T. C. ANKARA VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

1. T. C. ANKARA VALİLİĞİ İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ Eğitim Şube Müdürlüğü www.asm.gov.tr

2. ERKEN ÇOCUKLUK GELİŞİMİNİN DESTEKLENMESİ

3. AMAÇ Erken çocukluk gelişiminin önemini kavrayıp ailelerin çocuklarını nasıl destekleyecekleri konusunda bilgi kazandırmak

4. Erken çocukluk gelişiminin desteklenmesinin amacını ve önemini söyleyebilme Erken çocukluk döneminde beyin gelişiminin özelliklerini söyleyebilme Erken çocukluk döneminde beyin gelişimini etkileyen faktörleri sayabilme Bebeklik döneminde ve erken çocukluk döneminde gelişimin desteklenmesi için aile tutumlarını söyleyebilme HEDEFLER

5. ERKEN ÇOCUKLUK GELİŞİMİ (EÇG) • 0-6 yaş çocukların fiziksel, zihinsel ruhsal ve sosyal gelişimini kapsamaktadır. • Beslenme, sağlık, zihinsel gelişim ile sosyal iletişimleri için gerekli tüm girişimleri içerir.

6. AMACI • Tüm çocukların doğuştan sahip oldukları fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal yeteneklerini geliştirmelerinin sağlanmasıdır.

7. ÖNEMİ Erken dönemden itibaren gelişimleri desteklenen çocuklar: • Daha zeki • Daha pratik düşünebilen • Daha iyi duyup konuşabilen • El-göz koordinasyonu daha iyi • Okula uyumları ve okul başarıları daha iyi çocuklardır.

8. GELİŞİMİN DESTEKLENMESİ Çocuğun; • Daha zeki • Daha sağlıklı • Daha uyumlu • Daha becerikli • Daha üretken • Daha mutlu bir birey olmasını sağlayabilir.

9. İYİ EĞİTİLMİŞ BİREYLERİN TOPLUMA FAYDASI • Toplumsal gelişime faydalıdırlar • Yeni teknolojilere uyum yetenekleri iyidir • Demokratik işleyişi kolaylaştırırlar • Düşük üreme oranı ve düşük suç işleme oranı

10. BEYİN GELİŞİMİ-1 • Beyin gelişimi gebeliğin ilk ayında başlar ve buluğ çağı boyunca devam eder. • Yaşamın ilk beş yılında daha hızlı olmaktadır. • Beyin gelişimini etkileyen en önemli faktörler; • Beslenme • Zararlı kimyasal maddelerle karşılaşma • Bebeğe verilen uyarılar ve onun yaşadığı deneyimler

11. BEYİN GELİŞİMİ-2 • Beyin hücreleri arasındaki bağların oluşumunu ve beyin gelişimini sağlayan iki tip uyarı vardır: • Işık ve ses gibi mutlaka gerekli olan uyarılar • Bebeklerin ailelerinden bireysel olarak aldıkları uyarılar • İyi uyarılar: sevgi, ilgi, anlayış • Kötü uyarılar: azarlama, öfke, zarar verme

12. BEYİN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN EN SIK KARŞILAŞILANLARI

13. UYGUN BEYİN GELİŞİMİNİ SAĞLAMAK VE ZARARLI ETKİLERDEN KORUMAK-1 • Gebelik izlemi ve doğum bir sağlık kuruluşunda yapılmalı, • Gebelikte alkol, sigara kullanılmamalı, sigara dumanının olduğu ortamlarda bulunulmamalı, • Gebe, kendini her türlü hastalıktan özenle korumalı,

14. UYGUN BEYİN GELİŞİMİNİ SAĞLAMAK VE ZARARLI ETKİLERDEN KORUMAK-2 • Doğumdan sonra ilk bir hafta içerisinde bebeğin topuk kanı aldırılmalı (fenilketonüri ve hipotiroidi tarama testleri için), • Bebek ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmeli, • 6. aydan sonra anne sütü ile beraber uygun ek gıdalara başlanmalı,

15. UYGUN BEYİN GELİŞİMİNİ SAĞLAMAK VE ZARARLI ETKİLERDEN KORUMAK-3 • Bebek ve çocukların bulunduğu hiçbir kapalı ortamda sigara içilmemeli, • Bebek ve çocukların zararlı kimyasallarla teması önlenmelidir.

