ROK 2007 Koordynatorem działań programowych w kraju został Główny Inspektor Sanitarny ;

1. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce opracowanie: Joanna KowalskaPowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Węgorzewie

2. ROK 2007Koordynatorem działań programowych w kraju został Główny Inspektor Sanitarny; Realizacja Programu przewidziana jest na lata 2007 - 2011

3. Trochę historii 11 października 1942 roku Krzysztof Kolumb dopłynął do nieznanego lądu. Został tam poczęstowany przez jego mieszkańców (Indian Arawaków) suszonymi liśćmi tytoniu zawiniętymi w większe liście palmowe. Od tamtego czasu tytoń został przywieziony do Europy, a palenie stało się modne. Na skutki takiego stanu rzeczy długo nie trzeba było czekać.

4. FAKTY • W Polsce 92% palących rodziców przyznaje się do palenia w obecności dzieci. • Każdego roku rodzi się ok. 100 000 dzieci, których matki paliły w trakcie ciąży. • Dzieci palących rodziców mają zwiększoną tolerancję nikotyny ( w przyszłości łatwiej uzależnią się od palenia papierosów).

5. FAKTY • Mężczyźni w Polsce palą średni 18 papierosów dziennie, kobiety 13 papierosów • Średnia wieku zaprzestania palenia u mężczyzn wynosi 39 r. ż., a u kobiet jeszcze później 43 r. ż. • Każdego dnia na raka płuca umiera w Polsce 50 osób. • Przyczyną 90% zachorowań na raka płuca jest palenie tytoniu, 5% bierne palenie, 4% zatrucie środowiska, 1% inne przyczyny

6. Dymek w pracy Wypalenie 1 papierosa zajmuje około 5-7 min. Dziennie palacz przeznacza na papierosy 35 min. Tygodniowo to ponad 4 godziny Miesięcznie - 16 godzin pracy Rocznie - 22-23 dni pracy

7. Prawie 59 % 15-letnich chłopców i dziewcząt próbowało palić papierosy. • Wiek, w którym młodzież 15- letnia pierwszy raz zapaliła papierosa to najczęściej 11 lat i mniej. • Dla większości z nich eksperymentowanie z paleniem staje się drogą do regularnego palenia.

8. FAKTY • Co roku z mapy Polski z powodu palenia znika miasto wielkości 20 tys. mieszkańców. • Na raka płuca umiera się szybciej niż na raka piersi, chorzy najczęściej przeżywają 1 rok od diagnozy. • Dwa miliony osób w Polsce choruje na POCHP (Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc) • Zawsze warto rzucić palenie, po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania na nowotwory tytoniozależne szybko się zmniejsza.

9. CELOWOŚĆ PROGRAMU Aspekt zdrowotny: Palenie tytoniu stanowi przyczynę większej liczby zgonów w Polsce niż picie alkoholu, AIDS, samobójstwa, zabójstwa, urazy i zatrucia razem wzięte. Jest jedną z najistotniejszych przyczyn przedwczesnej umieralności możliwą do wyeliminowania.

10. Aspekt ekonomiczny: Palenie idzie w parze z biedą - dotyczy coraz bardziej ludzi biednych (bezrobotnych), słabiej wykształconych. Częstość palenia tytoniu w tych grupach jest zwykle dwukrotnie wyższa niż w grupach ludzi bogatych, dobrze wykształconych. Kilkaset złotych wydawanych co miesiąc na papierosy nie stanowi istotnego problemu dla ludzi bogatych. Jest natomiast ważnym czynnikiem ubożenia najbiedniejszych rodzin.

11. Aspekt prawny: Ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych nakłada na Radę Ministrów obowiązek realizacji programów ograniczania zdrowotnych następstw palenia tytoniu. Zapisy ustawy mają umocowanie w międzynarodowym prawie - „Konwencji ramowej na rzecz ograniczania palenia tytoniu” Światowej Organizacji Zdrowia (ratyfikowanej przez Polskę w 2006 r.) i dyrektywach Unii Europejskiej.

12. Aspekt etyczny: Współczesne społeczeństwo uznaje wolność za jedną z najważniejszych wartości. Palenie tytoniu wyklucza wolność. Jest także wymierzone przeciwko wolności osób z otoczenia, którym narzuca się kontakt z dymem tytoniowym.

13. Główne zadania Programu w roku 2008: • Zmiana klimatu społecznego i zachowań w stosunku do palenia tytoniu poprzez wielopłaszczyznowe działania edukacyjno – interwencyjne. • Prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium RP • Badanie stopnia realizacji zadań, zmian postaw społeczeństwa i wskaźników zdrowotnych

14. Celem programu jest: • zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów wynikających z palenia tytoniu • zwiększenie odsetka osób, które nigdy nie wypaliły żadnego papierosa, • zmniejszenie odsetka kobiet palących w czasie ciąży, • zmniejszenie odsetka dzieci narażonych na palenie bierne, • zmniejszenie liczby osób narażonych na szkodliwe czynniki dymu tytoniowego w miejscach publicznych i w miejscu pracy.

15. Cel ten może być osiągnięty tylko wówczas, gdy w jego realizację zostaną zaangażowane wszystkie środowiska mające wpływ na postawy: • rodzina, • szkoła, • środowiska pracy i rozrywki, • środowiska medyczne, • media.

16. Międzyresortowy Zespół Koordynacyjny W dniu 5.10.2007 r. Główny Inspektor Sanitarny zaprosił do współpracy nad Programem OZNPT przedstawicieli następujących resortów: • finansów, • środowiska, • pracy i polityki społecznej, • obrony narodowej, • sprawiedliwości, • spraw wewnętrznych i administracji, • zdrowia, • sportu i turystyki, • edukacji narodowej, oraz przedstawicieli: • Centrum Onkologii, • Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

17. Zadania dla inspekcji sanitarnej • Realizacja celowej kampanii : młodzież ponadgimnazjalna, studenci (na podstawie plakatów Pągowskiego). • Koordynacja programu dla przedszkoli „Czyste powietrze wokół nas” • Zaangażowanie kościoła w realizację działań programowych • Rzetelna kontrola przestrzegania ustawy w placówkach kontrolowanych przez wszystkie działy PSSE. • Przekazywanie jednostkom resortowym materiałów o tytoniu ( w ramach Międzyresortowego Zespołu Koordynacyjnego).

18. W kampaniach antytytoniowych nie wolno straszyć skutkami palenia tylko motywować do zerwania z nałogiem, aby nie budować postawy „I tak umrę” • Skuteczna profilaktyka antytytoniowa powinna: zapobiegać rozpoczynaniu palenia, pomóc osobom, które chcą przestać palić, upowszechnić świadomość, że nikotynizm jest chorobą, która trzeba leczyć

19. KAŻDY PALACZ MA PRAWO DO OTRZYMYWANIA ZACHĘTY I POMOCY W UWOLNIENIU SIĘ OD NAŁOGU

20. Tak powstaje uzależnienie: 1) Dym tytoniowy zawierający nikotynę dociera do mózgu w ciągu kilku sekund. 2) Nikotyna pobudza wydzielanie: dopaminy - substancji odpowiedzialnej za doznawanie przyjemności oraz noradrenaliny - substancji odpowiedzialnej za pobudzenie aktywności organizmu

21. 3) W momencie przerwania palenia poziom dopaminy i noradrenaliny spada. Palacz nie odczuwa już przyjemności lecz doznaje przykrych objawów abstynencji. 4) Palacz ponownie sięga po papierosa i ponownie odczuwa przyjemność. Z czasem mózg przyzwyczaja się do działania nikotyny i w ten sposób uzależnia się od niej.

22. DZIAŁANIA NFZ W RAMACH PROGRAMU- program profilaktyki chorób odtytoniowych • Program adresowany jest do osób powyżej 18 roku życia • Szczególnie do kobiet i mężczyzn w wieku 40-65 lat.

23. Lekarz rodzinny: • Powinien mieć certyfikat Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego z leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu (ZUT) • Powinien posiadać spirometr • Rozpoznać czy pacjent jest farmakologicznie uzależniony od nikotyny (Test Fagerstroma) • Ustalić czy pacjent ma motywację do rzucenia nałogu (Test wg Schneider)

24. TEST FAGESTROMA (uzależnienia) 1. Jak szybko od przebudzenia zapalasz pierwszego papierosa ? 2. Czy masz trudności z powstrzymaniem się od palenia w miejscach zakazanych ? 3. Z którego papierosa jest ci najtrudniej zrezygnować ? 4. Ile papierosów wypalasz w ciągu dnia ? 5. Czy częściej palisz papierosy w ciągu pierwszych godzin po przebudzeniu niż w pozostałej części dnia ? 6. Czy palisz papierosy nawet wtedy, gdy jesteś tak chory, że musisz leżeć w łóżku ?

25. Test motywacji do zaprzestaniapalenia wg Schneider 1. Czy chcesz rzucić palenie ? 2. Czy decydujesz się na to dla siebie, czy dla kogoś innego ? 3. Czy podejmowałeś już próby rzucenia palenia ? 4. Czy orientujesz się w jakich sytuacjach palisz najczęściej ? 5. Czy wiesz dlaczego palisz tytoń ? 6. Czy możesz liczyć na pomoc rodziny gdybyś chciał rzucić p. ? 7. Czy członkowie Twojej rodziny nie palą ? 8. Czy w miejscu w którym pracujesz nie pali się tytoniu ? 9. Czy jesteś zadowolony ze swojej pracy i trybu życia ? 10. Czy wiesz, gdzie szukać pomocy, gdybyś miał problemy z utrzymaniem abstynencji od papierosów ? 11. Czy wiesz na jakie pokusy i trudności będziesz narażony w okresie abstynencji ? 12. Czy wiesz jak sobie poradzić w sytuacjach kryzysowych ?

