SOSYAL GELISIM PSIKOLOJISINDE INSAN ILISKILERI ILE ILGILI KURAMLAR HAZIRLAYAN SAYNUR NEVRES KAYA

1. SOSYAL GELISIM PSIKOLOJISINDE INSAN ILISKILERI ILE ILGILI KURAMLARHAZIRLAYANSAYNUR NEVRES KAYA

2. Kuramlari irdelerken su sorulara yanit arayacagiz: Kuramin g�r�s�ne g�re insan nasil bir varliktir? Rasyonel midir ya da �ikarini en y�ksek d�zeye ulastirmak amacini g�den hedonist bir yapiya mi sahiptir? Kuramin ilgilendigi olaylar bireyler d�zeyinde midir yoksa iliskiler d�zeyinde midir? Kuram tek t�rden bir iliskiyi mi a�iklamaktadir? Diger bir deyisle sadece ana ��ocuk iliskisini mi a�iklar yoksa arkadaslik, evlilik vs gibi �esitli iliskileri de a�iklayabilir mi?

3. Kuram iliskinin degisik evrelerini a�iklayabilir mi? Yoksa sadece baslangi� ve bitis evresiyle mi ilgilidir? Kuram, iliskilerin toplumsal �evre ile etkilesiminden s�z ediyor mu? Yani ana �ocuk iliskisini aile akraba okul vs �evrelerine deginerek mi a�ikliyor deginmeden mi?

4. Sosyal psikoloji kuramlari Bilissel tutarlilik kuramlari (Heider in Denge � Newcomb un Simetri- Festinger in bilissel �eliski kuramlari) �d�l ve zarari temel alan kuramlar Duygusal kuramlar Sevgi ve hoslanma t�rlerine iliskin g�r�sler Iliski kuramlari Gelisim psikolojisi kuramlari

5. Bilissel Tutarlilik Kuramlari Temelde bireyin d�s�ncesini esas alirlar. Iliski ve toplumsal �evre ancak kisinin d�s�ncesi ile anlam kazanir. (benim ailem , bir kara denizli olan ben gibi) Temel varsayimi, insan d�s�nceleri arasinda uyum arayan bir varliktir, d�s�nceleri arasinda �eliskiyi istemez. �rn:arkadasimi seviyorsam onu degerli bulmaliyim, degersiz degil. Bu kurama g�re d�s�nceler arasinda tutarsizlik var ise bireyler ya d�s�ncelerini ya da davranislarini degistirirler.

6. Heiderin Denge kurami

7. Uyumlu durumlar Ahmet Ayseyi sever. Her ikisi de tiyatroya gitmeyi severler. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar.

8. Uyumlu durumlar Ahmet Ayseyi sevmez Ayse tiyatroya gitmeyi sevmez Ahmet tiyatroya gitmeyi sever. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar.

9. Uyumsuz durumlar Ahmet Ayseyi sevmez Ayse tiyatroya gitmeyi sever. Ahmet tiyatroya gitmeyi sever. Sonu�ta, Her ikisinden biri (ayse veya ahmet ) birbirlerinden hoslanabilirler ,bu y�nde d�s�ncelerini degistirebilirler. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar.

10. Uyumsuz durumlar Ahmet Ayseyi sever Ayse tiyatroya gitmeyi sever. Ahmet tiyatroya gitmeyi sevmez. Sonu�ta Ahmet d�s�ncesini degistirir ve tiyatroyu sevmeye �alisir. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar. Ahmet ayseyi sever , her ikisi de tiyatroya gitmekten zevk alirlar.

11. Bu kuramin beklentileri Bizimle ayni d�s�ncede olanlardan hoslanir, olmayanlardan hoslanmayiz. Kisiler d�smanlarinin d�smanlarindan hoslanirlar, d�smanlarinin dostlarindan hoslanmazlar. Arastirmalar Iliskilerin olumlu oldugu durumlarda kurami desteklemis , olumsuz durumlarda ise desteklememistir.

