200 likes | 371 Vues
Scyntylacje jonosferyczne a pogoda kosmiczna Andrzej W. Wernik Centrum Bada ń Kosmicznych PAN, Warszawa. Amerykański Program Pogody Kosmicznej wymienia pośród priorytetowych zadań zrozumienie :
E N D
Scyntylacje jonosferyczne a pogoda kosmiczna Andrzej W. Wernik Centrum Badań Kosmicznych PAN, Warszawa XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Amerykański Program Pogody Kosmicznej wymienia pośród priorytetowych zadań zrozumienie: • związków między termosferą, jonosferą i magnetosferą, które mają wpływ na powstawanie i ewolucję nieregularności koncentracji plazmy o rozmiarach od 10 km do 50 m i które wywołują scyntylacje • związkówmiędzy tymi nieregularnościami i wpływem scyntylacji na określone systemy [nawigacji, łączności itp.] XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Co to są scyntylacje? Typowe odbiorniki gubią sygnał gdy C/N0 <27-28 dB XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Najważniejsze wydarzenia w historii badań scyntylacji XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Parametry scyntylacji i co one mówią o nieregularnej strukturze jonosfery XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
After K. Groves, Monitoring Ionospheric Scintillation with GPS, Colloquium on Atmospheric Remote Sensing using GPS, 20.06-2.07.2004, Boulder, CO, After S. Datta-Barua et al. Wpływ scyntylacji na pomiary GPS L1 – 1575.42 MHz (19.05 cm) L2 – 1227.60 MHz (24.45 cm) XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Zniekształcenie impulsu GPS wywołane scyntylacjami XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Głębokość zaniku sygnału w paśmie L Mapy zaników sygnału w okresie maksimum i minimum aktywności słonecznej Basu, Su. et al., Radio Sci., 23, 363, 1988 XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Związek scyntylacji z „obłokami” koncentracji elektronów Coker, C. et al., Radio Sci., v. 39, RS1S15,doi:10.1029/2002RS002833,2004 De Francesci, G. et al., JASTP (in print) XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Nieregularności równikowe • pojawiają się zaraz po zachodzie Słońca, gdy prędkość wznoszenia się jonosfery przekracza 15-20 m/s (w okresie maksimum aktywności Słońca 30-45 m/s) • tworzą struktury przypominające pióropusze osiągające wysokość ponad 1000 km • scyntylacje są obserwowane jeżeli grubość warstwy z nieregularnościami jest wystarczająco duża • zmiany sezonowe i z długością geograficzną (w Huancayo maksymalna częstość występowania w okresach równonocy i w grudniu, w Kwajalein – latem) • w kierunku pionowym forma falowa nieregularności przypomina szoki; w poziomie forma falowa jest sinusoidalna lub przypadkowa • poniżej 300 km 1D p 2 dla nieregularności o rozmiarach 1-10 km ip 2.6 dla rozmiarów 200-700 m • powyżej 350 km p 1 dla kilometrowych nieregularności ip 3.2 dla nieregularności metrowych • duże (pierwotne) nieregularności są generowane niestabilnością Rayleigh’a-Taylor’a instability mechanism; mniejsze nieregularności są generowane w hierarchii niestabilności, z których najważniejsze są niestabilności ExB i dryfowa XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Nieregularności na dużych szerokościach • szeroki zakres rozmiarów nieregularności od setek km do kilku cm o wyjątkowej dynamice związanej z ruchem konwekcyjnym kontrolowanym międzyplanetarnym polem magnetycznym • w obszarze kaspu i nocnej części owalu zorzowego, niejednorodności strumienia wysypujących się cząstek generują struktury o rozmiarach większych niż około 50 km • w sprzyjających warunkach struktury te są niestabilne i, w rezultacie oddziaływań fala-fala i kaskad typowych dla turbulencji, mogą powstawać mniejsze nieregularności • wielkoskalowe struktury mają długi czas życia i konwekcja może je przenosić na duże odległości • konwekcja odgrywa większą rolę na półkuli zimowej • w lecie, duże przewodnictwo elektryczne obszaru E spowalnia tempo narastania niestabilności i umożliwia dyfuzję plazmy w kierunku poprzecznym do pola magnetycznego; w rezultacie małe struktury znikają wkrótce po utworzeniu i nieregularności w czapie polarnej mają małą amplitudę a ich widma są strome • zimą widma mocy w czapie polarnej są bardziej płaskie; czas życia unoszonych konwekcją struktur jest długi i dynamika nieregularności zależy od dynamiki magnetosfery XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Model scyntylacji jonosferycznychWBMOD • Brasilia • Dar es Salaam XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
DN/N=const p=const Model scyntylacji na dużych szerokościach wykorzystujący pomiary in situ DE-2 Model rozkładu koncentracji elektro-nów: Ne (fs, ls, dd, t, Kp , IMF etc.) Dane satelitarne: DN, Ns, fs, ls, hs, dd, t Parametry geofizyczne: Kp , IMF etc. (dd, t) Widma mocy: p i Cs Kształt nieregularności Maksymalna koncentracja, odpowiadająca jej wysokość, grubość warstwy nieregularnej Parametry scyntylacji fazy i amplitudy: sf , S4itp. Model ekranu fazowego Mapysf , S4 XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Przykład XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Parametr intensywności turbulencji XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Dobowe zmiany scyntylacji Su. Basu et al., Radio Sci, v. 20, 347, 1985 XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
SCIntillation Network Decision Aid (SCINDA) SCINDA jest programem komputerowym przy pomocy którego będzie możliwe przewidywanie przerw w łączności satelitarnej nad równikiem wywołanych scyntylacjami jonosferycznymi Automatycznie mierzone i zapamięty-wane są scyntylacje na dostępnych łączach satelitarnych oraz dryf jonosferyczny. Dane te odzyskiwane są co 15 minut i wykorzystywane wraz z empirycznym modelem dynamiki nieregularności równikowych do konstruowania map obszarów w których istnieje zagrożenie zakłóceniami wywołanymi scyntylacjami. Groves, K.M. et al., Radio Sci., 32, 2047-2064, 1997 XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Wnioski • Teoria scyntylacji jest wystarczająco zaawansowana • Pomiary scyntylacji z powodzeniem mogą być używane do badania nieregularnej struktury jonosfery • Jednoczesny odbiór sygnałów GPS w kilku punktach pozwala na badanie zmian czasowo-przestrzennych nieregularności jonosferycznych • Konieczne jest doskonalenie modeli klimatycznych scyntylacji, zarówno opartych pomiarach scyntylacji jak i satelitarnych • Systemy typu SCINDA pozwolą na prognozowanie scyntylacji niemal w czasie rzeczywistym XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Dziękuję za uwagę XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007
Niestabilność Rayleigha-Taylora 2 2 Warunek konieczny: g·n0< 0 1 2 Tempo narastania: =g/Lin 2 XII Spotkania Bieszczadzkie, Dwerniczek, 14-17 czerwca 2007