Chronione gatunki roślin, zwierząt i grzybów w Polsce

1. Chronione gatunki roślin, zwierząt i grzybów w Polsce

2. Ochrona gatunkowa • Jedna z najstarszych form ochrony przyrody, • Ochronie podlegają zwykle gatunki rzadko występujące, endemiczne i narażone na wyginięcie. • Celem ochrony jest: a) zapewnienie przetrwania gatunków, b) właściwa ochrona stanu dziko występujących gatunków, c) zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

3. Krajowe podstawy prawne ochrony gatunkowej • Na terenie Polski ochronie gatunkowej podlegają gatunki znajdujące się na listach gatunków dziko występujących sporządzonych przez Ministra Środowiska wydanych w formie rozporządzenia Dz.U. 2004.220.2237 Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1765 Gatunki dziko występujących grzybów objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1764 Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną W danym województwie Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska może sporządzić dodatkową listę gatunków. W przypadku gatunków objętych ochroną obowiązują określone zakazy m.in. zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk, handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.

4. Chronione gatunki roślin • W rozporządzeniu zawarto 428 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 51 pozycji objętych ochrona częściową. http://www.agroportal.net.pl/zdjecia/konwalia.jpg Konwalia majowaConvallaria majalis. W Polsce roślina na stanowiskach naturalnych objęta częściową ochroną gatunkową od 1957 roku. http://www.blogi.szkolazklasa.pl/privefiles/

5. Chronione gatunki roślin http://www.brzostek.yoyo.pl/rezerwat/turystyka/bluszcz.jpg http://www.lasy.com.pl/image/ Przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum Bluszcz pospolity Hedera helix

6. Dyptam jesionolistnyDictamnus albus • W stanie dzikim występuje od południowej Europy po Syberię i północne rejony Chin, • przez Polskę przebiega północna granica zasięgu, • obecnie potwierdzone zostały tylko trzy stanowiska dyptamu w Polsce: rezerwat Kulin koło Włocławka, okolice Dąbrowy Górniczej oraz rejon Pińczowa. http://www.gniazdko.com/wp-content/uploads/

7. Przylaszczka pospolitaHepatica nobilis • Roślina wieloletnia z rodziny jaskrowatych. • Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. • W Polsce dość rozpowszechniona, rośnie w żyznych lasach liściastych. • nazwę zawdzięcza kształtowi liści kojarzących się z płatami wątroby, • Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria), w mniejszym zakresie za pomocą rozgałęziającego się i rozrastającego się kłącza. http://www.jerzygrzesiak.pl/ http://www.gniazdko.com/wp

8. Ostnica Jana Stipa joannis • Gatunek wieloletniej trawy z rodziny wiechlinowatych, • roślina stepowa, rośnie na słonecznych i suchych zboczach, tylko w nielicznych miejscach w Polsce, m.in. Kulin, koło Włocławka, dolina dolnej Wisły, Noteci, Warty, • narażona na wymarcie. http://onaturzebezkomentarza.blox.pl/2007/05/Ostnica-na-wietrze.htm http://www.murawy.eu

9. Pełnik europejskiTrollius europaeus • Gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych, • w Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu, • cała roślina jest trująca, http://anczewski.w.interia.pl • dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej populacji, • największa populacja pełnika europejskiego na Pomorzu występuje w Dolinie rzeki Chocieli w gminie Bobolice. http://anczewski.w.interia.pl/

10. Lobelia jeziorna Lobelia dortmannaPoryblin jeziorny Isoëtes lacustris • rośliny wodne, • w Polsce występują na Pomorzu Środkowym i Zachodnim, w jeziorach oligotroficznych (jez. lobeliowe), poryblin występuje jeszcze w Karkonoszach • Narażone na wyginięcie. http://www.zlocieniec.gawex.pl/dipk/rysunki/ch5.jpg Poryblin jeziornyIsoëtes lacustris (widłak, relikt epoki lodowcowej) http://pl.wikipedia.org/ Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, (relikt epoki przedlodowcowej)