16. MİZAÇ-1 Her bebeğin/çocuğun doğuştan getirdiği bir doğası vardır. Bu onun; • Hareketliliğini • Duygu durumunu • Tepkilerini etkileyerek mizacını oluşturur. • Ailenin bebeği gözlemlemesi ile bebeğin mizacını anlaması mümkündür. • Bebek aileden başka bir kişi ile kıyaslanmamalıdır.

17. MİZAÇ-2 • Bebeğin kendi düzenini oturtması da ilk yıl için önemli bir gelişim basamağıdır. • İlk yılda; • beslenme • uyku düzeni • duyguların düzenlenmesi için, bebeğin desteklenmesi gerekir.

18. UYKU • Bebeklerin uyku düzenleri birbirinden farklılık gösterir. • Bazı bebekler gece, bazıları gündüz daha çok uyur. • Uyku düzeninin belirlenmesinde evde yaşayanların düzeni önemlidir. • Aile bireylerinin yaşantılarında değişiklik yapmaları gerekebilir.

19. BESLENME-1 • Beslenme bebeklerde bakım ile aynı anlamı taşır. • Her yaşta çocuğun hem büyümesini hem de gelişmesini destekler • Önemli olan doğru besinlerin tüketilmesi ve beslenme sırasında anne-baba ile bebek arasında sıcak ve etkili bir iletişim kurulmasıdır.

20. BESLENME-2 • 0-6 aylık bebekler sadece anne sütü ile beslenmelidir. • 6 aydan sonra anne sütü alan bebeklere de ek gıdalar başlanmalıdır.

21. EK GIDAYA GEÇİŞ-1 • Bebeklerin mide kapasitesi 1 su bardağı (200ml) kadardır. • 6-8 aylık bebeklere 2-3 ana öğün, 1-2 ara öğün verilir.(gıdalar püre şeklinde olmalı) • 9. aydan sonra 3-4 ana öğün, 1-2 ara öğün verilmelidir (gıdalar parçacıklı olabilir veya bebeğin eline verilebilir) • 12.aydan itibaren bebek aile sofrasına oturabilir.

22. EK GIDAYA GEÇİŞ-2 • Bebeklerin mide kapasiteleri küçük olduğundan verilen gıdaların besleyici değerinin yüksek olması gerekir. • Önemli olan tüketimin dengeli ve büyümenin yeterli olmasıdır. • Bütün bunlar kadar anne-bebek ilişkisi de bu dönemin başarısını etkiler • Altıncı aydan sonra (6-36 aylar) bebekler ayrılma ve bireyselleşme sürecine girerler. Bu dönem aynı zamanda ek gıdaya geçiş dönemidir.

23. EK GIDA VERİRKEN DİKKAT EDİLECEKLER • Gıdaların temiz olmasına • Annenin ve bebeğin ellerinin yıkanmasına • Hazırlanan gıdaların kısa sürede tüketilmesine • Tüketilmeyen kısmın güvenli olarak saklanmasına • Temiz tabak, çatal,kaşık, bardak kullanılmasına • Biberon kullanılmamasına

24. 6. AYDAN SONRA BEBEĞİN BESLENMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER-1 • Bebeği dik ve karşıya bakacak şekilde oturtun • Çocuğun karşısına oturup göz teması kurun • Beslemeden önce yiyeceğe ilgi göstermesini bekleyin • Önceleri istediği zaman sonraları da belli bir programa oturtun • İlgili olun fakat aşırı ısrarcı olmayın

25. 6. AYDAN SONRA BEBEĞİN BESLENMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER-2 • Onunla yumuşak ve destekleyici ses tonuyla konuşun • Çabuk ilgisini kaybediyorsa , konuşma, davranışlar ve çevre ile onu aşırı uyarmayın. • Yiyeceklere dokunmasına ve kendi kendini beslemesine izin verin • Yeme hızını çocuğun belirlemesine izin verin

26. 6. AYDAN SONRA BEBEĞİN BESLENMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER-3 • Yiyecek seçimine saygı gösterin, bir gıdayı reddederse bunun yerine geçebilecek başka gıdalar deneyin • İstediği kadar yemesine ve doyduğu zaman bırakmasına izin verin

