AVRUPA MESLEK YÜKSEK OKULU

1. AVRUPA MESLEK YÜKSEK OKULU FİZYOTERAPİ PROGRAMI Prof.Dr.NAİL KIR

2. ANATOMİ HAREKET SİSTEMİ İskelet Sistemi Kas Sistemi

3. Hareket Sistemi • Hareket sistemi iskelet, kaslar ve eklemlerden oluşur. Kemikler ve eklemler hareket sisteminin pasif elemanlarıdır. Kaslar ise hareket sisteminin aktif elemanları olup kemik ve eklemlere etki ederek vücudun hareketini sağlar.

4. PASİF VE AKTİF HAREKET SİSTEMİ Hareket sistemi iki kısımdan olusur: iskelet sistemi ve kas sistemi. İskelet sistemi; kemikleri, eklemleri, kıkırdak ve ligamentleri (bagları) içerir. Kas sistemi de; kasları ve bunların aksesuarları olan tendonları, tendon kılıflarını, bursa vs yapıları içerir. -İskelet sistemi vücudun pasif hareket parçasını, kas sistemi ise aktif hareket parçasını olusturur.

5. İSKELET SİSTEMİ -İskelet Sistemini olusturan yapılar Kemikler İnsan iskeleti vücut ağırlığının % 17 kadarını olusturan 208 özel kemikten meydana gelmistir. Kemik dokusunun %30-40’ını organik maddeler, % 60-70’ini inorganik maddeler olusturur.

6. Kemik dokusu hücreleri Kemik dokusu kemik hücrelerini de içerir. Bu hücreler; Osteoblastlar;kemik yapımından sorumlu hücreler Osteositler; kemik dokunun devamlılıgını saglayan ve osteoblastlardanolusan hücreler Osteoklastlar; kemik dokunun yıkımından sorumlu hücreler.

7. Kemik dokunun görevleri Kemiklerin bir çok görevi vardır; • –Koruma • –Destek • –Hareket • –Mineral depolamak • –Kan hücresi olusumu

8. Destek Organlar ve diğer dokular için destekleyici kemik çatıyı olusturur.

9. Koruma Hayati organlar için kapalı kutu, kafes gibi olusumlar meydana getirir. Örneğin; kafatası beyni, sternum ve kostalar kalp ve akcigerleri korurlar.

10. Hareket • Kemikler kaslara kaldıraç gibi hizmet verirler.Kaslar, kemiklere tendon adı verilen fibroz bantlarla tutunurlar ve kaslar kasıldıkları zaman kemikleri kaldırırlar,bu yolla gövdenin bir parçası hareket eder.

11. Mineral depolamak Kemikler, kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar ya da salıverirler. Kanda, kalsiyum konsantrasyonu normalin üstüne çıktığı zaman kalsiyum kemiklerde depolanır. Kanda, kalsiyum konsantrasyonu normalin altına düstüğü zaman kalsiyum kemiklerden çekilip kana verilir.

12. Kemik Tipleri İskeleti oluşturan kemikler biçimlerine göre sınıflandırılır.

13. Kemik tipleri Sekillerine göre tipleri; Uzun kemikler Kısa kemikler Yassı kemikler Düzensiz kemikler Sesamoid kemikler

14. Uzun kemikler (OssaLongum) Kemiğin uzunluğu, genişlik ve kalınlığından fazladır. Özellikle iskelette üst yan ve alt yanlarda bulunurlar. Kol, ön kol, uyluk, bacak ve parmak kemikleri uzun kemiklerdir.

15. Uzun kemikler Vücudun uzun kemikleri kemigin anatomik yapısını incelemek için iyi bir model olusturur. Uzun kemikler ekstremitelerde bulunan kemiklerdir. Uzun kemik iki büyük bölüm içerir. Diafiz ve epifiz .

16. Uzun kemikler Uzun kemiklerin ortadaki uzun kısmına diafiz denir. Uzun kemiğin gövdeye göre daha geniş olan uç kısımlarına epifizdenir. Diafizinepifize komşu olan bölümüne ise metafiz denir .

