آناتومی و فیزیولوژی کلیه

1. آناتومی و فیزیولوژی کلیه اهداف آموزشی : فراگیران قادر باشند : 1- آناتومی و فیزیولوژی کلیه را توضیح دهند . 2- نفرون به عنوان واحد عملی کلیه را توضیح دهند . 3- اعمال مختلف کلیه را بیان نماید .

2. موقعیت کلیه • در فضای خلف صفاق در طرفین ستون مهره ها به موازات T12 تا L3 (در پوزیشن FLAT ) • ابعاد در بالغین : طول : cm 13-11 عرض : cm7-5 ضخامت : cm 5-3 وزن : 250 گرم • سطح خارجی بجز ناف کلیه (محل ورود شریان و خروج ورید کلیوی و حالب) توسط کپسول کلیه (از جنس بافت فیبروزه ) پوشیده شده و توسط لایه های از چربی و فاشیا احاطه گردیده است .

4. بافت عملی کلیه (پارانشیم) • بخش قشری ( Cortex ) • بخش مرکزی ( Medulla ) شامل : هرم های بادبزنی شکل Medullary Pyramidal 18 -12 عدد در هر کلیه که توسط ستونهای کلیوی (Bertin )از یکدیگر جدا می گردد • پاپیلا (Papilla) :در انتهای هر هرم برای تخلیه ادرار • تشکیل شده بداخل سیستم جمع آوری کننده ادرار (کالیس ، لگنچه ، حالب ، مثانه )

6. عرضه خون : توسط شریان کلیوی (25-20 درصد برون ده قلب یا در حدود 1300-600 میلی لیتر در دقیقه ) وریدهای کلیوی : به موازات سیستم شریانی ، تخلیه بداخل ورید اجوف تحتانی عروق لنفاوی : تخلیه بداخل عروق لنفاوی آئورتیک عصب گیری : از اعصاب طحالی (Splanchic )

7. آناتومی میکروسکوپی کلیه واحد عملی کلیه ( Nephron ) : • 1/5-1 میلیون در هر کلیه ، شامل : • نفرونهای قشری (Cortical ): • کوتاه بوده و تمام قسمت ها در کورتکس واقع شده • نفرونهای مرکزی (Juxtamedullary ): • بلند تر از نفرون های قشری بوده ، لوله ها و عروق خونی بطور عمقی در مدولا نفوذ می کند (وظیفه :غلیظ کردن ادرار در موارد دریافت ناکافی ادرار و امکان دفع حداکثر محصولات زائد با حداقل از دست دادن مایعات )

9. ساختمان نفرون • سیستم عروقی ( Glomerulus ): - شریان آوران Afferent arteriole • شریان وابران Efferent arteriole سپس تشکیل : مویرگهای اطراف توبولی (Peritublar) :احاطه کننده توبول های قشری و وازورکتا (Vasarecta ): احاطه کننده نفرون های مرکزی

10. ساختمان نفرون (ادامه) سیستم توبولار ( Tubular ): کپسول بومن (Bowman Capsule ) لوله های پیچیده اولیه (PCT: Proximal Convoluted Tube) قوس هنله (Loop of Henle ) لوله های پیچیده دیستال ( DCT: Distal Convoluted Tube) مجاری جمع آوری کننده Collecting Ducts

12. واحد عملی کلیه(Nephron)

17. اعمال کلیه • اعمال تنظیمی : • کنترل و تنظیم مایعات و الکترولیتها • خارج کردن مواد سمی و نیتروژنی از خون • تعادل اسید و باز خون • متابولیزه و دفع داروها • اعمال هورمونی: • تولید رنین ، پروستاگلانیدین • تولید اریتروپویتین ،برادی کنین • فعال سازی ویتامین D

19. اعمال تنظیمی • فیلتراسیون گلومرولی (Glomerular Filtration ): خروج آب و الکترولیتها ومواد محلول(اوره ، کراتنین،قند....) از شبکه گلومرولی به داخل کپسول بومن (فیلترای توبولار) ***عدم فیلتراسیون مواد با وزن مولکولی بیش از 69000 دالتون (آلبومین ، گلوبولین ، گلبولهای خون ...) ***

20. ادامه ))اعمال تنظیمی • سرعت فیلتراسیون گلومرولی(GFR ): ml/min 125(180لیتر/ روزانه) از طریق مکانیسم خود تنظیمی کلیه ها با انقباض و اتساع انتخابی شرائین آواران و وابران (در فشارخون 160-75 میلیمتر جیوه ) ---انقباض شریان آوران واتساع شریان وابران >> افت فشار کاپیلری و کاهش فیلتراسیون گلومرولی ---اتساع شریان آوران و انقباض شریان وابران >> افزایش فشار کاپیلری و افزایش فیلتراسیون گلومرولی

21. بازجذب توبولار (Tubular Reabsorption ) بازجذب قسمت اعظم آب(بیش از 90%) و مواد محلول بداخل شبکه مویرگ های اطراف توبولی آب : تحت تاثیر اسمز و ADH و آلدسترون Na و K و CL: تحت تاثیر آلدسترون Ca : تحت تاثیر PTH وکلسی تونین باز جذب کامل : قند (آستانه : 220 میلیگرم%)، اسیدهای آمینه و پروتئین های فیلتره شده بازجذب انتخابی : منیزیم ، اوره ،بیکربنات... ، عدم بازجذب کراتنین • ترشح توبولار (Tubular Secretion) خروج مواد از شبکه مویرگهای اطراف توبولی به داخل توبولها و دفع از طریق ادرار ( K- H - الکترولیتها )

24. اعمال هورمونی کلیه • تولید و ترشح رنین (کاهش پرفیوژن – کاهش Na ) رنین>>>آنژیوتانسینوژن>> آنژیوتانسین I >>> آنژیوتانسینII >>> آلد سترون • تولید پروستاگلانیدین(PGE1-2) کمک به تولید رنین، اثر بر توبولهای دیستال و مجاری جمع آوری کننده نفرونها >>> کاهش نفوذپذیری و تشدید دفع آب و سدیم

25. اعمال هورمونی کلیه (ادامه) • تولید و ترشح برادی کنین (Bradykinin) محرک: آنژیوتانسینII ،پروستاگلانیدین ها،ADH >>> اتساع شریان آوران، افزایش نفوذ پذیری مویرگهای گلومرولی >>> حفظ جریان خون کلیه در موارد انقباض عروقی • تولید اریتروپوئیتین ( Erythropoietin) محرک مغز استخوان در ساخت گلبولهای قرمز • فعال سازی ویتامین D(در تبدیل به1و25 دی هیدروکسی کلسیفرول)