BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ KAPSAMINDA YAŞLI SAĞLIĞINA YÖNELİK İZLEM MODELİ ÖRNEĞİ

1. BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİ KAPSAMINDA YAŞLI SAĞLIĞINA YÖNELİK İZLEM MODELİ ÖRNEĞİ Dr. Aylin Sena BELİNER1, Prof. Dr. Aliye Mandıracıoğlu2 1 İzmir Sağlık Müdürlüğü Konak Toplum Sağlığı Merkezi 2 Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

2. GEREKÇE Dünya nüfusu hızla yaşlanmakta Toplumun tüm bileşenlerini etkileyecek güçte bir demografik dönüşüm

3. İleri yaşta • Daha yüksek sıklıkta görülen hastalıkların önlenmesi veya ötelenmesi, • Kazaların birincil korunma yöntemleri ile önlenmesi; • Özellikle kendi yaşadıkları ortamda bakımlarının sağlanması ÖNEMLİ ve MÜMKÜN

4. Birinci basamak sağlık kurumu Hasta ya da sağlam olsun, bütün kişilerin ilk başvuru yeri Bireylerin kolaylıkla ulaşabileceği uzaklıkta Her yaş grubuna Temel sağlık hizmetleri kapsamında bir çok koruyucu sağlık hizmeti başta olmak üzere Evden veya ayaktan tanı ve tedavi hizmeti Entegre Kesintisiz Sağlık hizmet sunumunun % 80’ini sağlar

5. Ülkemizde birinci basamak sağlık hizmetleri örgütlenmesi içinde yaşlılara yönelik koruyucu sağlık hizmetleri temelinde ev ziyaretini de kapsayan standardize ulusal bir uygulama ve eğitim programı bulunmamakta

6. “Birinci Basamakta Ev Ziyareti İle Yaşlıların Düzenli İzleminin Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi” Halk Sağlığı Doktora tez çalışması • Mezuniyet Sonrası Eğitim Programı • Hizmet Sunum Modeli

7. AMAÇ • “Birinci Basamakta Ev Ziyareti İle Yaşlıların Düzenli İzleminin Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi” doktora tez çalışması kapsamında birinci basamak sağlık kurumu tarafından yürütülecek yaşlı sağlığı izlem modeli oluşturmak.

8. GEREÇ VE YÖNTEM • Birinci basamak sağlık hizmet sunumu kapsamında • Dünya Sağlık Örgütü Yaşlı Dostu Birinci Basamak Enstrümanı • Türk Tabipleri Birliği Genel Pratisyenlik Enstitüsü Geriatri Modülü • Ulusal / uluslararası birinci basamakta yaşlı sağlığına yönelik hizmet sunum modelleri • Birinci basamak sağlık kurumları tarafından sunulacak yaşlı sağlığı izlemine yönelik • Eğitim programı • Hizmet sunum modeli

9. 1. Eğitim modeli İnteraktif eğitim yöntemlerinin kullanıldığı görsel – işitsel araçlarla desteklenmiş soru cevap sınıf dersi

10. Hedef grup: Birinci basamak sağlık kurumunda çalışan hekim ve hekim dışı sağlık personeli Süre: Mesai saatleri içinde hizmet verilen kurumda 5 iş günü öğleden sonrası 45 dakikalık 2 ayrı oturum

11. 2. Hizmet Sunum Modeli • Kurum: Birinci basamak sağlık kurumu • Kime: 65 yaş ve üzeri bireylere • Kim tarafından: Hekim ve / veya hekim dışı sağlık personeli • Nerede: Kurumda ve / veya evde • Ne kadar sıklıkta: Yılda 2 kez

12. Ne kadar sıklıkta ? • Bir yıl içinde en az 6 ayda bir olmak üzere yılda 2 kez • Riskli bireylere yılda 3 kez • 80 yaş ve üzeri olanlar, • Yalnız yaşayanlar, • Bekar veya dul olarak yaşayan kadınlar, • Ciddi hastalık ve engeli olanlar, • Beraber yaşayan eşinin çok ciddi hastalığı veya engeli olanlar, • Devlet veya sosyal güvenlik kuruluşlarından çok az yardım alanlar

13. İzlem sırasında • Tansiyon aleti • Steteskop • Mezura • Glukometre cihazı ve çubukları • Eğitim kapsamına uygun broşür

14. İzlem Akış Şeması

15. İzlem içeriği • İlk değerlendirme • Tetkik • Yılda 1 kez • Kan şekeri ölçümü • Santral obezite değerlendirmesi • Her izlemde ise kan basıncı ölçümü • Sonraki yıllar için ölçeklerin yılda 1 kez yenilenmesi