12. �zellikle siz konusu olan X kisisinin sahsen kendisinde begenmedigi nitelikler oldugunda, bu nitelikleri kendisi gibi olumsuz degerlendiren kisiye kiyasla,art niyetsiz olarak olumlu olarak degerlendirenlerden daha �ok hoslanirlar. Basarisiz oldugumu d�s�nsem bile, basarili oldugumu i�tenlikle s�yledigine inandigim birini, basarisiz oldugumu s�yleyen birine oranla daha �ok sevebilirim. Burada kistas o kisinin i�ten oldugunu d�s�nmemdir.bu durum denge kurami beklentilerine ters d�ser.

13. HEIDER; KISILERARASINDAKI ILISKILERDEKI DENGEYE SIMETRI, DENGELI ILISKILERE SIMETRIK ILISKILER ADINI VERIR. SIMETRIK OLMAYAN ILISKILER SIMETRIK OLMAYA EGILIMLIDIR. SIMETRIYI GER�EKLESTIRMEK I�IN EN SIK KULLANILAN Y�NTEM, ARALARINDAKI FARKLARI GIDERMEK I�IN KISILERIN ILETISIM KURMALARIDIR. DENGESZI BIR ILISKI BIREYI RAHATSIZ EDER BU NEDENLE B�YLE BIR ILISKIYI DEGISTIRMEK ISTERIZ.

14. BUNUN I�IN DE, YA KARSIMIZDAKININ D�S�NCESINI YA DA TUTUMUNU DEGISTIRMEYE �ALISIRIZ YA DIGERININ D�S�NCESINE VEYA TUTUMUNA KATILIRIZ. YA DA KARSIMIZDAKI KISIYE OLUMSUZ BIR TUTUM TAKINARAK DENGESZILIGI ORTADAN KALDIRIRIZ.

15. KISILERARASI ILISKILERDE DENGEYI ESAS ALAN KURAMI �ZETLERSEK Dengeli iliskiler hostur ve devam etme egilimi g�sterir. Dengesiz iliskiler rahatsiz edicidir ve uzun s�rmez. Birey kendisi gibi hisseden ve d�s�nenleri daha �ekici bulur. Birey birinden hoslandiginda o kisinin de kendisi i�in �nemli konularda benzer d�s�necegini varsayar.

16. NEWCOMB UN SIMETRI KURAMI HEIDER IN DENGE KURAMINA BENZER ANCAK BURADA 3 L� ILISKI DEGIL BIR �OK �GE ARASINDAKI ILISKI S�Z KONUSUDUR.

17. ARASTIRMASINDA;bir erkek yurdunda arkadaslik iliskilerini irdelemistir. �grencilere bir d�nem s�resince degisik araliklarla �esitli konulardaki tutumlarini, digerlerine iliskin inan�larini, hoslanmalarini sormustur.

18. Sonu�lar; Tutum benzerligi ile hoslanma arasinda anlamli bir iliski oldugunu, Bu iliskinin g�c�n�n ayni yurtta yasama s�resi uzadik�a arttigini g�stermistir.

19. FESTINGER IN BILISSEL �ELISKI KURAMI KURAMDA HEIDER A BENZER OLARAK IKI �ELISKILI D�S�NCENIN KISILERDE OLUMSUZ DUYGU DURUMUNA YOL A�TIGI SAVUNULUR.

20. �ELISKILI D�S�NCENIN ILKI DAVRANISA (SIGARA I�MEK) IKINCISI TUTUMA AITTIR.(SIGARANIN ZARARLI OLDUGUNA INANMAK) SIGARA I�IYORUM ANCAK SIGARANIN ZARARLI OLDUGUNU D�S�N�YORUM.

21. FESTINGER�E G�RE BIREYLER TUTUMLARINA TERS D�SEN DAVRANISLARDA BULUNDUKLARINDA BU DAVRANISLARINI KENDI DISLARINDAKI BASKA ARG�MANLARLA (ZORLUKLAR,DIGERLERININ ETKISI GIBI) A�IKLAYACAKLARDIR.

22. SIGARANIN ZARARLARINI BILIYORUM SIGARA I�IYORUM ��NK܅�.. BUNALIMDAYIM ARKADASLARIM I�IYOR ORTAM GEREKTIRIYOR BENI RAHATLATIYOR ALISKANLIK OLDU BIRAKAMIYORUM?