27. DUYGULARIN DÜZENLENMESİ Altıncı aydan itibaren bebeklerin iki temel duygusu vardır • Memnuniyet • Sıkıntı

28. MEMNUNİYET • Göz teması, gülümseme ve coşkulu konuşmalar olumlu duygularını arttırır • Aileler bebeklerin ilişki kurma isteklerine hem dokunma okşama gibi fiziksel, hem de konuşmayla sözel cevaplar vermelidir • Bebek ile oyun oynanması da onun memnuniyetini arttırır

29. SIKINTI • Ağlama bebeğin sıkıntısını ifade etmesinin en temel yoludur. • Bebek sıkıntıda ise anne/baba tarafından sakinleştirilmesi uygundur • Bu bebeğin güven duygusunu arttırır ve benlik saygısının gelişimini sağlar. • Sıkıntıları tutarlı bir şekilde giderilen bebekler daha kolay sakinleştirilebilir • 9. aydan sonra yabancılara ve yeni ortamlara karşı daha endişelidirler

30. ÇOCUKLARIN BENLİK KONTROLÜ-1 Erken dönemlerden itibaren benlik kontrolü; • Uyku düzeni oluşturması, • Beslenme düzeni oluşturması, • Tuvalete hükmetmesi, • Ayrılık ve korkuyla başa çıkmasıyla başlar. • Anne/babalar çocuklarına bağımsız karar verebilecekleri bazı seçenekler sunarak bu sürece katkıda bulunabilirler.

31. ÇOCUKLARIN BENLİK KONTROLÜ-2 • Fazla özgürlük çocuğun destek gereksinimini karşılamaz • Fazla kısıtlama anne/baba –çocuk çatışmasına neden olur • Anne-babalar çocuğun mizacını anlayıp buna saygı gösterdikçe çocuk daha kolay benlik kontrolü geliştirecektir

32. BAĞLANMA (SAĞLIKLI BAĞLILIK GELİŞTİRME) • Bağlanma, çocuğun ilk yaşında, anne babayla çocuk arasında güven ve sevgiye dayalı ilişki oluşmasıdır. • Bağlanma, ilk birkaç ayda gelişmeye başlayarak dokuzuncu ayda tam oluşur. • Bebeğin anne/baba ile güvenli bir bağlanma yapması, onun sosyal ve duygusal gelişiminin temel taşlarından biridir

33. SAĞLIKLI BAĞLILIK GELİŞTİRME Sağlıklı bağlanma; • Benlik saygısı, • Arkadaş ilişkileri, • Problem çözme yeteneği, • Benlik kontrolüne önemli katkıda bulunur.

34. BAĞLANMAYI OLUMSUZ ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Anne/babanın ruhsal veya zihinsel hastalıklarının olması • Anne-babanın şiddete (cinsel, fiziksel ve duygusal şiddet) maruz kalma öyküsü • Aile içi sorunlar • Bebeğin geçirdiği hastalıklar • Anne/babanın deneyimsiz olması

35. Öyle yaparsan bi daha annen olmam annem olmadan ne yaparım bennnnn!!!

36. UYGUN OLMAYAN/GÜVENSİZ BAĞLANMA BELİRTİLERİ • Anne-babayı ihmal eden veya onlarda rahatlama aramayan içe kapanık bebek • Özellikle anne-babayı tercih etmeyen ve tüm yetişkinlere benzer yakınlık gösteren bebek • İştah problemi (az veya çok yeme) olan bebek

37. EGEMENLİK • Bebekler 6. aydan sonra tekrarlardan ve benzer davranışlar yapmaktan hoşlanırlar. • Bebekler aynı hareketleri tekrar tekrar yaparak davranışlarının: • Kendi bedenleri • Nesneler • Anne/babaları • Diğerleri üstündeki etkisini gözlemler.

38. BEBEKLE NASIL İLETİŞİM KURULUR? • Anne-babaların, bebekleri ile doğdukları andan itibaren sürekli konuşmaları gerekir. • Bebekler bu konuşmalara ilk başta hareketleri ile daha sonra agulayarak ve heceleyerek tepki verirler. • Anne-babalar erken dönemden itibaren bebeklerine basit kitaplar okumalıdır.

