kötü niyetli kimseler tarafından kasıtlı olarak tekrarlanan ve zarar verme amacı taşıyan davranışlara maruz kalabilirler.

10. İnternet’teki Şiddet: Sanal Zorbalık (2) 16 Ocak 2012 Pazartesi tarihli Hürriyet gazetesinden alınmıştır.

11. İnternet’teki Çocuk İstismarı (Çocuk Pornografisi ve Pedofili) • İnternet‘le, çocuklar için uygun olmayan şiddet, korku, pornografik vb içeriklerin oluşturulması ve yayınlanması ile • Kimlik bilgilerinin gizlenerek çocukların kandırılması kolay hale gelmiştir.

12. 3 Haziran 2012 tarihli Taraf gazetesinden alınmıştır.

13. İnternet Bağımlılığı • Gelişimsel dönemde olan çocuklar için İnternet’in aşırı bir biçimde kullanımı fiziksel ve psikolojik bir takım sorunlara yol açmaktadır. Bunlar genel olarak: • Depresyon, mutsuzluk , anksiyete bozuklulukları ve suçluluk • Sosyal ilişkilerin bozulması • Uyku bozuklukları • Kas ve iskelet sistemi problemleri • Akademik başarının düşmesi şeklinde sıralanabilir.

14. 1.2. Araştırmanın Amacı • Bu çalışmanın amacı • internette çocuklara yönelik tehditler konusunda okulda onların yanı başında olan öğretmenlerinin bu konu hakkındaki inançlarını (görüşlerini) ortaya çıkarmak ve • bu doğrultuda okullarda alınabilecek önlemleri tartışmaktır.

15. 1.3 Araştırmanın Önemi • Çocukların internette risk ve tehditlerle karşılaştıklarında ne yapmaları gerektiğini bilmeleri ve nasıl başa çıkacakları konusunda eğitim almaları bir ihtiyaçtır. • Öğretmenlerin internette çocuklara yönelik tehditler hakkındaki inançları, verecekleri eğitimin niteliği için önem arz etmektedir.

16. 1.4 Problem Cümlesi • İnternette çocuklara yönelik tehditler konusunda öğretmenlerin inançları nedir?

17. 1.4.1. Alt Problemler • Öğretmenlerin öğrencilerin İnternet kullanımları ve İnternet’te yaşadıkları tehlikeler konusundaki genel düşünceleri nelerdir? • Öğretmenlerin İnternette çocuklara yönelik tehditlerden • Sanal zorbalık konusundaki görüşleri nelerdir? • İnternetteki çocuk istismarı konusundaki görüşleri nelerdir? • İnternet bağımlılığı konusundaki görüşleri nelerdir?

18. 1.4.1. Alt Problemler (2) • Öğretmenlerin; • Öğrencilerin İnternet kullanımları ve İnternet’te yaşadıkları tehlikeler konusundaki düşünceleri okullarının bulunduğu ortamın sosyoekonomik düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • Sanal zorbalık konusundaki düşünceleri okullarının bulunduğu ortamın sosyoekonomik düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet’teki çocuk istismarı konusundaki düşünceleri okullarının bulunduğu ortamın sosyoekonomik düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet bağımlılığı konusundaki düşünceleri okullarının bulunduğu ortamın sosyoekonomik düzeyine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?

19. 1.4.1. Alt Problemler (3) • Öğretmenlerin; • Öğrencilerin İnternet kullanımları ve İnternet’te yaşadıkları tehlikeler konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • Sanal zorbalık konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet’teki çocuk istismarı konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet bağımlılığı konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sürelerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?

20. 1.4.1. Alt Problemler (4) • Öğretmenlerin; • Öğrencilerin İnternet kullanımları ve İnternet’te yaşadıkları tehlikeler konusundaki düşünceleriİnternet kullanım sıklıklarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • Sanal zorbalık konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sıklıklarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet’teki çocuk istismarı konusundaki düşünceleri İnternet kullanım sıklıklarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? • İnternet bağımlılığı konusundaki düşünceleriİnternet kullanım sıklıklarına göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir?

21. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

22. 2. İlgili Araştırmalar • 2.1. Çocukların/ergenlerin İnternette Karşılaşabilecekleri Risklerle İlgili Araştırmalar • 2.2. Sanal Zorbalık ile İlgili Araştırmalar • 2.3. İnternetteki Çocuk İstismarı ile İlgili Araştırmalar • 2.4. İnternet Bağımlılığı ile İlgili Araştırmalar • 2.5. İnternet Öz-Yeterliği İlgili Araştırmalar

23. 2.1. Çocukların/ergenlerin İnternette Karşılaşabilecekleri Risklerle İlgili Araştırmalar • Çocukların/ergenlerin internette karşılaşabilecekleri risklerle ilgili çalışmalarda; • Yetişkinler tarafından alınabilecek önlemlerin, çocuklar için tehlike oluşturabilecek riskli çevrim-içi faaliyetlerin görülme oranlarını düşürdüğü, • Ergenlerin/çocukların çevrim-içi risklere bağlı olarak fiziksel ve psikolojik bir takım bireysel sorunlar yaşadıkları, • Çocukların çevrim-içi risklere maruz kalma oranlarının yaşla doğru orantılı olarak arttığı gözlenmiştir.

