PODAŻ PIENIĄDZA

1. 1 PODAŻ PIENIĄDZA POPYT NA PIENIĄDZ

2. 2 Podaż pieniądza RYNEK PIENIĄDZA

3. Pieniądz i podaż pieniądza • Pieniądz: Powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany • Podaż pieniądza: Podaż pieniądza ustalana jest przez bank centralny (w Polsce przez Radę Polityki Pieniężnej i NBP).

4. Rodzaje pieniądza • Pieniądz towarowy (np. złoto, muszelki, skóry itp.) • Pieniądz symboliczny (banknoty, monety). • Pieniądz bezgotówkowy

5. Funkcje pieniądza • Środek wymiany • Jednostka rozrachunkowa • Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) • Płynność pieniądzato łatwość z jaką dane aktywo można zamienić na gotówkę (przez łatwość rozumiemy szybkość i pewność takiej zamiany).

6. Miary pieniądza • M0 = gotówka w obiegu pozabankowym (C) + rezerwy gotówkowe banków (R) = baza monetarna (H) • M1= gotówka w obiegu pozabankowym (C) + depozyty na żądanie (D) = C + D • M2 = M1+ depozyty terminowe z terminem pierwotnym od 2 lat włącznie + depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie • M3 = M2+ operacje z przyrzeczeniem odkupu + dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat włącznie

7. 7 SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE? podaż pieniądza = gotówka + wykreowany pieniądz kredytowy Pierwotna kreacja pieniądza: - wprowadzanie gotówki przez bank centralny do systemu - kredyty udzielane bankom komercyjnym przez bank centralny Wtórna kreacja pieniądza: - udzielanie kredytów przez banki komercyjne swoim klientom RYNEK PIENIĄDZA

8. 8 SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE? Podmioty biorące udział w kreacji pieniądza: 1. bank centralny 2. banki komercyjne (operacyjne) 3. sektor prywatny 4. budżet państwa RYNEK PIENIĄDZA

9. Bank centralny Banki komercyjne Sektor prywatny Sektor publiczny (budżet) gotówka gotówka depozyty kredyty dla banków komercyjnych rezerwy obowiązkowe kredyty z banku centralnego rezerwy obowiązkowe obligacje kredyty dla klientów obligacje gotówka gotówka obligacje kredyty bankowe depozyty obligacje 9 SKĄD SIĘ BIERZE PIENIĄDZ W GOSPODARCE? RYNEK PIENIĄDZA

10. Bank centralny Pierwszy Bank Komercyjny S.A. Drugi Bank Komercyjny S.A. 10 KREACJA PIENIĄDZA PREZ SYSTEM BANKOWY rezerwy = 5 rezerwy = 7,5 gotówka = 100 gotówka = 45 gotówka = 95 gotówka = 65 lokaty = 100 rezerwy = 5 rachunek bieżący = 95 rachunek bieżący = 45 kredyty = 75 kredyty = 95 Pierwszy Bank Komercyjny udziela kredytu w rachunku bieżącym na kwotę 95 zł innemu klientowi. Pierwszy Bank Komercyjny odprowadza rezerwę obowiązkową (stopa rezerw wynosi 5%), zmniejszając wielkość środków dostępnych dla kredytobiorców. Drugi Bank Komercyjny S.A. odprowadza rezerwę do banku centralnego (5% z 50 zł) w wysokości 2,50 zł Klient PBK S.A. zakłada lokatę terminową o wartości 100 zł Kredytobiorca Pierwszego Banku Komercyjnego S.A. spłaca ratę kredytu w wysokości 20 zł. Klient wykorzystuje środki z kredytu, aby uregulować własne zobowiązania (50 zł). Środki te trafiają na rachunek klienta Drugiego Banku Komercyjnego S.A. Proces kreacji kredytów może być dalej kontynuowany przez oba banki komercyjne działające w systemie bankowym gospodarki. gotówka = 50 gotówka = 47,5 rachunek bieżący = 50 rezerwy = 2,5 RYNEK PIENIĄDZA

11. 11 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY Wprowadzenie gotówki do systemu bankowego (np. poprzez złożenie depozytu) prowadzi do wycofania części tych środków w postaci rezerwy obowiązkowej (naliczanej od każdego przyjętego depozytu) oraz możliwość przeznaczenia pozostałej kwoty na dalszą kreację pieniądza (poprzez udzielanie kredytów). Jeżeli kredyt zostanie wykorzystany, a środki te ponownie trafią do systemu bankowego, banki będą mogły dokonywać dalszej kreacji pieniądza (kolejne depozyty, kolejne rezerwy i kolejne kredyty). W ten sposób podczas kreacji pieniądza w systemie bankowym mamy do czynienia z procesami mnożnikowymi... RYNEK PIENIĄDZA

