Projektimi, Implementimi, Mirembajtja dhe Rishikimi i Sistemeve

1. Projektimi, Implementimi, Mirembajtja dhe Rishikimi i Sistemeve Kapitulli 13 Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

2. Principe dhe Objektiva • Projektimi i sistemeve te rinj ose modifikimi i atyre egzistues duhet te behet qe te ndihmojne organizatat te permbushin objektivat e tyre. • Vendosja e qellimit te projektimit te sistemeve dhe diskutimi i dallimeve midis projektimit llogjik dhe atij fizik te sistemeve. • Theksimi i hapave kryesore qe ndiqen gjate fazes se projektimit. • Pershkrimi i disa konsideratave gjate projektimit. • Percaktimi i termit RFP dhe disckutimi se si ky dokument perdoret per blerjen e hardware dhe software. • Pershkrimi i teknikave qe perdoren per te vleresuar zgjedhjen e sistemeve. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

3. Principe dhe Objektiva • Theksi kryesor ne implementimin e sistemeve eshte te sigurohemi qe informacioni i duhur te shkoje tek personi i duhur ne formatin e duhur ne kohen e duhur. • Percaktimi i qellimit te implementimit te sistemeve dhe diskutimi i aktiviteteve qe shoqerojne kete faze te zhvillimit te sistemeve • Listimi i avantazheve dhe disavantazheve te blerejes kundrejt ndertimit te softuereve. • Diskutimi i proçesit te zhvillimit te software dhe disa tools qe perdoren ne kete proçes. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

4. Principe dhe Objektiva • Mirembajtja dhe rishikimi i shtojne jete nje sistemi, por edhe konsumojne sasi te medha burimesh. Keto aktivitetet mund te kene perfitime nga perdorimi i disa metodave rigoroze dhe teknikave te menaxhimit te projekteve qe aplikohen per te zhvilluar sistemet. • Vendosja e rendesise te mirembajtjes se sistemeve dhe software-ve si dhe diskutimi i aktiviteteve te perfshira ne te. • Pershkrimi i proçeseve te rishikimit te sistemeve. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

5. Projektimi i Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

6. Projektimi i Sistemeve • Projektimi: • llogjik (çfare sistemi do te bej) – pershkruan kerkesat funksionale te nje sistemi • fizik (si do te kryhen detyrat, si komponentet punojne bashke dhe çfare ben secila komponente) – specifikon karakteristikat e komponenteve te sistemit qe duhen per te vene ne veprim projektimin llogjik Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

7. Projektimi Logjik • Projektimi i Outputeve : tipet, formati, permbajtja, frekuenca • Projektimi i Inputeve : tipet, formati, permbajtja, frekuenca • Projektimi i Perpunimeve : llogaritjet, krahasimet, manipulimet • Projektimi i File & database : aftesite dhe organizimi • Projektimi i Telekomunikimeve : pershkrimi i rrjetave • Projektimi i Procedurave : te automatizuara & manuale • Projektimi i kontrolleve & sigurise • Projektimi per personel & pune Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

8. Projektimi Fizik • Projektimi i Hardwareve • Projektimi i Softwareve • Projektimi i Databaseve • Projektimi i Telekomunikimeve • Projektimi i Personelit • Projektimi i Procedurave dhe Kontrolleve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

9. Konsiderata Speciale per Zhvillimin e Sistemeve • Procedurat e regjistrimeve (“signing on”) • Perpunimi Interaktiv • Dialogu Interaktiv • Parandalimi, zbulimi dhe korrigjimit te gabimeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

10. Qellimi i Projektimit Qellimi i Projekteve Projektimi mund te varioje nga multikorporatat deri tek individet Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

11. Procedurat per regjistrim Nivelet e proçedures se regjistrimit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

12. Perpunimi Interaktiv Nje sistem me menu qe ju lejon zgjedhjen tuaj ne nje liste alternativash Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

13. Procedurat e Emergjences & te Rimarrjes nga Demtimet • Kopje (backup) te Telekomunikimeve • Kopje (backup) te Personelit • Kopje (backup) te Hardware • Kopje (backup) te Software dhe database Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

14. Hardware Backup • Plane per rimarrje pas demtimeve (psh pasqyra te tranzaksioneve me te fundit ne kompjuter te tjere) • Hot site (psh dublikimi i hadwareve operacional, nese sistemi deshton) • Cold site (dhomat, telefonat, elektriciteti, por jo hadwaret kompjuterik) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

15. Software & Database Backup • backup-e selektive (te pakten 2 kopje selektive per programet, skedaret dhe bazat e te dhenave me specifike) • backup-e ne rritje (psh vetem per skedaret e ndryshuar gjate javes se fundit) • Image log (nje skedar me vete qe permban vetem ndryshimet ne aplikimet, me qellim rikrijimin e DB korrente) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

16. Parandalimi, Zbulimi dhe Korrektimi i Gabimeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

17. Kontrollet e Sistemeve • Parashikimi i kontrolleve • Kontrolle te Inputeve • Kontrolle te Perpinimeve • Kontrolle te Outputeve • Kontrolle te Database • Kontrolle te Telekomunikimeve • Kontrolle te Personelit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

