TIR SİSTEMİ

1. TIR SİSTEMİ Zeynep Nil ÇELİK Gümrük Uzmanı TIR ve Taşıt Dairesi

2. SUNUMUN İÇERİĞİ • TARİHÇE VE KAPSAM • SİSTEMİN GENEL YAPISI • AVANTAJLAR • KAVRAMLAR

3. TARİHÇE • İlk TIR Sözleşmesi, 1959 • Revize TIR Sözleşmesi, 1975 • TIR Revizyon Süreci • I. Safha, 1999 • II. Safha, 2002 • III. Safha, henüz tamamlanmadı • Türkiye 1966 yılından bu yana kesintisiz olarak TIR sistemini uygulamaktadır.

4. KAPSAM • Sözleşmeye hemen her kıtadan 68 ülke taraftır. Ancak, şu anda Avrupa, Ortadoğu ve Orta Asya arasındaki uluslararası taşımacılıkta 57 ülke tarafından uygulanmaktadır. • Taraf olup uygulamayan ülkeler: Afganistan Endonezya Güney Kore Uruguay Cezayir Kanada Birleşik Arap Emirlikleri Şili Liberya ABD Avrupa Birliği Not1: Bir ülkede TIR sisteminin uygulanması için, yetkilendirilmiş bir kefil kuruluş bulunması gerekmektedir.

5. TIR SÖZLEŞMESİ 64 maddelik ana metin ile 10 Ekten oluşmaktadır. • EKLER • EK 1. TIR Karnesi Modeli • EK 2-3-4-5 ve 7 Taşıtların ve Konteynerlerin Onaylanması • EK 6. Açıklama Notları • EK 8. İdari Komite ve Tır Yürütme Kurulunun Oluşumu, İşlevleri, Usul ve Esasları • EK 9. TIR Karnesi Verme Yetkisi ve Gerçek ve Tüzel Kişilerin TIR Karnesi Kullanma İzni • EK 10. Akit Taraflarca Yetkili Kuruluşlara ve Uluslararası Kuruluşa Sağlanacak Bilgilere İlişkin Düzenlemeler (SAFETIR)

6. TIR SİSTEMİNİN AVANTAJLARI Nakliyeciler Açısından: • Sınırlarda minimum engelleme • Gecikmeleri azaltır • Maliyeti azaltır • Konteynerler için de kullanılabilir. • Transit idarelerinde teminat verilmesi gerekmez. Gümrük İdaresi Açısından: • Ulusal prosedür gereklerini azaltır. • Mühür ve dış koşul muayenesi • İş gücü avantajı • Ulusal garanti ve dökümantasyona gerek olmaması • TIR Karnesi-Tek Belge

7. TIR SİSTEMİNİN 5 ESASI ULUSLARARASI GARANTİ GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ GÜVENLİ TAŞITVE KONTEYNERLER TIR KARNESİ

8. GÜVENLİ TAŞITVE KONTEYNERLER • Emniyet zorunluluğu ile alakalı olarak, TIR Sözleşmesi eşyaların, yük bölümleri gümrük mührü ile emniyet altına alındıktan sonra iç kısımlarına erişime olanak tanımayacak ve her türlü tahrifatın görünür olacağı şekilde yapılmış konteynerler ya da karayolu araçları içerisinde taşınmasını öngörmektedir. • Bu amaçla, Sözleşme bu araçların yapım ve onay prosedürlerine ilişkin standartlar ortaya koymaktadır. Ülkemizde, bu standartları sağlaması şartıyla, Gümrük ve Muhafaza Başmüdürlüklerinin yetki verdiği gümrük idareleri karayolu taşıtları için “Taşıt Onay Belgesi”, konteynerler için ise “Onay Plakası” vermektedir.

9. ULUSLARARASI GARANTİ • Uluslararası Garanti Sistemi, transit işlemleri sırasında risk altındaki gümrük vergi ve resimlerinin, her an için, bir ulusal kefil kuruluş tarafından karşılanmasını temin etmek üzere oluşturulmuştur. Bu sistem uyarınca, belli bir ülkede nakliyecileri temsil eden ve o ülkenin gümrük yönetimi tarafından onaylanmış her kefil kuruluş, TIR taşımaları esnasında ortaya çıkan herhangi bir usulsüzlük halinde ödenmesi gereken gümrük vergilerinin o ülke içinde ödenmesini garanti etmektedir. • Garantinin parasal limitleri her ülke için farklı olarak belirlenmektedir. Ancak, ulusal kefil kuruluşlara teminat üst limitini her TIR Karnesi başına 50.000 $ olarak belirlemesi tavsiye edilmektedir.