39. BEBEKLE NASIL İLETİŞİM KURULUR? • Oyun, duygusal gelişim ve zekâ gelişimi için çok önemlidir. • Oyunlar: • Bebeğin ihtiyaçlarına ve ilgilerine göre olmalı (bebekler kendileri için anlamlı deneyim içeren oyunlara katılır) • Bebeklerin gelişim basamağına uygun olmalı • Aileler, oyunun başlatılması ve yönetilmesi • sorumluluğunu çocuğa bırakmalı.

40. ÇEVRE ÇEVRE-1 Çocuğun bulunduğu her ortamın onun gelişimi üzerine etkisi vardır. Çocuklar için uyarıcı olan ortamlar; • Güvenli olmalı, • Keşfedeceği nesneler bulunmalı, • Hareket özgürlükleri olmalı, • Farklı duyusal uyarılar (renk, dokunma, ses gibi) içermeli,

41. ÇEVRE-2 • Televizyon bir uyarıcı değildir. İki yaşından küçük çocuklara televizyon seyrettirilmemelidir. • Daha büyük çocukların ise günde en fazla bir-iki saat yaş grubuna uygun olarak hazırlanmış programları, bir yetişkinin eşliğinde izlemeleri uygundur. • Bebeğin yaşına uygun olmayan programların; -uyku -beslenme -kişilik özellikleri üzerinde olumsuz etkileri vardır.

42. EV KAZALARINDAN KORUNMA

43. EV İÇİ KAZALARIN ÖNLENMESİ-1 • Bebeğin yatağının yumuşak olmaması, yatağın içinde gereksiz yorgan, battaniye, örtü, yastık vs. bulundurulmamalıdır. • Bebeğin yüz üstü yatırılmaması • Bebeğin küçük bir çocukla yalnız bırakılmaması • Bebeği tutarken sıcak bir şey içilmemesi, sıcak eşyaların çocuğun bulunduğu ortama getirilmemesi

44. Ev içi kazaların önlenmesi için EV İÇİ KAZALARIN ÖNLENMESİ-2 • Etrafta küçük ve sivri cisimlerin olmaması • Anne/babaların evin tümünü bebeğin/çocuğun gözüyle inceleyip gerekli düzenlemeler yapması • İlaç, deterjan ve kimyasalların çocuğun ulaşamayacağı şekilde ve kendi kaplarında saklanması • Çocuğa poşet, balon verilmemesi • Dolapların kilitlenmesi

45. Ev içi kazaların önlenmesi için EV İÇİ KAZALARIN ÖNLENMESİ-3 • Yürüteç kullanılmaması • Tencere vs saplarının hep içeriye doğru konması • Çocuğun tutup çekeceği şekilde masa örtülerinin kullanılmaması • Elektrik prizlerinin kapatılması • Merdiven başlarının kapatılması • Soba ve ısıtıcılar için engeller konması • Ağzı açık su kaplarının olmaması

46. Ev içi kazaların önlenmesi için EV İÇİ KAZALARIN ÖNLENMESİ-4 • Yürürken bebeğin sürekli takip edilmesi • Kibrit, sigara gibi yanıcıların kaldırılması • Çocuğun evde, arabada veya banyoda yalnız bırakılmaması gerekir.

47. BEBEKLİK DÖNEMİ SONRASI GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

48. UYKU • Bir yaşından sonra çocuğa kazandırılması gereken en önemli alışkanlıklardan biridir. • Yeterli ve doğru beslenme uyku düzeninin ilk şartlarındandır.

49. ÇOCUKLARIN YETERLİ UYKU ALABİLMELERİ VE UYKU SORUNLARINI AZALTABİLMEK İÇİN-1 • Aileler bazı uyku alışkanlıkları oluşturmalıdır. (tuvalete gitme, diş fırçalama, kitap okuma gibi) • Çocuk her gün (tatil günleri de dahil) aynı saatte uykuya yatırılmalıdır. Sabahları da aynı saatte uyandırılmalıdır. • Uyku öncesi 1-2 saat aşırı hareketten, kafein içeren gıdalardan kaçınılmalıdır.

50. ÇOCUKLARIN YETERLİ UYKU ALABİLMELERİ VE UYKU SORUNLARINI AZALTABİLMEK İÇİN-2 • Uygun olmayan televizyon programları da çocuğun uyku düzenini bozabilir. • Yatırdıktan sonra çocukla bir süre beraber olmak onu sakinleştirmek gerekir. (okşamak, kitap okumak, masal anlatmak, vs.) • Yatak odasının ısısı, ışığı önemlidir.