11. Sasanka wiosennaPulsatilla vernalis • Największe skupisko znajduje się w Borach Tucholskich, następne jest w Tatrach, na rozproszonych stanowiskach była też znajdowana w środkowej i południowej Polsce, • tworzy mieszańce z s. łąkowa, otwartą i zwyczajną, • gatunek narażony na wyginięcie, • na niżu jest trudna do ochrony, gdyż rośnie zazwyczaj na leśnych przecinkach i wzdłuż dróg leśnych, w Tatrach zagrożone są niektóre jej stanowiska na szlakach turystycznych. http://www.gniazdko.com/wp-content/uploads/2008/01/sasanki-3.jpg

12. Cis pospolity Taxus baccataSosna limbaPinus cembra • Cis - drzewo iglaste, roślina trująca z wyjątkiem osnówki, • gatunek najwcześniej objęty ochroną w Polsce w 1423 przez W. Jagiełłę, • najstarszym cisem w Polsce jest cis Henrykowski z Henrykowa Lubańskiego na dolnym Śląsku i liczy ok.1266 lat. http://pl.wikipedia.org • Limba - drzewo iglaste, może osiągnąć wiek do 500 lat, • W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Tatrach, najliczniej w okolicy Morskiego Oka i Doliny Roztoki, • limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat, kwitnie i produkuje nasiona co 2–3 lata. http://www.drzewa.nk4.netmark.pl/

13. Chronione gatunki zwierząt • W rozporządzeniu zawarto 326 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 23 pozycji objętych ochrona częściową. http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry Wilk (wilk szary) Canis lupus Niedźwiedź brunatny Ursus arctos http://pl.wikipedia.org Żubr Bison bonasus

14. Tygrzyk paskowanyArgiope bruennichi • Duży pająk z rodziny krzyżakowatych, nazwę swą zawdzięcza ubarwieniu podobnemu do futra tygrysa, • jest jadowity, ukąszenie może powodować martwicę tkanek oraz silny obrzęk, ból jest porównywalny z ukąszeniem szerszenia, • występuje na terenie całej Polski głównie na porośniętych wysoką trawą, zarówno suchych, jak i wilgotnych łąkach, nieużytkach, skrajach młodników nad brzegami zbiorników wodnych. http://www.google.pl/imgres

15. Czerwończyk nieparekLycaena dispar • Motyl dzienny z rodziny modraszkowatych, • występuje skupiskowo praktycznie w całej Polsce, szczególnie w północno-wschodniej części kraju. Spotykany na wilgotnych łąkach, moczarach, w lasach łęgowych. http://forum.przyroda.org/ http://onephoto.net/?id=314130 http://forum.przyroda.org/topics63/czerwonczyk-nieparek-lycaena-dispar-vt6316.htm

16. Kozioróg dęboszCerambyx cerdo • Największy owad z rodziny kózkowatych występujących w Polsce, • występuje tylko na dębach szypułkowych i bezszypułkowych, • preferuje dobrze nasłonecznione, ponad 100-letnie drzewa, rosnące pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Spotkać go można tylko na żywych drzewach. http://www.borodziej.pl/galeria

17. Gromada: płazy Amphibia • W Polsce występuje 18 gatunków płazów, wszystkie są chronione, • to kręgowce dwuśrodowiskowe, związane ze środowiskiem wodnym ze względu na charakter rozrodu, • płazy przechodzą rozwój złożony (holometabolia), w którym występuje larwa zwana kijanką. Rzekotka drzewna Hyla arboreaRopucha szaraBufo bufofot. M.Leszczyński

18. Gromada: płazy Amphibia Traszka karpackaLissotruton montandoni Fot. M. Leszczyński Salamandra plamista Salamandra salamandra Traszka zwyczajnaLissotriton vulgaris

19. Gromada: gady Reptilia • W Polsce żyje 9 gatunków, jajorodne i jajożyworodne: żółwie, węże i jaszczurki, wszystkie pod ochroną http://www.lubno.republika.pl/informacje/informacje.html Żółw błotnyEmys orbicularis jedyny gatunek żółwia żyjący naturalnie w Polsce, żyje powyżej 100 lat, zagrożony wymarciem Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) w Polsce najpospolitszy z węży