23. A PARTISINE INANMADIGIM HALDE OY VERDIM ��NK܅.. BASKI ALTINDA KALDIM �D�L VAADI ILE OY VERDIM SEVDIGIM INSAN �YLE ISTEDI.. BU CEVAPLARI KABUL ETMIYOR ISEK, �HER NE KADAR ELESTIRSEM DE DEMEKKI BU PARTININ ILKELERINI DESTEKLIYORUM KI �ZG�R IRADEMLE ONA OY VERDIM� DIYE D�S�NECEGIZ.

24. DOLAYISIYLA �ELISKILI DURUMU YASAMAMAK I�IN YA D�S�NCEMIZI DEGISTIRECEGIZ YA TUTUMUZU DEGISTIRECEGIZ YA DAVRANIS NEDENIMIZI KENDIMIZDEN BASKA SEYLERE ATFEDECEGIZ (DIGERLERINI SU�LAYACAGIZ) YA DA �ELISKIMIZI KABUL EDECEGIZ.

25. �d�l ve zarari temel alan kuramlar Lott ve lott un klasik sartlanmaya dayali kurami (1974) Byrne in tutum benzerligi ve kisiler arasi �ekicilik kurami (1969) Aranson ve linder in kazan� zarar kurami Homans in toplumsal degis tokus kurami Adams in hakkaniyet kurami

26. �d�l � zarar kuramlarinin temel sayiltilari Insanlar �ikarlarindan etkilenir ve onlari g�zetirler Ama�lari �d�lleri �ogaltmak, zararlarini en aza indirmektir �d�lle sonu�lanan davranislarini yineler ceza ile sonu�lananlardan vazge�erler. Hedonist (faydaci �ikarci)ve bilissel insan yapisi �ng�r�rler.

27. lOtt ve lott un klasik sartlanma kurami Insanlar mutlu olduklari durumlarda olumlu duygularini digerlerine de genellerler. Mutlu oldugumuz bir anda �evremizde var olan insanlari daha sonra g�rd�g�m�zde onlara olumlu duygular atfederiz. Tatilde tanidigimiz kisilerle baska ortamda karsilastigimizda i�imizde bir huzur olmasi gibi.

28. Byrne ve tutum benzerligi(�d�l kurami) Karsimizdaki kisi ile ortak bir tutum i�indeysek ondan hoslaniriz. Hoslanma ile ortak tutum arasinda iliski vardir. Bizim gibi davrananlari, bizim sevdigimiz seyleri sevenleri, bizimle ayni g�r�s� savunanlari daha �ekici buluruz. 10 degisik tutumdan altisinda benzerligimiz olan birini, 4 konuda benzer tutumunu g�rd�g�m�z kisiye oranla daha �ok hoslanmamiz gerekir. ??�herkes benimle ayni g�r�s� savunursa yanilmis olmaktan korkarim� oscar wilde

29. Homans in toplumsal degis tokus kurami Insanlar kendilerine �d�l veren veya verebilecek kisilerle iliski kurarlar. Alinan �d�l sayisi o kisiden hoslanma d�zeylerini etkiler. Hedonist bir yapi �nermektedir. Beklenti kavramina da yer verir ve ayni zamanda d�s�nen insani �ng�r�r.

30. Thibaut ve kelley in degis tokus kurami Insanlar �ikarlarinin en y�ksek d�zeyde olmasi i�in �abalayan varliklardir. Kisiler etkilesimleri sonucu �d�l ve bedellerle karsilasirlar. Para ve yorgunluk dissal �d�l ve bedele �rnektir. Iliski i�inde ki digerinin istedigimiz gibi davranmamizi kolaylastirmasi veya engellemesi i�sel �d�l veya bedele �rnektir.�rn:sevdigimiz kisinin yaninda rahat davraniyor olmamiz veya tersi.veya tenis yada kagit oyunundan alinan zevk digerinin davranisindan etkilenir. Bu kurama g�re herhangi bir iliskiden alinan sonu� o iliskiden alinan toplam �d�llerden iliski i�in �denen bedellerin �ikarilmasiyla belirlenir. sonu�=�d�l-bedel

