Medico-legale status van richtlijnen

1. Medico-legale status van richtlijnen Stefaan Callens Hoogleraar gezondheidsrecht KUL Advocaat Antwerpen 27 maart 2010

2. Zorgrichtlijnen - definitie “systematisch ontwikkelde aanbevelingen die de beroepsbeoefenaar en de patiënt moeten helpen bij het nemen van beslissingen omtrent gepaste zorg in een specifieke situatie”

3. Kenmerken zorgrichtlijnen • Kenmerken • Niet-bindende gedragsvoorschriften als leidraad voor professionals in hun dagelijkse praktijk • Flexibel • Systematisch ontwikkeld door de beroepsgroep

4. Doelstellingen zorgrichtlijnen • Verbeteren en garanderen van kwaliteit in de zorg • Beperken van de uitgaven in de gezondheidszorg

5. Voordelen zorgrichtlijnen • Uitgevaardigd door de beroepsgroep zelf • Voorkomen van de defensieve geneeskunde – kwaliteitsverbetering in de zorg • Instrument voor kennisoverdracht • Betere communicatie tussen patiënt en arts

6. Nadelen zorgrichtlijnen • Beperking van de medisch - professionele autonomie - kookboekgeneeskunde? • Beperking van de autonomie van de patiënt? • Wetenschappelijke verstarring? • Correcte aanbevelingen?

7. Relativering nadelen • Grenzen aan de medisch-professionele standaard • Rechten van de patiënt • Art. 5 Wet Patiëntenrechten • Verbod tot het voorschrijven van onnodig dure en zinloze behandelingen

8. Juridische waarde van zorgrichtlijnen • Arts volgt richtlijn? • Arts volgt richtlijn niet? • Voorwaarden voor opstellen van “goede” zorgrichtlijnen? • Aansprakelijkheid van opstellers van zorgrichtlijnen? • Zorgrichtlijnen en terugbetaling van buitenlandse behandeling?

9. Zorgrichtlijnen en andere documenten • Richtlijnen • Protocollen : • schriftelijke handelingsinstructie voor zorgvuldig professioneel handelen in de zorg • Afspraken die door beroepsbeoefenaren worden gemaakt om de zorg zo goed mogelijk te laten verlopen => Een geëxpliciteerde vorm van consensus over de (multidisciplinaire) aanpak van een bepaald probleem • Standaarden : een overeengekomen uitvoeringsniveau aangeduid door beroepsbeoefenaren en is geschikt voor de aangesproken populatie (niet altijd op schrift gesteld) • Klinische paden • Medische reglementen (en ziekenhuiswetgeving)

10. Richtlijnen en patiëntenrechten • Art. 5 Wet patiëntenrechten • Recht op kwaliteitsvolle dienstvertrekking die beantwoordt aan behoeften van patiënt • Memorie van Toelichting … de toepasselijke standaarden zoals die voortvloeien uit de huidige wetenschap, worden nageleefd. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om standaarden uitgewerkt door wetenschappelijke verenigingen maar is daartoe niet beperkt…

11. Richtlijnen en zorgprogramma’s • Belang van richtlijnen voor zorgprogramma’s: • Cardiale pathologie • Richtlijnen voor gemeenschappelijke diagnostische en therapeutische klinische benadering • Oncologie • Richtlijnen voor diagnosestelling, behandeling, opvolging • Multidisciplinair oncologisch handboek • Borstkanker • Multidisciplinair oncologisch handboek

12. Aansprakelijkheid, richtlijnen en medische teams • Relatie medisch voorschrift/staand order en procedures en/of standaardverpleegplan KB18 juni 1990 • Centrale aansprakelijkheid van ziekenhuis (principe en uitzondering) • Rol van diensthoofd • Zorgtrajecten en aanbevelingen • Vb KB 21 januari 2009

13. Naar “kostenbesparende” richtlijnen • “Directe opname in wetgeving” • Vb. terugbetalingsvoorwaarden bij bepaalde geneesmiddelen • Verwijzing naar instanties die aanbevelingen/richtlijnen zullen opstellen • Sancties? Juridische waarde?

14. Kostenbesparende richtlijnen, impact van economische overwegingen en aansprakelijkheid • Verplichting om dure verstrekkingen aan te bieden? • Speelt de economische situatie van de patiënt een rol? • Verplicht om van kostenbesparende richtlijn af te wijken? • Verhouding recht op kwaliteitsvolle zorg versus kostenbesparende richtlijn

15. Aanbevelingen voor opname van kostenbesparende richtlijnen in het recht • Belang van procedure/inhoud van richtlijn • Democratisch gehalte van richtlijn • Zorgvuldigheid bij opstellen van richtlijn • Up to date houden van richtlijn • Relatie met wetgeving ongevallen voor schade in gezondheidszorg/ “No-fault wetgeving”?