20. Gromada: gady Reptilia http://www.skps.wroclaw.pl/ http://www.dubeczno.pl/okolica.html Jaszczurka zwinkaLacerta agilis w sytuacji zagrożenia odrzuca jako przynęta dla drapieżnika Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) – gatunek beznogiej jaszczurki, jest niejadowity

21. Rodzina: Popielicowate Gliridae (pilchowate) • Rodzina ssaków z rzędu gryzoni, obejmuje blisko 30 gatunków. http://pl.wikipedia.org/w/in http://ulubiency.wp.pl/ Koszatka Dryomys nitedula zapada w sen zimowy, który spędza w dziuplach lub pod korzeniami starych drzew. PopielicaGlis glis jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, objęta Konwencją Berneńską.

22. Rząd: Sowy Strigiformes • Obejmuje gatunki drapieżne, które przystosowały się do polowania nocą i o zmroku, choć niektóre gatunki powróciły do dziennego trybu życia. • prowadzą zasadniczo osiadły tryb życia, lecz niektóre północne populacje koczują lub stały się wędrowne, • w Polsce mamy 13 gatunków sów, w tym 9 lęgowych • większość gatunków preferuje lasy, od starych, gęstych drzewostanów po luźniejsze lasy i zadrzewienia, a nawet tereny parkowe czy sady, • Żywią się zwierzętami od owadów po ssaki, nie trawią kości, sierści, zębów, i piór. Niestrawione resztki wydalają w postaci wypluwek. httpwww.fotoplatforma.pl/pl/Sowy/index.php?foto=5554 Płomykówka (Tyto alba)

23. Rząd: Sowy Strigiformes http://sowy.ptaki.polska.pl/ Sowa uszata, uszatka Asio otus, w ostatnich latach coraz liczniejsza w obrębie osiedli ludzkich PuchaczBubo bubo największa sowa świata PuszczykStrix aluco najliczniejsza i najczęściej spotykana sowa Europy

24. BielikHaliaeetus albicilla • Bielik to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, • szacuje się, że w Polsce jest 635-720 par gniazdujących, • może zimować na wodach śródlądowych, ale poza rewirami lęgowymi, gdy wody zamarzną przenosi się nad rzeki lub morze. • jest symbolem Wolińskiego Parku Narodowego, na jego obszarze znajduje się stanowisko lęgowe na którym kolejne pokolenia ptaków nieprzerwanie od 120 lat zakładają swe gniazda. http://www.lop.szczecin.pl

25. RybołówPandion haliaetus • Gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego, • W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierze Mazurskie, Pomorze Zachodnie i częściowo Wielkopolski - całkowita liczebność: 70–75 par. http://zdjecia.polska.pl/katalog/galeria/ http://ptaki.polska.pl/

26. PustułkaFalco tinnunculus • Ptak drapieżny, w Polsce obecnie nieliczny ptak lęgowy, • Z większej odległości rozpoznawalne przede wszystkim po charakterystycznym zawisaniu z trzepotaniem skrzydłami nad jednym miejscem. http://pl.wikipedia.org/w/in http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/pustulka-2-1/

27. Chronione gatunki grzybów • W rozporządzeniu zawarto 109 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 10 pozycji objętych ochrona częściową. http://pl.wikipedia.org/wiki/Borowik_korzeniasty http://pl.wikipedia.org/wiki/Sarniak_(grzyb) Borowik korzeniastyBoletus radicans w Polsce rzadki, narażony na wymarcie Sarniak dachówkowaty Sarcodon imbricatus

28. Rodzaj: GwiazdoszGeastrum • Wszystkie rodzime gatunki z tego rodzaju objęte są w Polsce ochroną, • grzyby odżywiają się saprofitycznie i rosną na glebie, • owocniki, kuliste lub spłaszczone, okrywa zewnętrzna pęka na cztery lub więcej płatków, które rozchylając się tworzą gwiaździste owocniki. Zarodniki wydostają się przez otwór w szczycie. http://www.magicznakotlinka.pl/ http://www.nagrzyby.pl/index.php?artname=gatunek&id=383 Gwiazdosz frędzelkowaty Gwiazdosz długoszyjkowy