31. Adams in hakkaniyet kurami Hakkaniyet, herhangi bir iliskide , iki kisinin girdi �ikti oranlarinin ayni olma durumudur. Karsiliklilik ilkesi �nemlidir. �ok �alisanin �ok, az �alisanin az veya iki kisinin de �ok �alisip az kazanmasi veya tersi, hakkaniyet kavramina uygundur. Herhangi bir durumun hakkaniyete uymamasi rahatsiz edicidir. Az �alistigi halde �ok kazanan biri bundan rahatsizlik duyacaktir ve ya daha �ok �alismaya baslayacak ya �alistiklarinin bir kismini dagitacak ya da �az �alisiyorum ama �ok risk aliyorum� diyecek ya da �ben �ok zekiyim kimse benim gibi degil� diyerek girdi- �ikti oranlarini kendi i�inde yeniden d�zenleyecektir. Hakkaniyet kisilerin kendi i�lerinde yasadiklari bir duygu durumudur.

32. Duygusal kuramlar Schater in birlikte olma istegini a�iklamasi Walster in romantik ask kurami

33. Duygusal kuramlar; Kisilerin duygularinin nedenlerini anlama gereksinimi duyduklari varsayimlardan yola �ikarak insan iliskilerinin baslangicini bu anlama s�recinin bir asamasi veya sonucu olarak g�r�rler.

34. Schacter in kurami Deneyde deneklerin yarisina elektrik soku verilecegi bildirilmis Diger yarisina bundan s�z edilmemistir Ayrica deneklere deney baslamadan bir s�re beklemeleri gerektigi bu s�reyi isteyenin yalniz isteyenin baska deneklerle beraber ge�irecegi s�ylenmistir. Sonu�lar birlikte bekleme isteginin, sok beklentisinde olan deneklerde digerlerine oranla daha siklikla g�r�ld�g�n� ortaya koymustur. Daha sonraki deneyler insanlarin k�t� yazgilarini paylasamayacaklari kisilerle birlikte olmaktansa yalnizligi tercih ettiklerini g�stermistir. Yukardaki deneyde Birlikte olma istegindeki artis ile ilgili bulgular ise, soktan korkan kisilerin, baskalarinin da kendileri gibi korkup korkmadiklarini �grenip, kendilerinin korkak olmadiklarini kanitlayici destek bulmak amaciyla birlikte olmayi se�mektedirler seklindedir.

35. Kurama g�re, Insanlar k�t� g�nlerini paylasamayacaklari kisilerle birlikte olmaktansa yalniz kalmak isterler. Kendileri gibi ayni k�t� durumu paylasmayan kisilerle birlikte olmak kisiye istedigi bilgiyi vermeyeceginden yalnizlik tercih edilir. Baska insanlari bilgi kaynagi olarak degerlendirir

36. Walster in romantik ask kurami Insanlar kendi durumlarini yorumlarken sosyal ve fiziksel �evrenin etkisinde kalirlar. Asik olma olayi, duygulari adlandirma ve sosyal �grenme ile a�iklanmaktadir. Walster a g�re Toplumsal yasantilari boyunca kisiler ask ve ask �zerine �esitli g�rsel ve isitsel �gelerle donatilirlar. (karsi cinstten uygun yas, fizik, asik olunca neler yasanacagina iliskin duygular vs) Asik olmaya benzer bir duygu yasayan herhangi bir kisi bu duygusunu ila� alma, fiziksel faaliyet, kalp krizi gibi durumlarla a�iklayamadigini varsayarsak eger �evresinde asik olunacak kisi tanimina uygun biri var ise ona asik olduguna inanacaktir. Erkek denekleriin ip �zerinde sallanan bir k�pr� �zerinde rastladiklari kizi, saglam bir k�pr� �zernde ayni kizla karsilasanlardan daha �ekici bulmuslardir. Walste ra g�re, korkudan kalbi �arpan erkekler bu �arpintiyi kizdan sanarak onu �ekici bulmuslardir.