Uczmy się przez całe życie! Alfabetyzacja cyfrowa podstawą gospodarki wiedzy

1. Uczmy się przez całe życie! Alfabetyzacja cyfrowa podstawą gospodarki wiedzy Krzysztof Głomb prezydent European Local Authorities’ Telematic Network (ELANET), członek Rady Informatyzacji, członek Komitetu Sterującego IPTS DG Nauka KE w Sewilli

2. Piramida wieku mieszkańców UE pokazuje, iż populacja pracowników starzeje się dynamicznie! 2004 2050 Gospodarka wiedzy, gospodarka oparta na wiedzy  gospodarka kraju, w którym co najmniej 15% zatrudnionych pracuje w sektorze edukacji, gałęziach przemysłu wysokich technologii, sektorze nauki i badawczo-rozwojowym, usługach biznesowych związanych z GOW oraz usługach społeczeństwa informacyjnego. Źródło: S. Scherbov, M. Mamolo, Probablistic Population Projections [2006] Motorem gospodarki wiedzy jest skorelowany z transformacją wzrost kompetencji cywilizacyjnych pracowników Obecny model społeczny i gospodarczy większości krajów europejskich nie jest do utrzymania bez zasadniczych zmian w priorytetach polityki edukacyjnej i transformacji systemów opieki zdrowotnej Zasadnicze kierunki zmian: • w roku 2050 30% społeczeństwa europejskiego stanowić będą osoby w wieku powyżej 65 roku życia • znacząco zmniejszy się liczba osób zasilających systemy emerytalne swoimi składkami • jedynym sposobem utrzymania wzrostu PKB niezbędnego do zbilansowania podaży pracy będzie • przedłużenie okresu aktywności zawodowej Europejczyków w zawodach GOW • mocno nasycone technologiami ICT środowisko życia i pracy wymusza podnoszenie kompetencji - • zdobywanie nowej wiedzy oraz kwalifikacji zawodowych i niezbędnych do swobodnego życia

3. Większość wskaźników e - rozwoju poniżej średniej europejskiej regularni użytkownicy Internetu w 2006 roku - 34,4% (46,7% w UE) najniższy w UE poziom penetracji szerokopasmowego do Internetu – zaledwie 4,5 % (w 2006r. – 15,7%) tylko 46,4% dużych i średnich przedsiębiorstw dysponuje szerokopasmowym dostępem do Internetu – ostatnie miejsce w UE trzecia pozycja od końca wg. wskaźnika komputerów z dostępem do Internetu na 100 uczniów drugie miejsce od końca wg. wskaźnika pracowni komputerowych z szerokopasmowym dostępem do Internetu (28% - 67% w UE) Dynamika wzrostu kompetencji jest w Polsce bardzo słaba – co wynika głównie z zaniechań i błędów kolejnych rządów Do czego Polsce są potrzebne kompetencje cywilizacyjne Polaków? •  blisko 50% wzrostu produktywności oraz ponad 25% wzrostu PKB jest wynikiem • inwestycji w ICT – to najsilniejszy czynnik wzrostu, o czym w Polsce nie pamiętamy! • Bez upowszechnienia alfabetyzacji cyfrowej utrzymanie wzrostu będzie niemożliwe • inwestycje w zastosowania ICT w branżach nie - ICT są najsilniejszym motorem rozwoju gospodarek narodowych – np. w przemyśle rolno – spożywczym, turystyce, • transporcie, farmaceutyce. Innowacyjność wymaga kompetencji cywilizacyjnych. • alfabetyzacja cyfrowa jest prerekwizytem aktywności na współczesnym rynku pracy. Każdy projektowany proces transformacyjny w państwie w XXI wieku musi zakładać posiadanie odpowiednich kompetencji cywilizacyjnych przez grupy docelowe transformacji – np. pracowników administracji i opieki zdrowotnej, mieszkańców wsi, nauczycieli • w Polsce zarówno rząd, jak i samorządy wydają się nie brać pod uwagę lub nie rozumieć powyższej silnie manifestującej się w gospodarkach światowych zależności, powszechności zjawiska oraz skali zaniechań i zaniedbań, do których dopuszczono po 1990 roku. Większość wskaźników określających poziom innowacyjności i rozwoju społeczeństwa Informacyjnego w Polsce sytuuje nasz kraj na końcu stawki europejskiej. Tak było i jest! Nie zanotowaliśmy na tym polu od 1990 roku żadnych znaczących sukcesów. Najważniejsze negatywne czynniki związane z zarządzaniem rozwojem SI • brak zintegrowanej polityki rozwoju SI - mylnie utożsamianej z tzw. informatyzacją • brak powiązania celowego budowanej infrastruktury z programami edukacyjnymi i e-integracyjnymi • resortowość i myślenie inwestycjami w ICT – nie osiąganiem strategicznych celów w sferze społecznej i gospodarczej państwa • znikoma aktywność samorządów lokalnych na polu rozwoju edukacji cywilizacyjnej oraz e-Integracji (edukacja publiczna jako obowiązek wyczerpuje temat)