29. Ozorek dębowy Fistulina hepatica • Grzyb pasożytniczy, pasożytuje na dębach wywołując brunatną zgniliznę drewna, • w Polsce dość rzadki, • młode kapelusze wydzielając obfity krwisty sok. http://nadlesnictwo.jalbum.net/Grzyby/ http://www.salamandra.sylaba.pl/magazyn/b15a01.html

30. Smardz jadalnyMorchella esculenta • Grzyb saprofityczny rozwijający się w glebie, • wytwarza naziemne, puste w środku, bardzo zmienne owocniki 5–10 cm. http://www.skarzysko.org/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&p=33367&sid=e7e6ddf8b052b3669b7f0826eaa4d0f8 Zasięg występowania

31. Rodzaj: SzmaciakSparassis • Pasożyty korzeni i saprofity powodujące zgniliznę. http://www.magurskipn.pl/i http://odkrywca.pl/grzybole-na-wykopkach-,654382.html Szmaciak krótkotrzonowy Sparassis brevipe Szmaciak gałęzisty Sparassis crispa

32. Prawo Łowieckie • USTAWA z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie. • gospodarka łowiecka – hodowla i ochrona zwierzyny oraz jej pozyskiwanie w drodze polowań lub odłowów, a następnie wprowadzenie do obrotu gospodarczego. http://lelumpolelum.pinger.pl/a/2010/5/31// ŁośAlces alces największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z charakterystycznym porożem. Łosie zaliczane są do grubej zwierzyny łownej objętej całorocznym okresem ochronnym.

33. http://www.lukaszlukasik.pl/galeria/Ssaki/ Borsuk (jaźwiec, Meles meles) – gatunek drapieżnego ssaka. Na borsuki można polować od września do listopada, a na terenach obwodów łowieckich, na których występuje głuszec przez cały rok. Sarna, sarna europejska (Capreolus capreolus) – gatunek ssaka parzystokopytnego. Młode sarny tuż po porodzie nie mają zapachu. Podlega sezonowej ochronie łownej. Okres polowań na kozły rogacze trwa od 11 maja do 30 września, natomiast na kozy i koźlęta polowania prowadzi się od 1 października do 15 stycznia. http://agrrafka.pinger.pl/a/2010/10/16/

34. Polska Czerwona Księga – co to jest? • Lista gatunków chronionych w Polsce, które są szczególnie rzadkie i zagrożone wyginięciem, • W Polsce pierwszą Księgę opublikowano w 1993 r. • Po raz pierwszy Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych opublikowano w 1963 r., Księgę wydaje Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN),

35. Różanecznik żółty (CR)Rhododendron luteum • W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Występuje na jednym stanowisku naturalnym w Polsce w miejscowości Kołacznia, gdzie utworzono w 1957 r. rezerwat przyrody o powierzchni 10 arów. Główne skupisko liczy kilkadziesiąt osobników. • Gatunek krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia CR). http://www.naukowy.pl/encyklopedia/R%C3%B3%C5%BCanecznik_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty

36. Malina moroszka (EN) Rubus chamaemorus • W Polsce bardzo rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową, jest reliktem epoki lodowcowej. • Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach, • Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie. • Gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN). • Głównym źródłem zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk http://bankgenow.kpnmab.pl/opisy-gatunkow.html http://www.moroszka.republika.pl/moroszka.html

37. Międzynarodowe podstawy prawne ochrony gatunkowej Polska podpisała umowy międzynarodowe dotyczące ochrony gatunków: a) Konwencja Waszyngtońska, b) Konwencja Berneńska, c) Konwencja Bońska z porozumieniami EUROBATS i ASCOBANS, d) Porozumienie o ochroni wodniczki, e) Natura 2000.