17. Uzun kemikler DİAFİZ Gövdenin içinde cavitasmedullaris denen kemik iliği boşluğu vardır. Kemik iliği boşluğunu çevreleyen kemik doku kompakt (sert) yapıdadır. Bu boşlukta sarı kemik iliği (medullaossiumflava) bulunur

18. Uzun kemikler DİAFİZ Sarı kemik iliği yağdan zengin,bağ doku yapısındadır. Vücudun aşırı oksijensiz kaldığı, kan kaybına uğradığı dönemlerde kan hücreleri üretebilecek yapıya sahiptir. Diafizin kemik iliği boşluğu, endosteum denen zarla kaplıdır

19. Uzun kemikler EPİFİZ Epifizspongioz yapıdadır. Buradaki gözeneklerde bulunan kırmızı kemik iliğinde kan hücreleri üretilir. Epifizde diğer kemiklerle bağlantıyı sağlayan eklem yüzleri vardır. Eklem yüzü dışında kalan yerleri periost sarar.

20. Uzun kemikler Periosteum Her bir kemik özel bir bağ dokusu tabakası ile örtülüdür, buna Periyost (periosteum)denir. Damar vesensitifsinirlerdenzengindir. Periosteum bağ ve kirislerininsersiyo(sonlanış) yerleri ve eklem yüzleri dısında kemiğin tüm bölgelerini örter.

21. Uzun kemikler Periosteum Periostun görevleri sunlardır: Kan damarları aracılığıyla kemikleri besler. Elastik bir zarla kemiği sararak onu korur, sinirden zengin oldugu için kemiğe gelen mekanik bir etkiyi (ağrıyı) haber verir. Rejenerasyon(yenilenme):içerdigi kemik yapıcı hücrelerden dolayı kemik dokunun yenilenmesini ve bir kırığı takiben yeni kemik dokunun oluşmasına katkıda bulunur.

22. Uzun kemikler Diafizinepifize komşu olan bölümüne ise metafiz denir .Burada, erken gelişme döneminde boyca büyümeyi sağlayan epifiz kıkırdağı yer alır. Epifiz kıkırdağı, zamanla kemikleşerek boyca büyüme sona erer.

23. Eklem kıkırdağı Kemiklerin eklemlerin yapısına katılacak olan eklem yüzleri hiyalin kıkırdak ile örtülüdür Buna eklem kıkırdagı (cartilagoarticularis) adı verilir.

24. Kemik tipleri Kısa kemikler (OssaBrevia) Boyu, eni ve kalınlığı eşit fakat düzensiz görünümlü kemiklerdir.. El bileği (carpal) ve ayak bileği (tarsal) kemikler bu gruba girerler.

25. Kemik tipleri Yassı kemikler (Ossa Plana) İnce, yassı ve kavisli kemiklerdir. Kafatası kubbesi,kaburgalar, kürek kemiği, göğüs kemiği ve kalça kemikleri yassı kemiklerdir.

26. Kemik tipleri Düzensiz kemikler(Ossairregülare) Uzun, kısa ve yassı kemik tiplerinden herhangi birine uymayan, belli bir şekli olmayan kemiklerdir. Düzensiz kemikler baskılara karşı son derece sağlam kemiklerdir. Omurlar, temel kemik, kalbur kemik, alt çene ve üst çene kemikleri ve elmacık kemikleri düzensiz kemiklerdir.

27. Kemik tipleri Sesamoid kemikler (OssaSesamoidea) Tendonlar içine gömülmüş küçük kemiklerdir. örneğin patella

28. Kemikleşme (Ossificasyon) • Embriyonel dönemde ve doğumdan sonra bağ doku ve kıkırdak dokunun kemiğe dönüşmesine, kemikleşme denir. Kemikleşme intrauterin (anne karnında) hayatın 7.- 12. haftalarında başlar ve 20-25 yaşlarında yavaşlayarak tamamlanır. Yetişkin iskeleti kaynağını, fibröz zarlar ve hyalin kıkırdaktan alır. Kemikleşme iki şekilde olur. • Bağ Dokusu Kaynaklı Kemikleşme • Kıkırdak Dokusu Kaynaklı Kemikleşme

29. Kıkırdak Dokusu Kaynaklı Kemikleşme: • Kemiğin, bağ dokudan hyalin kıkırdağa dönüşüp daha sonra oluşmasıdır. Bu kemikleşme şekline, intrakartilaginözossificasyondenir. Uzun ve kısa kemiklerde bu şekilde kemikleşme görülür.