4. Kluczowe kompetencje cywilizacyjnewg raportu Komisji Europejskiej Porozumiewanie się w języku ojczystym Porozumiewanie się w językach obcych Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo –techniczne Kompetencje informatyczne Zdolność uczenia się Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe i społeczne oraz kompetencje obywatelskie Przedsiębiorczość Ekspresja kulturalna Trwałe bariery rozwoju GOW w Polsce, których źródłem jest system edukacji hierarchiczny nie sieciowy model szkoły - przeciwny dynamice gospodarki wiedzy niska funkcjonalność wiedzy absolwentów szkół licealnych – katastrofalna szkół zawodowych (czytanie, matematyka, nauki ścisłe) niski i bardzo niski – w relacji do tej grupy zawodowej w krajach UE 15 - poziom alfabetyzacji cyfrowej nauczycieli i kadry kierowniczej przewaga działań inwestycyjnych nad edukacyjnymi w działaniach MEN i samorządów deficyt polskojęzycznych treści i usług edukacyjnych w Internecie Alfabetyzacja cyfrowa to nie programowanie komputeroweTo zbiór funkcjonalnych kompetencji cywilizacyjnych W Polsce zintegrowany program alfabetyzacji cyfrowej nie istnieje a podział odpowiedzialności za upowszechnienie w całości społeczeństwa kluczowych kompetencji cywilizacyjnych niezbędnych do uczenia się przez całe życie odstaje od potrzeb rozwojowych państwa i oczekiwań indywidualnych. Źródło: Komisja Europejska, COM(2005)548 końcowy

5. Aktywna i kompetentna cywilizacyjnie grupa Polaków wyjechała do Wlk. Brytanii. Kto ich zastąpi na rynku pracy? Odsetek osób nieposiadających podstawowych umiejętności informatycznych, 2005 r. Źródło: EUROSTAT

6. E-Zintegrowani Nauczyć ludzi jak korzystać z ICT w pracy Zastosować ICT, aby pomóc ludziom – dopiero potem nauka Grupy bliskie zintegrowania Pojedyncze powody wykluczenia cyfrowego np. brak umiejętności Wiele powodów wykluczenia cyfrowego Ludność Ludność Osiągnięcie odpowiednich kompetencji cywilizacyjnych jest gwarantem pozycji na rynku pracy i inkluzji cyfrowej Zasoby ludności - materialne, wiedzy Inspirowany: C. Anderson, 2004 Nieskuteczność (niska efektywność) dotychczasowych działań wynika także z niezrozumienia złożoności procesów społecznych i operowania na grupach społecznych traktowanych resortowo. Z punktu widzenia poziomu ‘wykluczenia cyfrowego’ społeczeństwo rozwarstwione jest zgodnie w modelu long tail (długi ogon)

7. Niezaspokojony popyt na kompetencje cywilizacyjne silnie ogranicza możliwości rozwojowe państwa zmiany demograficzne - silne pokolenie „y” (pokolenie Internetu, 1981-90) + rosnąca liczba wykluczonych cyfrowo z pokolenia 50+; potencjalny konflikt społeczny o priorytety polityki państwa zwiększona chłonność na rozwiązania ICT w sektorach tradycyjnych: administracji, opiece zdrowotnej i innych - warunek efektywności podnoszenie jakości życia jako powszechne oczekiwanie Polaków w okresie wzrostu gospodarczego - wzrost poziomu integracji społecznej poprzez wdrażanie rozwiązań ICT służących e – Integracji wzrastająca innowacyjność produktów i usług firm sektora prywatnego – warunek konkurencyjności globalnej. Władze publiczne – rząd i samorządy powinny potraktować kreowanie i rozwój kompetencji cywilizacyjnych jako priorytet należy nadać najwyższy priorytet uzyskaniu kompetencji cywilizacyjnych przez Polaków od przedszkola do doktoratu – jest to warunkiem rozwoju państwa realizacja takiego programu wymaga innowacyjności, ponadresortowej wizji i przełamania endogennych barier w sposobie zarządzania polityką edukacji w Polsce samorządy – regionalne i lokalne odgrywać winny w realizacji takiego celu kluczową rolę, wykraczającą daleko poza tradycyjne zadania edukacji publicznej. zintegrowany system edukacji przez całe życiepowinien łączyć partnerów potrójnej helisy w działaniach na rzecz podniesienia jakości edukacji Polityka budowania potencjału kompetencji cywilizacyjnych w obecnym kształcie jest drogą donikąd. Co zrobimy? Władze publiczne powinny zdobywać wiedzę na temat kluczowych czynników warunkujących procesy edukacji - osiągania kompetencji cywilizacyjnych i ich rozwój a w następstwie analizy budować i wdrażać realistyczne programy finansowane z różnych źródeł. Polityka w tym zakresie nie może polegać na wykorzystaniu środków i szans polityki spójności UE.

8. Podsumujmy! W Polsce – w perspektywie strategicznej mamy do czynienia z kryzysem efektywności polityki społecznej i zagrożeniem dynamiki rozwoju ku GOW 2. odpowiedzią władz publicznych winna być efektywna realizacja programu rozwoju kapitału ludzkiego - kluczowe znaczenie ma alfabetyzacja cyfrowa, która odgrywać będzie coraz większe znaczenie dla przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (w tym cyfrowemu) 3. wspólnoty lokalne są kluczowe - wiedzą o tym od dawna w krajach najdynamiczniej i nowocześnie się rozwijających - tutaj rodzi się i może być likwidowane wykluczenie 4. udostępnienie komputerów i dostępu do Internetu nie powinno być celem samym w sobie - trzeba uruchomić programy edukacyjne i szkolenia w zakresie alfabetyzacji cyfrowej - nowoczesne, dostosowane do potrzeb i specyfiki różnorodnych grup docelowych 5. obecny potencjał instytucjonalny, model zarządzania rozwojem społeczeństwa informacyjnego, uwarunkowania prawne związane z wdrażaniem polityki spójności nie stwarzają realnych szans na efektywną realizację programu alfabetyzacji cyfrowej – dokonania skoku cywilizacyjnego Polaków ! Krzysztof Głomb, k.glomb@mwi.pl, http://www.mwi.pl