38. Konwencja Waszyngtońska • Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. • Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej obowiązuje od 12 marca 1990 r. http://www.gniazdko.com/sniezyczka-przebisnieg/ http://pl.wikipedia.org/wiki/Obuwik_pospolity Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis gatunek chroniony od 1946, wymienionyw załączniku II Konwencji CITES Obuwik pospolity Cypripedium calceolus gatunek chroniony, wymieniony w załączniku II Konwencji CITES

39. Konwencja Berneńska • Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, do konwencji dołączono załączniki z listami gatunków chronionych, • Konwencja w Polsce obowiązuje od 1996 r. http://bankgenow.kpnmab.pl/galeria.html http://www.powiat.koszalin.pl http://www.google.pl/imgres Ryś, ryś euroazjatycki, ryś eurazjatycki (Lynx lynx) Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus występuje na siedliskach torfowiskowych Gnidosz sudecki Pedicularis sudetica endemit obecny tylko w Karkonoszach, na terenach podmokłych, półpasożyt,

40. Konwencja Bońska • Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, • W Polsce weszła w życie 1 maja 1996, • Za gatunki migrujące uważa się te gatunki (lub niższe grupy taksonomiczne), z których znaczna liczba osobników w sposób cykliczny i możliwy do przewidzenia przekracza granice jurysdykcji państwowej w różnych cyklach życiowych. • W załącznikach wymieniono gatunki zagrożone i mające nieodpowiedni stan zachowania, dla których istnieje konieczność zawarcia porozumień międzynarodowych. • Polska jest stroną dwóch takich porozumień - dotyczących ochrony nietoperzy (EUROBATS) i małych waleni (ASCOBANS).

41. Porozumienie EUROBATS • W Polsce weszło w życie w dniu 10 maja 1996 r., celem porozumienia jest ochrona nietoperzy w Europie. • W Polsce występuje około 25 gatunków nietoperzy należących do dwóch rodzin: podkowcowate Rhinolophidae i mroczkowate Vespertilionidae, wszystkie są objęte ochroną. http://www.tvn24.pl/12690,1641946,0,1,duzo-nockow--malo-mopkow,wiadomosc.html http://www.oton.sylaba.pl/ Podkowiec duży (Rhinolophus ferrumequinum) Gacek brunatny (Plecotus auritus)

42. Porozumienie ASCOBANS • W Polsce weszło w życie 1996. Celem porozumienia jest ochrona wszystkich gatunków, podgatunków i populacji waleni zębowych występujących w Bałtyku i Morzu Północnym. http://www.salamandra.sylaba.pl/ Morświn (Phocoena phocoena) ochrona morświna

43. Porozumienie o ochronie wodniczki(Acrocephalus paludicola) • Polska podpisała Porozumienie 13 lipca 2004 roku, • Celem działań prowadzonych w ramach Porozumienia jest usunięcie wodniczki z listy gatunków narażonych na wyginięcie prowadzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN). • Liczebność wodniczki w Polsce jest szacowana na około 3000 śpiewających samców, i stanowi niemal czwartą część światowej populacji. http://www.wodniczka.pl/pl/

44. WodniczkaAcrocephalus paludicola http://www.wodniczka.pl/pl/ • Najliczniej występuje na bagnach w dolinie Biebrzy (co najmniej 1000 śpiewających samców) i w dolinie Narwi, inne izolowane stanowiska to torfowiska pod Chełmem oraz rezerwat Karsiborska Kępa (ujście Świny). • Gatunek zagrożony wyginięciem w skali Świata.

45. Natura 2000 • Podstawę prawną dla tworzenia europejskiej sieci NATURA 2000 stanowią dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory. • W załącznikach do Dyrektyw znajduje się 267gatunków ptaków chronionych, 449 gatunków zwierząt z wyłączeniem ptaków oraz 674 gatunki roślin. http://traszka-grzebieniasta.zwierzeta.ekologia.pl/ http://zwierzetachronione.cba.pl/wydra%20europejska.htm Wydra europejska Lutra lutra Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

46. Natura 2000 http://www.wikipedia.pl http://www.fotoplatforma.pl/fotografia/pl/3926/l Dudek Upupa epops Dzięcioł średniDendrocopos medius

47. Żmijowiec czerwony Echium russicum Natura 2000 http://www.superakwarium.pl/foto/1253731026.jpg http://www.wodniczka.pl/pl/ Marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia)