KALDIRMA ARAÇLARINDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ

1. KALDIRMA ARAÇLARINDA İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ

2. Eğitimimizin Amacı Katılımcıların, işyerlerinde kullanılan kaldırma araçlarını ve bu araçların ortaya çıkardığı riskleri, risklerin bertaraf edilmesini ve bu araçlar için gerekli olan kontrolleri öğrenmelerine yardımcı olmaktır. Öğrenim Hedeflerimiz Bu dersin sonunda katılımcılar, Kaldırma, taşıma, istifleme v.b. İşlerde kullanılan kaldırma araçlarını belirler, Kaldırma araçlarının kullanımı sırasında ortaya çıkabilecek riskleri değerlendirerek alınması gerekli önlemleri açıklar,

3. KONU BAŞLIKLARI 1. Kaldırma, taşıma, istifleme 2. Kaldırma araçlarının sınıflandırılması ve elemanları 3. Kaldırma araçlarının güvenli kullanımı 4. Kaldırma araçlarında periyodik kontroller 5. İlgili mevzuat

4. Kaldırma, taşıma, istifleme • İnsanların kaldıramayacağı, taşıyamacağı yüklerin bir yerden sınırlı kısa mesafedeki başka bir yere kaldırarak götürülüp konulması, yerleştirilmesi için asırlardan beri çeşitli tip ve kapasitedeki kaldırma ve taşıma araçları kullanılmıştır • Günümüzde de bu operasyonlar her işyerinde sürdürülmekte ve bu sayede yük kaldırma ve taşıma işleri kolaylıkla yapılmaktadır • Taşıma işleri genel olarak yatay ve düşey olmak üzere iki şekilde müteala edilmelidir

5. Her iki tip taşıma işinde en önemli faktör işyeri tertip ve düzenidir • Taşımanın çeşitli mamullerin maliyetine etkisi oldukça büyüktür • Oluşan kazalar, üretim kaybına, yaralanma ve ölümlere sebebiyet vermektedir • Bu nedenle alınacak güvenlik tedbirleri, iş makine ve ekipmanlarının periyodik kontrolleri büyük önem arz etmektedir

6. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme Kaldırma • Sanayi kuruluşlarında üretim sürecinde kullanılan çeşitli ham ve yardımcı maddeler, makine ve tezgah parçaları ile çeşitli kalıplar, ürünler ve yakıtlar gibi yüklerin gerekli araç ve cihazlar kullanılmadan kaldırılması, taşınması ve indirilmesi sırasında çalışanlar çeşitli iş kazalarına, bel ve eklem sakatlanmalarına ve sağlık sorunlarına maruz kalmaktadır. • Bu sağlık sorunlarını önlemek ve insan gücünün yeterli olmadığı durumlarda daha seri ve güvenli bir şekilde söz konusu yüklerin taşınması için buna uygun araç, gereç ve makinelerin kullanılması gerekli ve zorunludur. • Sanayi kuruluşlarında yaygın olarak kullanılan ve gün geçtikçe önemi artan kaldırma makinelerinin başlıcaları; vinçler (kule vinçler, mobil vinçler, oklu, raylı, köprülü, ayaklı köprülü, tek raylı ve seyyar vinçler, gırgır vinçler, calaskarlar maçunalar), platformu kaldırıcı arabalar (forklif), palangalar (elektrikli, pnömatik, hidrolik, zincirli, halatlı), asansörler şeklinde sayabiliriz.

7. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Sanayi kuruluşlarında yaygın olarak kullanılan kaldırma araçları: -vinçler (kule vinç, pergel vinç, mobil vinç, oklu, raylı, köprülü, ayaklı köprülü, tek raylı ve seyyar vinçler, gırgır vinç, maçunalar)

8. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ • platformlu kaldırıcı arabalar (forklift), • ceraskallar, palangalar (elektrikli, pnömatik, hidrolik, zincirli, halatlı) • asansörler

9. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme Taşıma Her türlü hammadde ve ambalajlı, ambalajsız ürünün bir noktadan birçok noktaya taşınması, yükseklik kazandırılması, konum ve pozisyonunun değiştirilmesine yönelik taşıma sistemleri kullanılmaktadır. • Tekerlekli taşıma • Raylı taşıma • Konveyörler (Transportörler)

10. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme Transportörlerle (Konveyörlerle) Taşıma • Tranportörlerin gerekli yerlerine üst geçitler yapılmalı, • Yerde ve çukurda olanlara korkuluk yapılmalı, • Çalışanların üstünden geçiyorsa saç levha veya tel kafes ile korunmalı, • Yüklerin boşaltma yerleri hareket ve germe tertibatının bulunduğu yerlere(İnsanların bulunduğu yerler) durdurma tertibatı konulmalı, • Bantlı transportör boyunca yürüme yolu varsa, boydan boya uzanan ve çekildiğinde sistemi durduran emniyet teli tertibatı olmalı,

11. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme • Operatörün göremediği yerlere uzanan transportörlerde, sesli ve ışıklı uyarı sistemi bulunmalı, • Malzemelerin boşaldığı, silo ve depoların ağzında ızgaralar bulunmalı, • Meyilli taşımalarda yüklerin kaymasını önleyen mekanik tertibatlar bulunmalı, • Sonsuz vidalı transportörler çelik oluklar içinde olmalı, • Olukların cıvata ile sabitlenen, kapakları olmalı, • Kapağın altında metal ızgaralar olmalı, • Kapak açıldığında sistemi otomatik durduran tertibat bulunmalı, • Pnömatik transportörlerin emici ağızlarına kafes koruyucu yapılmalı,

12. Malzemelerin İnsan Gücü ile Taşınması • Malzemelerin kaldırılması, taşınması ve istiflenmesinde ve depolanmasında genellikle mekanik araçların kullanılması esastır. • İnsan gücü ile yapılan kaldırma ve taşıma işlerinde emniyetli kaldırma ve taşıma metotlarına uygun olarak çalışılmalı, • Kişinin yaşına ve cinsiyetine uygun ağırlıkların kaldırılması ve taşınması, • Ekip halinde yapılan çalışmalarda, kumanda hareket ve işaretleri kullanılmalı, • Kumanda hareket ve işaretlerinin önceden belirlenmesi ve çalışanlara öğretilmeli,

13. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme • Yuvarlanabilir malzemelerin eğik düzlemde taşınması esnasında, eğik düzlemin alt tarafında, yükün önünde durulmamalı, • Takozlar, kaldıraçlar, halat ve ipler kullanılmalı, • Malzemelerin ayağa düşme, kesme vb. zarar verme ihtimaline karşı, kişisel koruyucu malzemelerin kullanılmalı,(Çelik burunlu ayakkabı, önlük, eldiven, gözlük)

14. 1. Kaldırma, taşıma, istifleme İstifleme (Depolama) Depo çeşitleri • Ham madde depoları • Yarı mamul madde depoları • Mamul madde depoları • İkmal maddeleri depoları • Atık madde depoları

15. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Ceraskallar

16. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Köprülü Vinçler (Kreynler)

17. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Portal ve Yarı portal Vinçler

18. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Yapı (Kule) Vinçleri

19. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Konsol (Pergel) Vinçler

20. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Mobil Vinçler

21. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Asansörler Hidrolik asansör

22. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Transpaletler Elektrikli transpalet

23. KALDIRMA ARAÇLARININ ÇEŞİTLERİ Forklift Kesinlikle yapılmaması gereken yük kaldırma

24. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 1 - Makine Emniyeti Yönetmeliği’neuygun imal edilen Kaldırma Makineleri, üreticinin belirttiği şekilde ve gerekirse üretici tarafından montajı yapılmalıdır. 2 - Koruyucu ve Planlı bakımları uygun şekilde yapılmalıdır. (İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: 25.04.2013 Sayısı:28628 Madde: 8- b) İş  ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrolü, bakımı ve hizmete alınması bu işleri yapmakla özel olarak görevlendirilen kişilerce yapılır. 3 - Her türlü tamir, tadilat ve bakımlar için bir sicil kartı tutulmalıdır.

25. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 4 - Çalışma sahası işaretlenmeli ve iyi tanzim edilmelidir. 5 - Açık alanda çalışan vinçlerin fırtınalı havalarda hareket etmemeleri için rüzgar emniyeti düzenekleri bulunmalıdır. 6 - Ray üstünde çalışan vinçlerde ray uçlarında en az tekerleklerin yarı çapı yüksekliğinde takozlar bulunmalıdır. 7 - Elektrikle çalışan kaldırma makinelerinde belirtilen alt ve üst noktalar geçildiğinde, elektrik akımı otomatik olarak kesecek ve tamburun hareketini otomatik olarak durduracak bir tertibat bulunmalıdır.

26. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI 8 - İşlemler sırasında yetiştirilmiş manevracılar kullanılmalıdır. (SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:11.09.2013/28762 Ek:9) 9 - Yetiştirilmiş operatörler tarafından kullanılmalıdır. İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen kişilerce kullanılır. (İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi: 25.04.2013 Sayısı:28628 Madde: 8- a) 10 - Operatörler her DUR işaretine uymalıdır.

27. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) A-GENEL İŞARETLER (SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:11.09.2013/28762 Ek:9)

28. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) B-Dikey Hareketler

29. C-Yatay Hareketler

30. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) D. Tehlike

31. 11 - Operatörün kancayı görüş sahası kapatılmamalıdır 12 - Kancada Emniyet Mandalı olmalıdır KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I)

32. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 13 - Yükler dik olarak kaldırılmalıdır. 14 - Yükün kaldırılacağı mahalde, yükün sallanma periyodu dışına çıkılabilecek alanlar bulunmalıdır 15 - Yükle ve araçla birlikte diğer çalışanlar kaldırılmamalı ve taşınmamalıdır.

33. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 16 - Kaldırılmış yükler çalışan İşçilerin üzerinden geçirilmemelidir. Elektro-mağnetli kaldırma ve taşımalarda işçilerin çalışma sahasında bulunmaması mutlak sağlanmalıdır

34. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 17 - Yükler ASLA askıda bırakılmamalıdır.

35. KALDIRMA ARAÇLARININ GÜVENLİ KULLANIMI TEDBİRLERİ (I) 18 - İkaz, sinyal ve işaretleri bulunmalıdır. 19 - Yağlama sırasında elektrik akımı kesilmelidir. 20 - Operatör vinci terk ederken kumanda kollarını “0” durumuna getirmeli ve ana şalteri kapatmalıdır. 21 - Açık alanda çalışan vinçlerde paratoner- topraklama bulunmalıdır. 22 - Periyodik test ve kontrolleri yapılmalıdır.

36. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI 1- Fiziki (gözle) muayene deneyleri, Çalışma şartları ile test ve deneylerden dolayı vincin taşıyıcı yapısında uygunsuzluğun meydana gelip gelmediğini tespit etmektir 2- Şartnamelere uygunluk deneyleri, Kaldırma araçlarının imalat öncesi belirtilen teknik şartnamelere uygunluğunun tespiti için yapılır. 3- Yük kaldırma yeterlilik deneyleri, 3.1. Statik yük deneyleri, 3.2. Dinamik yük deneyleri, 3.3. Kararlılık deneyleri.

37. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI

38. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI

39. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI 3.1: Statik Yük Deneyleri: AMACI: Statik deneyler kaldırma makinası ve elemanlarının yapı yeterliliğini kontrol etmek amacı ile yapılır. STATİK DENEY YÜKÜ (Ps) HESABI: Ps = 1,25 x P olarak alınmalıdır. DENEYİN UYGULANMASI : Vincin ana elemanlarına en fazla,yük,eğilme momenti veya eksenel kuvvet uygulanacak konumda yapılır . Yük en fazla 10-20 cm. yukarı kaldırılır ve en fazla10 dakika askıda tutulur.

40. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI 3.2: Dinamik yük deneyleri AMACI: Özellikle kaldırma aracı mekanizmalarını ve frenlerinin emniyetle işlerliğini kontrol etmek amacı ile yapılır. DİNAMİK DENEY YÜKÜNÜN ( Pd ) HESABI: Pd =1,1 X P OLARAK (TS 10116 - 10117) DENEYİN UYGULANMASI : Vincin ana elemanlarına en fazla yük, eğilme momenti veya eksenel kuvvet uygulanacak konumda yapılır

41. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI 3.3: Kararlılık Deneyleri: AMACI:Kaldırma aracının kararlılığını kontrol etmek amacı ile yapılır. KARARLILIK DENEY YÜKÜNÜN HESABI: Pk =1,25 x P + 0,1 x Fi olarak alınmalıdır. P = Tasarım Kaldırma kapasitesi, Fi = Ana bomun ağırlığı veya uzantı bomun ağırlının bom veya uzantı bomun başlarına indirgenmiş ağırlığıdır. DENEYİN UYGULANIŞI:Deneyler belirlenmiş çalışma alanında ve kararlılığın en az olduğu konumlarda yapılmalıdır. (Detaylar için TS 10116’ya bakılmalıdır)

42. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI Halat muayene ve kontrolünü yapan kişi aşağıdaki soruları cevaplamalıdır: A-Halatın durumu herhangi bir zayıflama belirtisi gösteriyor mu ? B-Halatın hasara uğrama hızı bir sonraki planlı muayeneye kadar halatın emniyetle hizmet vermesine yetecek yavaşlıkta mı?

43. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI Halat Çapında Azalma Bir halatın çapı,aşağıdaki değerlerin altına indiyse,halat değiştirilmelidir. a-19 mm’ye kadar çaplı halatlarda 1 mm., b-22-28 mm arasında çaplı halatlarda 1,5 mm c-32-38 mm arasında çaplı halatlarda 2 mm.

44. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI Halatlarda sepetleşme Halatta gam oluşumu

45. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI Tellerin iplikleşmesi Halatların ezilmesi

46. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI Halatta gam oluşumu

47. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI

48. PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI

49. Mesafe a 1 m 1000 V 3 m 1 kV - 110 kV 4 m 110 kV - 220 kV 5 m 220 kV - 380 kV Mesafeler: 5 m Bilinmeyen Gerilimlerde ³ c 1 m → 12 t ³ c 2 m → 12 t a ³ b 0,5 m Güvenlik Mesafesi c b a b b £ 80° (Şev açısı) a £ Ağırlık Açıları: 30° dolgulu zeminlerde a £ 45° sağlam zeminlerde PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI

50. 15 kV 10 m Güvenlik Mesafesi sadece ehliyetli kişiler gözetiminde 3 m 110 kV PERİYODİK KONTROLLERİN YAPILIŞI