24. 2.2. Sanal Zorbalık ile İlgili Araştırmalar • Sanal zorbalık ile ilgili araştırmalarda, • Sanal zorbalığa maruz kalan çocukların dikkat eksikliği, devamsızlık, okul başarısında düşüş gibi bir takım problemler yaşadıkları, • Sanal zorba ve kurban rollerinin yaşantılara bağlı olarak değişebileceği, • İnternet tabanlı iletişim araçlarının kullanım sıklığının, sanal zorba/kurban olma durumu ile ilişkili olduğu, • Sosyal ağ siteleri, eş zamanlı konuşma odaları siteleri ve anlık mesajlaşma programlarının sanal zorbalığın çoğunlukla meydana geldiği ortamlar olduğu, • Çocukların/ergenlerin sanal zorbalığa maruz kaldıklarında genellikle durumu yetişkinlerden önce arkadaşlarına anlattıkları, • Erkeklerin kadınlara oranla daha fazla sanal zorbalık yapma eğilimi gösterdiği, • Sanal zorba ve sanal kurban olma durumlarının, geleneksel akran zorbalığı ve kurbanlığı ile ilişkili olduğu, • Eğitimli ebeveynlere sahip olanların, çevrim içi tacize maruz kalma olasılığını düşürdüğü gözlenmiştir.

25. 2.3. İnternetteki Çocuk İstismarı ile İlgili Araştırmalar • İnternetteki çocuk istismarı ile ilgili araştırmalarda, • Çocukların gençlere oranla gördükleri uygunsuz içerikten daha fazla rahatsızlık duydukları, • İnternette müstehcen içerikli görüntülerin izlemenin erken cinsel deneyimler yaşamayla ilişkili olduğu, • Cinsiyet, yaş ve etnik köken gibi faktörlerin cinsel görüntü taleplerinin oluşmasında etkili olduğu görülmektedir.

26. 2.4. İnternet Bağımlılığı ile İlgili Araştırmalar • İnternet bağımlılığı ile ilgili araştırmalarda, • Problemli internet kullanıcıların diğer kullanıcılara göre daha yalnız olduğu, depresyon, stres gibi bir takım ruhsal sorunlar yaşadıkları, • Utangaçlık ve kontrol odağı değişkenlerinin internet bağımlılığı ile ilişkili olduğu, internet bağımlısı olan bireylerin kendi hayatları üzerinde düşük kontrole sahip oldukları, • Bağımlıların konuşma odaları, haber grupları ve çevrim-içi oyunları yoğun bir şekilde kullandıkları, • İnternet bağımlılığının günlük yaşamı ve sosyal ilişkileri önemli ölçüde etkilediği gözlenmiştir.

27. 2.5. İnternet Öz-Yeterliği İlgili Araştırmalar • İnternet öz-yeterliği ilgili araştırmalarda • İnternet öz-yeterliğinin deneyim, internet kullanım sıklığı, yaş, internete karşı pozitif tutum, internet ortamında edinilen olumlu yaşantılar ve çevrim-içi becerilerle ilişkili olduğu, • internet tabanlı öğrenme ortamlarıyla ilgili eğitimlerin internet öz-yeterliğini geliştirmede pozitif bir etkisi bulunduğu gözlenmiştir.

28. YÖNTEM

29. 3. YÖNTEM • 3.1. Araştırmanın Yöntemi • 3.2. Çalışma Grubu • 3.3. Veri Toplama Araçları • 3.4. Uygulama Süreci • 3.5. Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi

30. 3.1. Araştırmanın Yöntemi • Bu araştırma, betimsel bir araştırmadır. • Öğretmenlerin İnternet’te çocuklara yönelik tehditler hakkındaki görüşleri belirlenerek konu hakkında genel farkındalık durumları ortaya koyulmaya çalışılmıştır. • Ayrıca öğretmenlerin görüşlerinin eğitsel internet kullanım özyeterlik düzeylerine göre farklılaşıp farklılaşmadığı belirlenmeye çalışılmıştır.

31. 3.2. Çalışma Grubu • Araştırmanın çalışma grubunu, Türkiye’de • 2011-2012 eğitim öğretim yılındaki • anaokulu, • ilköğretim, • lise ve • dershanelerde görev yapan • 51 ilden toplam • 583 öğretmen oluşturmaktadır. • Katılımcı öğretmenler, elverişli örnekleme yöntemiyle seçilmiştir.

32. 3.2.1. Çalışma Grubunun Özellikleri • Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı

33. Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı (2)

34. Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı (3) Katılımcıların görev yaptıkları illere göre dağılımları incelendiğinde, Türkiye’de 51 ilden 583 öğretmenin katıldığı görülmüştür. • Çalışmaya en çok katılımın olduğu il %40,6 oranla Ankara’dır. • Çalışmaya en az katılımın olduğu iller %0,2 oranla Ağrı, Amasya, Artvin, Bartın, Çanakkale, Gümüşhane ve Hatay’a aittir.

35. Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı (4)

36. 3.3. Veri Toplama Araçları • Araştırmada veri toplamak aracıyla üç araç kullanılmıştır: • Kişisel Bilgi Formu • İnternet Tehlikeleri Farkındalık Anketi • Eğitsel İnternet Kullanım Öz-yeterlik İnancı Ölçeği

37. 3.4. Uygulama Süreci • Verilerin toplanması işlemi iki şekilde gerçekleştirilmiştir. • Anket ve ölçek çıktılarının okullara posta yoluyla iletilmesi ve uygulamadan sonra araştırmacıya posta yoluyla iade edilmesi ile • Çevrim-içi ortamda yer alan anket ve ölçeğin adresinin elektronik ortamda katılımcılara iletilerek doldurmaları ile veriler toplanmıştır.

38. 3.5. Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi • Bu çalışmada elde edilen verilerin analizinde, • Frekans, yüzde, • Aritmetik ortalama, standart sapma, standart hata ve • Ki-kare testi uygulanmıştır.

39. Bulgular ve Yorumlar

40. 4.1. Öğretmenlerin öğrencilerin İnternet kullanımları ve İnternet’te yaşadıkları tehlikeler konusundaki genel düşünceleri nelerdir?

41. Öğretmenlerin büyük bir bölümü • öğrencileri için internetin güvenli bir ortam olmadığını ve • öğrencilerin bu ortamda karşılaşabilecekleri sorunların farkında olmadıklarını düşünmektedir. • %73,9 ‘ü öğrencilerin internet kullanımlarına sınırlama getirilmesi gerektiğine inanmaktadır. • Çocukların internet kullanımları sınırlama, onlarda teknolojiden uzak kalma endişesi oluşturabileceği için internetteki risk ve tehlikelere yönelik etkin bir çözüm olmayabilir. • Öğretmenlerin öğrencilerinin çevrim-içi becerilerine ilişkin görüşlerinin farklılaştığı gözlenmiştir. • Öğretmenlerin derslerine girdikleri öğrencilerin internet kullanım sürelerinin ve yaş gruplarının farklı olmasının ya da • Öğretmenlerin internet kullanımı hakkında sahip oldukları bilgi ve becerilerin düzeyininöğrencilerinin çevrim-içi becerilerini değerlendirmede etkili olduğu ileri sürülebilir.

42. 4.2.1. Öğretmenlerin internette çocuklara yönelik tehditlerden sanal zorbalık konusundaki görüşleri nelerdir?

44. Öğretmenlerin sanal zorbalık davranışları hakkında genel olarak bilgi sahibi olduğu gözlenmektedir. • Öğretmenlerin önemli bir bölümü erkeklerin kadınlara oranla sanal zorba olma ihtimallerinin daha fazla olduklarını düşünmektedirler. • Bu görüş üzerinde okullarda yaygın olarak görülen fiziksel şiddetin daha çok erkeklerin arasında gözlenmesinin etkili olduğu söylenebilir.

45. 4.2.2. Öğretmenlerin internette çocuklara yönelik tehditlerden internetteki çocuk istismarı konusundaki görüşleri nelerdir?

46. 0

47. Öğretmenlerin büyük çoğunluğu internetteki çocuk istismarı sorunu hakkında genel olarak farkında oldukları söylenebilir. • Öğretmenlere kendi öğrencilerinin internette duygusal ve cinsel istismara uğrayıp uğramadıkları sorulduğunda her iki durumda da kararsız kalanların oranın yüksek olduğu gözlenmiştir (duygusal istismar %45,6; cinsel istismar %28,3 ). Bu durumun nedeni olarak; • Öğrencilerin internet erişimlerinin yalnızca okulla sınırlı olmaması • Öğrencilerin istismara uğradıklarında durumun farkına varamamaları gösterilebilir.

48. Öğretmenlerin yarıdan fazlası internetteki çocuk pornografisiyle uğraşan kişilerin hepsini çocuklara karşı cinsel istek duyan (pedofili) kimseler olarak düşünmektedir. • Oysa araştırmalar (*) bu işi yalnızca ticaret amacıyla yapan bireylerin de olduğunu göstermektedir. (*) Krone, T. (2004). A typology of online child pornography offending. Trends & issues ln crime and criminal justice, No: 279. Australian Institute of Criminology, Canberra, Australia. [Çevrim-içi: http://aic.gov.au/documents/4/F/8/%7B4F8B4249-7BEE-4F57-B9ED-993479D9196D%7Dtandi279.pdf], Erişim tarihi: 10 Ekim 2011. Polat, O. (2006). Çocukların cinsel sömürüsü raporu. 2006; 1-40. [Çevrim-içi: www.0-18.org/raporlar/cocuk_cinsel_somuru_rapor_01.doc], Erişim tarihi: 23 Nisan 2011.

49. 4.2.3. Öğretmenlerin internette çocuklara yönelik tehditlerden internet bağımlılığı konusundaki görüşleri nelerdir?