10. TIR SİSTEMİNİN AKTÖRLERİ • Karne hamili • Gümrük idaresi • Ulusal kefil kuruluş (TOBB) • Uluslararası kefil kuruluş (IRU)

11. KEFALET ZİNCİRİ Gümrük idaresi TOBB Uluslararası Kefil Kuruluş (IRU) Uluslararası Kefil Kuruluş (IRU) nezdindeki sigorta şirketi (AXA SİGORTA) YEREL SİGORTA KARNE HAMİLİ

12. TIR KARNESİ • TIR sisteminin idari belkemiğidir. • Uluslararası bir teminat niteliğindedir. • Gümrük beyannamesi yerine geçer. • TIR Karneleri, IRU tarafından düzenlenerek ulusal kefil kuruluşlara dağıtılmakta; her ulusal kefil kuruluş tarafındansa kendi ülkesindeki nakliyecilere verilmektedir.

13. GÜMRÜK KONTROLLERİNİN KARŞILIKLI TANINMASI İLKE: • Hareket ülkesinde alınan tedbir ve gümrük kontrolünün transit ve varış ülkelerinde de kabul edilmesi, • Gümrük idareleri tarafından mühürlenmiş karayolu araçları ya da konteynerler içinde taşınan eşyanın istisnai haller haricinde fiziki olarak kontrol edilmemesi; yol boyu sadece mühür ve belge kontrolünün yapılmasıdır.

14. SİSTEME KONTROLLÜ GİRİŞ • Yetkili makamların yani gümrük idarelerinin ulusal kefil kuruluşu belirlerken bir takım şartlar araması gerektiğini, • Taşımacılar için ise sisteme giriş izninin, belli şartları taşıyan firmalara kefil kuruluş ile ulusal gümrük makamları tarafından verildiğini, ifade eder.

15. TIR SİSTEMİNİN TÜRKİYE UYGULANMASI

16. TIR SİSTEMİNDEN YARARLANACAK FİRMALARIN YETKİLENDİRİLMESİ ULAŞTIRMA YETKİ BELGESİ Firma TOBB GÜMRÜKLER KONT.GEN. MÜD. TIR TRANSİT TAKİP VERİ GİRİŞİ ULAŞTIRMA TOBB TIR YÜRÜTME KURULU ITDB(International TIR Data Bank) BAŞMÜD. BİLDİRME

17. KAVRAMLAR • TIR taşıması, TIR Sözleşmesi hükümleri uyarınca TIR karnesi himayesinde eşyanın en az bir sınır geçmek üzere bir hareket gümrük idaresinden bir varış gümrük idaresine taşınmasıdır. • Bir iç gümrükten başka bir iç gümrüğe TIR Karnesi kapsamında taşıma yapılamaz, taşımacılığın transit hükümleri doğrultusunda yapılması gerekmektedir. 17

18. TIR işlemi, TIR taşımasının, bir akit taraftaki hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresi ile varış veya çıkış (yol boyu) gümrük idaresi arasında gerçekleştirilen kısmıdır.

19. TIR işleminin başlaması; karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR karnesi ile birlikte kontrol amacıyla hareket veya giriş (yol boyu) gümrük idaresine sunulması ve bu TIR karnesinin gümrük idaresince kabul edilmesidir.

20. TIR işleminin sona ermesi ve ibrası • TIR işleminin sona ermesi ; karayolu taşıtının, taşıt dizisinin veya konteynerin yükü ve bu yüke ilişkin TIR karnesi ile birlikte, kontrol amacıyla varış veya çıkış (yol boyu) gümrük idaresine sunulmasıdır. • TIR işleminin ibrası; varış gümrük idaresince eşyanın tam ve eksiksiz olarak teslim alınması veya eşyanın çıkış gümrük idaresinden yurtdışı edilmesini müteakip TIR karnesinin Volet-1 ve Volet-2 yaprağı bilgilerinin karşılaştırılarak TIR işleminin usulüne uygun olarak sonlandırıldığının tespitidir.

21. TEŞEKKÜRLER! zcelik@gumruk.gov.tr