30. Bağ Dokusu Kaynaklı Kemikleşme: • Kemiğin, direkt olarak embriyonel dönem bağ dokusu olan mezenşim dokusu üzerinden oluşmasıdır. Bu kemikleşme şekline, intramembranözossificasyondenir. Yassı kemiklerde bu şekilde kemikleşme görülür. • Kemikleşmenin başladığı odağa, ossifikasyon merkezi denir. Ossifikasyon merkezi kemik tiplerinde farklılıklar göstermektedir.

31. Uzun Kemiklerde Kemikleşme Anne karnında başlar ve doğumdan sonra devam eder. Bu nedenle iki kemikleşme odağı söz konusudur. Bunlardan, doğumdan önce kemiğin cisminin (diafiz) ortasında beliren ilk odağa, primer kemikleşme merkezi denir. Doğumdan sonra kemikleşmenin gerçekleştiği epifize yakın (metafizdeki) yerdeki ikinci odağa da sekonder kemikleşme merkezi denir. Burada bulunan hyalin kıkırdak sürekli çoğalarak kemiğin boyuna büyümesini sağlar.

32. Uzun Kemiklerde Kemikleşme Sekonder kemikleşme merkezlerindeki kemikleşmenin sona erme zamanı kemiğe göre farklılık gösterir. Yaş tayininde bu özellikten yararlanılır. Sekonder kemikleşme merkezinde büyümenin devam ettiği faal kıkırdak bölüme, epifiz kıkırdağı (büyüme çizgisi) denir. Bu kıkırdak 20-25 yaşlarında kemikleşerek epifiz ve diafiz birbirine bağlanır.

33. Yassı Kemiklerde Kemikleşme Direkt bağ dokudan kemiğe dönüşür. Kemiklerin orta kısımlarındaki kemikleşme noktalarından başlayarak çevreye doğru kemikleşmeye devam ederler.

34. Kısa Kemiklerde Kemikleşme • Hyalin kıkırdaktan kemiğe dönüşür. Kemikleşme, kemiğin bir merkezinden başlayarak devam eder.

35. Kemik gelişim için gerekli faktörler Yeterli miktarda kalsiyum, fosfor gibi minerallerden zengin besinler tüketilmelidir. Yetersiz alınmaları durumunda kemikler kolay kırılabilir bir hal alır. D vitamini kemik gelişimi için çok önemlidir. Vücuda alınan kalsiyumun bağırsaklardan emilimini ve kemiklerde çökmesini sağlar. Kişi, besinlerle yeterince kalsiyum alsa dahi D vitamini yetersizliği varsa kalsiyumun emilimi gerçekleşemez.

36. Kemik gelişim için gerekli faktörler •  Güneşin ultraviyole ışınları kemik gelişimi için gereklidir. Besinlerle alınan D vitamininin ön maddesi ultraviyole ışınlarının deriye teması ile D vitamini (kalsiferol) haline dönüşür. •  A vitamini kemik dokudaki osteoblast ve osteoklast faaliyetlerini dengeleyerek sağlıklı büyümeyi sağlar.

37. Kemik gelişim için gerekli faktörler •  C vitamini kemiğin yapısındaki kollajen liflerin yapımında etkili olup, büyümeyi olumlu etkiler ve kırıklarda kemiğin iyileşmesini sağlar. •  Kemik gelişiminde büyüme hormonu, parathormon, kalsitonin

38. Kemiklerde Yaygın Kullanılan Terimler •Tüberositas:kemik üzerindeki geniş pürtüklü saha •Tüberkül:küçük çıkıntı, tüksecik •Spina-spinöz:ince uzun-dikenimsi çıkıntı •Kondil:uzun kemiğin iki ucundaki geniş yuvarlak çıkıntılar •Epikondil:kondillerin hemen üzerinde bulunan daha küçük kemik yapılar. •Fossa:çukur,çöküntülü yüzey

39. Kemiklerde Yaygın Kullanılan Terimler •Faset:küçük ve düz eklem yüzeyi •Fasiesartikularis: düzgün eklem yüzeyi •Kaput: baş •Krista:keskin kenar •Trokanter: çıkıntı •Fissura: yarık •Foramen : delik •Sulkus: oluk •Sinüs: hava ile dolu boşluk

40. Eklemler • Eklem ? • İki yada daha fazla kemigin bir araya gelerek oluşturduğu yapıya eklem denir. • Ligament-bag ? • Eklemleri olusturan kemikleri bir arada tutangüçlü fibröz dokudan olusmuş band yada bağ. • Eklemlerin hareketlerini destekler yada sınırlandırır.

41. Eklem türleri • Hareket yeteneğine göre üç gruba ayrılır • Oynar eklemler Yarı oynar eklemler • Oynamaz eklemler

42. Oynamaz Eklemler (Synarthrosis, Sinartroz) • Eklem yüzleri arasında boşluk yoktur. • Eklemi oluşturan kemikler birbirlerine fibröz bir doku aracılığıyla bağlanmştır. Bu yüzden bu eklem grubuna, fibröz eklemler de denir. • Bu tip eklemlerde hareket gözlenmez. • Oynamaz eklemlerin yapısal özelliği bakımından üç alt grubu vardır; Sutura Gomphosis Syndesmosis

43. Sutura • Kemiklerin birbirleriyle yaptığı dikiş tarzı eklemleşmedir. Yalnız kafatasında görülen eklemlerdir. Kemiklerin ekleme katılan kenarları arasındaki fibröz doku (bağ doku) zamanla kaybolur

44. Gomphosis: (gomfozis) • Eklem yüzlerinden biri oyuk, diğeri bu oyuğa giren koni şeklindedir. Mandibula ve maksillada diş çukurları (alveolidentales) ile dişler arasında görülen özel bir fibröz eklem tipidir.

45. Syndesmosis: (sindesmozis) • Bu eklem tipinde kemikler birbirine fibröz bağlar aracılığıyla bağlanmıştır. Tibia ve fibulanın alt uçta, birbiriyle yaptığı eklemi buna örnek verebiliriz

46. Yarı Oynar Eklemler (Amphiartrosis, Amfiartroz) • Ekleme katılan kemik yüzleri arasında boşluk yoktur. Eklem yüzleri arasında hyalin kıkırdak veya fibrökartilaginöz doku bulunur. Bundan dolayı kartilaginöz eklemler de denir. Bu eklemlerin hareket yetenekleri kısıtlıdır. İki alt grubu vardır: • Syncondrozis: (Sinkondrozis) • Symphysis: (Simfizis)

47. Yarı Oynar Eklemler (Amphiartrosis, Amfiartroz) Syncondrozis: (Sinkondrozis) Kemikler arasında hyalin kıkırdak bulunur. Örneğin: Kostalar ile sternum arasındaki eklem.

48. Yarı Oynar Eklemler • Symphysis: (Simfizis) • Eklem yüzleri arasında fibröz kıkırdaktan yapılı, yassı ve geniş bir discus (disk) bulunur. Kemikler sıkıca birbirine bağlanmıştır. Omurlar arası eklemler ve iki pubis kemiği arasındaki symphysispubisi örnek verebiliriz.

49. Oynar Eklemler (Diarthrosis) • Oynar eklemi oluşturan kemik yüzleri arasında boşluk ve bu boşlukta synovia denen sıvı vardır. Bundan dolayı bu eklemlere, synovial eklemler de denir. • Synovial eklemler vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluşturan ve fonksiyonel olarak tam hareketli eklemlerdir.

50. Oynar Eklemin Yapısı • Eklem Yüzü: (Faciesarticularis)  Discusarticularis  Meniscusarticularis: • Eklem Kıkırdağı: (Cartilagoarticularis) • Eklem Kapsülü: (Capsulaarticularis)