12. 12 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY Skala potencjalnych procesów mnożnikowych zależy bezpośrednio od: 1. Wielkości gotówki wprowadzonej dostępnej dla gospodarki (publiczności) 2. Wielkości środków, jakie publiczność zechce przechowywać w systemie bankowym (tzw. stopa preferencji gotówkowych) 3. Wielkości rezerw obowiązkowych, które będą pomniejszały dostępne dla gospodarki środki z przeznaczeniem na kredyty Skala procesów mnożnikowych i w konsekwencji podaży pieniądza zależy oczywiście także od popytu na pieniądz (zwłaszcza kredyty) oraz pozostałych narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego, które regulują kreację pieniądza w systemie bankowym. RYNEK PIENIĄDZA

13. stopa preferencji gotówkowych(ile złożyć w postaci depozytów w bankach?) rezerwa obowiązkowa(do banku centralnego) kredyty wykorzystanie kredytu oznacza, że część środków trafia z powrotem do obiegu, a stopa preferencji gotówkowych mówi znowu o tym, ile pozostanie w systemie bankowym jako depozyty rezerwa obowiązkowa(ale mniejsza niż poprzednio) kredyty(ale mniejsze niż poprzednio) 13 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY GOTÓWKA U PUBLICZNOŚCI ŚRODKI W DYSPOZYCJI BANKÓW ŚRODKI W DYSPOZYCJI BANKÓW RYNEK PIENIĄDZA

14. 14 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY Wprowadzamy następujące oznaczenia i zależności: D - depozyty płatne na każde żądanie (a vista) a - stopa rezerwy obowiązkowej (jaki procent każdego depozytu ma zostać wycofany z obiegu w postaci rezerwy); na przykład stopa a = 5% oznacza, że z każdych 100 zł depozytu 5 zł staje się rezerwą a 95 zł może stać się kredytem; Wtedy wielkość rezerw obowiązkowych (R) od przyjętych depozytów (D) i stopie rezerwy (a) wyraża się wzorem: R = a · D RYNEK PIENIĄDZA

15. 15 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY C - gotówka w obiegu c - stopa preferencji gotówkowych (jaką wielkość gotówki będę przechowywać posiadając depozyt o wartości 1 zł); na przykład stopa c = 20% oznacza, że dokonuję takiego podziału środków pomiędzy depozyty i gotówkę, że przy 100 zł depozytu będę również posiadać 20 zł gotówki; Wtedy wielkość gotówki (C) przy przyjętych depozytach (D) i stopie preferencji płynności (c) wyraża się wzorem: C = c · D RYNEK PIENIĄDZA

16. 16 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY B - baza monetarna M1 - agregat pieniężny o najwyższym stopniu płynności (pieniądz transakcyjny) Zachodzą przy tym następujące zależności: B = C + R orazM1 = C + D Wykorzystując otrzymane wcześniej zależności mamy: B = c·D + a·D = (a+c)·DM1 = c·D + D = (c+1)·D Dzieląc wyrażenia stronami i przekształcając mamy: RYNEK PIENIĄDZA

17. 17 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY Otrzymana zależność pokazuje, że: 1.Im większa jest baza monetarna tym więcej pieniądza można wykreować 2.Im wyższa stopa preferencji gotówkowych (im więcej środków przechowujemy w postaci gotówki), tym mniejszy jest mnożnik kreacji pieniądza i mniejsze możliwości zwiększania podaży pieniądza 3.Im wyższa jest stopa rezerw obowiązkowych, tym mniejsze są możliwości kreacji pieniądza RYNEK PIENIĄDZA

18. 18 POPYT NA PIENIĄDZ Zazwyczaj wskazuje się na trzy motywy popytu na pieniądz: 1.motyw transakcyjny 2.motyw przezornościowy 3.motyw spekulacyjny RYNEK PIENIĄDZA

19. ZADANIE Banki komercyjne utrzymują rezerwy gotówkowe w wysokości 5% stanu zgromadzonych wkładów. Klienci banków trzymają w gotówce zasoby pieniądza równe ¼ ich wkładów w bankach. Zasób pieniądza wielkiej mocy wynosi 12 mld zł. a) Oblicz mnożnik kreacji pieniądza. b) Ile wynosi podaż pieniądza jeżeli zarówno klienci jak i banki utrzymują zasoby gotówki na niezmienionym poziomie? Przypuśćmy, że banki dochodzą do wniosku, że mogą utrzymać rezerwy gotówkowe na poziomie 4% wkładów c) Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza. d) Ile wynosi obecnie wielkość podaży pieniądza odpowiadająca warunkom równowagi? Przypuśćmy, że banki nadal utrzymują stopę rezerw gotówkowych na poziomie 5% wkładów, ale klienci zwiększają swe zasoby gotówkowe do poziomu 30% wkładów w bankach. e) Oblicz nową wartość mnożnika kreacji pieniądza. f) Jaka ilość pieniądza zapewnia tera z równowagę?