16. Sağlık eğitimi içeriği Kronik hastalıklar ve ilaç kullanımı, Ev güvenliği ve ev kazaları, Beslenme ve egzersiz. Konulara uygun broşür

17. Yaşlı İzlem Formu Sosyodemografik değişkenler, Medikal durum, Katz'ın Günlük Yaşam Aktiviteleri, Lawton ve Brody'ninEnstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri İndeksi, YesavageGeriatrik Depresyon Ölçeği, DSÖ Yaşlı Dostu Birinci Basamak Enstrümanı’nın 10 dakikalık kapsamlı tarama testi

24. SONUÇ • Başta koruyucu sağlık hizmetleri olmak üzere sağlık hizmet sunumuna yönelik gerek kurumda gerekse evde uygulanabilen ulusal standardize bir hizmet modeli ile izlemler gerçekleştirilmeli • Hem lisans eğitimi sırasında hem de mezuniyet sonrasında gereksinimlere uygun eğitimler yürütülmeli • Bütüncül sağlık hizmeti sunan birinci basamak kurumlarında görevli hekim ve hekim dışı sağlık personeli için Hızla artmakta olan yaşlı nüfusa uygun koruyucu - tedavi edici hizmet sunumuna yönelik

25. Özel teşekkür Prof. Dr. Aliye Mandıracıoğlu Prof. Dr. Reyhan Uçku Prof. Dr. Ali Osman Karababa

26. Rüya ile Hedef arasındaki fark, Eylemdir. Teşekkür ederim…

27. 1. Mezuniyet Sonrası Eğitim Programı • Sağlık personelinin doğal yaşlanma ve bu süreç sırasında sık karşılaşılan sorunlara birincil, ikincil ve üçüncül koruma kapsamında • Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ) Batı Pasifik • DSÖ Yaşlı Dostu Birinci Basamak Enstrümanı • Türk Tabipleri Birliği Genel Pratisyenlik Enstitüsü Geriatri Modülü programları • Birinci basamak sağlık çalışanına yönelik ulusal ve uluslararası eğitimler

28. Amaç Birinci basamak sağlık kurumunda çalışan sağlık personelinin yaşlı sağlığı ve belirlenmiş kronik hastalıklarında ev ziyareti için gerekli bilgi ve beceri kazanma ve tutum geliştirmelerine yönelik eğitim planlamak ve günlük mesleki pratiği sırasında yürütmek.

29. İletişim • AMAÇ: Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hekim ve hekim dışı sağlık personeli, iletişimin önemi ve temel ögeleri konusunda bilgi ve beceri sahibi olacaklardır. • ÖĞRENİM HEDEFLERİ: • İletişimin tanımını yapabilecek, önemini açıklayabilecek • İletişimin temel ögelerinin özelliklerini açıklayabilecek • İletişim tiplerini sayabilecek, uygulayabilecek • Empati –sempati kavramlarını tanımlayabilecek • Yaşlılarda iletişim özelliklerini sayabilecek • Yaşlılarda iletişimdeki engelleri tanımlayabilecek • Etkin dinleme özelliklerini sayabilecek, uygulayabilecek ve engelleyen tutumları söyleyebilecek • Geri bildirim kavramını tanımlayabilecek ve uygulayacaklardır.

30. Geriatri • AMAÇ: Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hekim ve hemşire / ebe yaşlı sağlığı ve belirlenmiş kronik hastalıklarda ev ziyareti için gerekli bilgi, beceri kazanacak ve tutum geliştireceklerdir. • ÖĞRENİM HEDEFLERİ: • Yaşlı bireylerin özel gereksinimleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olma gereksinimi nedenlerini açıklayabilme • Geriatrik değerlendirme (fiziksel sağlık, mental sağlık, sosyal ve ekonomik durum, fonksiyonel durum ve çevresel durum) yapabilme • Değerlendirme ve sonuçları “Yaşlı İzlem Formu”na işleyebilme • Cilt, görme, işitme, tatma, koku, dokunma ve denge üzerine yaşlanmaya bağlı değişiklikleri tanımlayabilme • Yaşlılıkta sıklıkla görülen hastalıklarından Geraitrik 4 dev (hafıza kaybı, depresyon, üriner inkontinans, düşmeler, immobilite), Diabetes Mellitus ve Hipertansiyon ve eşlik eden risk faktörlerini tanıma ve bakım ve izlem planı oluşturabilme • Yaşlılıkta sağlığın esenlendirilmesi için uyku, beslenme, egzersiz, sigara ve alkol kullanımı, bağışıklama, kaza önleme, ilaç kullanımı konularında yaşlılara eğitim verebilme