De betekenis van nabijheid: over het uitwisselen van hulp

1. De betekenis van nabijheid: over het uitwisselen van hulp L.linders@fontys.nl Lilian Linders Fontys Hogeschool Sociale Studies 06 50242166 21 april 2011 Groningen Plus en de Humanitas Academie

2. Opbouw • Aanleiding onderzoek • Bouwstenen beleid: vooronderstellingen van de Wmo • Resultaten van het onderzoek: wat zeggen ze over de vooronderstellingen? • Hoe sociale netwerken organiseren?

3. Aanleiding voor het onderzoek • Wmo • Wie sociaal nabij is, woont niet altijd in de buurt • Wie fysiek nabij is, is niet altijd sociaal nabij

4. Wmo: drie vooronderstellingen • Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp • Er is een (dreigend) tekort aan informele zorg • Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen

5. Het onderzoek • Onderzoekslocatie: zwakke buurt in Eindhoven • Gestructureerde interviews • Diepte-interviews met een selectie van respondenten

6. Bevindingen: geïndividualiseerd buurschap • Sociale afstand • Toch helpen mensen • Ze helpen één op één • Op basis van een persoonlijke relatie • Geïndividualiseerd buurschap is nadeel voor kwetsbare bewoners

7. Bevindingen: latent buurschap • Handelingsverlegenheid • Vraagverlegenheid • Acceptatieschroom

8. Bevindingen: oorzaken vraagverlegenheid • Angst voor afhankelijkheid, niet in het krijt willen staan • Geen zin in bemoeizucht • Het ideaal van autonomie • Bang voor afwijzing • Negatief beeld van de samenleving: onderschatting hulpbereidheid van anderen • De vraag een ander niet ‘gunnen’

9. Bevindingen: lamme helpt blinde • Soort zoekt soort en dat geldt ook voor mensen die elkaar helpen • Informele helpers zijn vaak mensen die zelf fysieke en/of psychische problemen hebben

10. Conclusies t.a.v. de vooronderstellingen • Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp: Buurtcohesie is geen voorwaarde voor burenhulp • Er is of dreigt een tekort aan informele zorg: Vraagverlegenheid is een groter probleem voor het tot stand komen van informele zorg dan onvoldoende aanbod • Gezonde mensen helpen kwetsbare mensenDe ‘lamme helpt de blinde’

11. Conclusies • De solidariteit in onze samenleving speelt zich voor een belangrijk deel af tussen kwetsbare groepen onderling • De gerichtheid op eigen kracht en zelfredzaamheid heeft als onbedoeld neveneffect dat mensen geen steun (durven) vragen aan anderen • Negatieve beeldvorming kan werken als een self-fulfilling prophecy

12. Hoe kun je dan wel (buren)hulp organiseren? • Professionals moeten zich bewust zijn van de geneigdheid van (kwetsbare) mensen om geen hulp te vragen of te accepteren en rekening houden met handelingsverlegenheid, wetende dat er wel hulpbereidheid is • Ideaal van autonomie nuanceren: mensen mogen zich ook kwetsbaar opstellen

13. Hoe kun je dan wel (buren)hulp organiseren? • In plaats van werken aan buurtcohesie en buurtparticipatie meer gericht informele zorg stimuleren met aandacht voor wederkerigheid- TijdvoorElkaar- Buurtzorgconcept • Professionals moeten ‘tussen de oren krijgen’ dat ze altijd moeten kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving- EKC’s

14. Hoe kun je dan wel (buren)hulp organiseren? • Als die er niet zijn kunnen ze zich richten op het organiseren van een steunend netwerk, bijv. m.b.v.: vrijwilligers- Bijv. Homestart- Humanitas- Zonnebloem- Maatjes, Buddy’s, vriendendiensten- via actieve buurtbewoners- Zelfhulpgroepen, lotgenotencontacten

15. Hoe kun je dan wel (buren)hulp organiseren? • Werken aan zichtbaar maken van de hulpbereidheid in de buurt- Bijv. met behulp van huiskamergesprekken • Niet alleen outreachend werken maar daarna ook verbindend werken- Bijv. ‘Achter de voordeur’ GGZ i.s.m. woningcorporatie • Lotgenoten met elkaar verbinden- Bijv. Bouwgroep Eindhoven

16. Vragen?