26. Lekarz rodzinny powinien znać: • Zasady minimalnej interwencji antynikotynowej : Zasada 4P: pytaj, poradź, pomóż, pamiętaj. • Zasady nikotynowej terapii zastępczej (NTZ)

27. ZASADA 4 P • PYTAJ, przy każdym spotkaniu – czy pali ??? • PORADŹ, żeby przestał !!! • POMÓŻ, w wyborze właściwej terapii • PAMIĘTAJ, aby przy każdej kolejnej wizycie zapytać pacjenta o jego sytuację w procesie rzucania palenia Efektywność ok. 5%

28. DLACZEGO PALENIE JEST SZKODLIWE? • Palenie tytoniu na świecie jest przyczyną prawie 4 milionów zgonów rocznie. • W Polsce choroby odtytoniowe sąprzyczyną zgonu co drugiego palacza w wieku 35-69 lat • Każdy papieros skraca życie o 5,5 minuty, czyli przeciętny palacz dobrowolnie rezygnuje z 5 lat życia.

29. CHOROBY ODTYTONIOWE Rozpoczęcie palenia gwałtownie zwiększa ryzyko zachorowania palacza na: NOWOTWORY ZŁOŚLIWE takie jak: rak płuc(80- 90% nowotworów u palaczy) rak krtani, gardła, przełyku, jamy ustnej, miedniczek nerkowych, pęcherza moczowego, Nieco słabszy związek obserwuje się w przypadku nowotworów: - rakżołądka, nosa, wargi, wątroby, miąższu nerki oraz białaczki

30. Co grozi palaczowi?

31. Nie zaczynaj palić! Tytoń zabija! Skraca życie oraz powoduje wiele groźnych chorób. Tytoń jest drogi! Zarówno dla palacza jak i dla państwowego systemu ochrony zdrowia.Tytoń niszczy organizm i rujnuje wygląd!

32. Tytoń jest używką! Tytoń szybko powoduje uzależnienie, z którego trudno się wyzwolić. Już pierwszy papieros, często zapalany po to, aby nie wyróżniać się w grupie, może być niebezpieczny. Tytoń upośledza! Tytoń upośledza zmysł węchu i smaku. Tytoń jest szkodliwy dla osób z najbliższego otoczenia palacza!

33. Tytoń to otwarta droga do innych uzależnień! Osoby uzależnione od alkoholu albo narkotyków na ogół zaczynały od uzależnienia się od tytoniu. Tytoń jest dziś niemodny! Palenie stało się czynnością, której dokonuje się po kryjomu, w wyodrębnionym miejscu, przy coraz większej świadomości zagrożeń.

35. Jak zapobiegać? Pamiętając o tym, że łatwiej jest zapobiegać uzależnieniom niż je leczyć, należy podjąć następujące działania: • Nadanie odpowiedniej rangi i miejsca problematyce antytytoniowej w programie nauczania • Dostosowanie sposobu realizacji programu do warunków istniejących w szkole • Realizacja programu na różnych szczeblach nauczania

36. Włączenie uczniów w realizację programu • Uzyskanie wsparcia rodziców • Położenie nacisku na naukę bycia asertywnym • Korzystanie z doświadczeń w tym zakresie innych partnerów • Organizacja konkursów, happeningów, ekspozycji materiałów, zamieszczanie informacji na stronach internetowych szkół i instytucji

37. „Bajer” Gdy Twój kumpel i kumpela Palą fajki co niedziela, No i jeszcze Tobie dają, To im powiedz, niech spadają! Palić może każdy frajer! Lecz nie palić - to jest bajer! Anna Teliczan uczennica SP w Sobiechach

39. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

40. Opracowano na podstawie materiałów: • Jacek R. ŁuczakDoradca Głównego Inspektora Sanitarnego ds. Zdrowia Publicznego- „Ograniczenie palenia tytoniu poprzez interwencje w podstawowej opiece zdrowotnej” • Prof.. Witold Zatoński „Jak rzucić palenie” • Prof. dr hab. Paweł Śliwiński - POCHP – „Choroba wywołana paleniem tytoniu„ -Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc • prof. dr hab. Kazimierz Roszkowski –”Epidemiologia raka płuca z uwzględnieniem współistnienia POCHP” - Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc • Wyniki badan przeprowadzonych przez Centrum Onkologii w Warszawie w 2007 r. • prezentacja Elżbiety Michalak Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn • Prezentacja Izabeli Zielińskiej Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE Olsztyn • Prezentacja Małgorzaty Porzyckiej „Profilaktyka uzależnień-nikotynizm”