18. Request for Proposal (RFP)- Kerkese per propozim Një përmbajtje tipike e përmbajtjes së Propozimit për kërkesa Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

19. Vleresimi i alternativave ne projektim • Vleresimi paraprak (te hiqet dore nga propozimet e teperta) • Vleresimi Final (investigim i detajuar i propozimeve te ofruara nga shitesit qe mbeten pas vleresimit paraprak) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

20. Teknikat e Vleresimit • Analiza kosto / fitim – liston te gjitha kostot dhe fitimet e çdo sistemi te propozuar • Testi i “benchmark-ut” – krahason operimin e sistemit kompj. nen te njejtat kushte • Vleresimi me pike – çdo faktori i caktohet nje peshe, ne %pikesh, bazuar ne rendesine; zgjidhet sistemi me me shume pike Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

21. Vleresimi Final Vlerësimi paraprak dhe përfundimtar Vihet re që numri i alternativave të mundshme bie me shkuarjen drejt marrjes përfundimtare të vendimit nga firmat Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

22. Vleresimi me pike Sistemi i vleresimit me pike Ne kete shembull, sofware i eshte dhene me shume pike (40%), krahasuar me hardware (35%) she suportit nga ana shitesve (25%). Nga vleresimi i sistemit A, totali i tre faktoreve eshte 82.5%; nderkohe per sistemin B eshte 86.7%, me afer 100%. Keshtuqe, firma do zgjedhi sistemin B. Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

23. Ngrirja e specifikimeve te projektit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

24. Raporti i Projektimit Një përmbajtje tipike e Raportit të Projektimit të sisitemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

25. Implementimi i Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

26. Implementimi i Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

27. Zgjedhja e Software: Ta blesh apo ta ndertosh vete? • Software e ndertuar jashte kompanise • kosto me te ulta • risk me i vogel • lehtesi ne instalim Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

28. Te blesh apo te ndertosh vete? • Hapat • Rishiko nevojat, kerkesat dhe kostot • Zgjidh (bli) software • Modifiko ose personalizo software • Zgjidh interface te software • Testo dhe prano software • Mirembaj software Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

29. Te ndertosh vete Software • Shefi i ekipeve te programimit • Cikli i jetes se programimit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

30. Shefi i ekipeve te programimeve Paraqitje e struktures tipike hierarkike te Shefit te ekipeve te programimit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

31. Cikli i Jetes se Programimit Hapat e ciklit të jetës së programimit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

32. Tools & Teknikat per zhvillimin e Software • Zhvillimi i platformave të kryqëzuara • Ambjentet e zhvillimeve të integruara • CASE tools • Projektimi i strukturuar • Programimi i strukturuar • Ecuria e strukturuar (Structured walkthroughs) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

33. Karakteristikat e programimit te strukturuar Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

34. Projektimi dhe programimi i strukturuar Tre strukturat e përdorura në programimin e strukturuar Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

35. Projektimi dhe programimi i strukturuar(metoda top-down) Metoda top-down per shkrimin, testimin dhe kolaudimin e nje programi modul Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

36. Structured Walkthroughs Një rishikim i strukturuar i ecurisë është një parashikim i planifikuar paraprakisht i progresit të një objektivi të një projekti të veçantë Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

37. Aktivitetet shtese te Implementimit • Blerja e database dhe sistemeve te telekomunikimit • Pregatitja e perdoruesve • Punesimi dhe trajnimi i personelit te SI • Pregatitja e Site • Pregatitja e te dhenave Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

38. Aktivitetet shtese te Implementimit • Instalimi • Testimi • Testimi i Njesise • Testimi i Sistemit • Testimi i Volumit • Testimi i Integrimit • Testimi i Pranimit Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

39. Testimi Tipet e testimeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

40. Metodat e Start-Up Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

41. Metodat e Start-Up Paralel Start-up Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

42. Mirembajtja e Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

43. Arsyet per Mirembajtje • Ndryshime ne proceset e biznesit • Kerkesa nga aksioneret, perdoruesit ose menaxheret • Gabimet ne program • Probleme harduerike dhe teknike • Shkrirja e korporatave & blerja e tyre • Ligjet qeveritare • Ndryshime ne sistemin operativ ose ne hardware Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

44. Tipet e Mirembajtjes • Slipstream upgrade (ndreqje kodi ose nje fiksim i problemit, rikompilim) • Patch (ndryshim i vogel ose shtese ne nje program egzistues) • Release (ndryshime sifinjikative ne program) • Version (ndryshim i madh qe çon ne nje version te ri) Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

45. Ndikimi financiar ne Mirembajtje Kostot e mirëmbajtjes në funksion të moshës së aplikimeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

46. Relacioni midis Mirembajtjes dhe Projektimit Vlera e investimeve ne projektim Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

47. Rishikimi i Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

48. Tipet e procedurave te rishikimeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

49. Misioni Qellimet Hardware/software Database Telekomunikimet Personeli i SI Kontrolli Trainimi Kostot Kompleksiteti Besueshmeria Efiçienca Pergjigja ne kohe Dokumentimi Faktoret qe duhen marre ne konsiderate gjate Rishikimit te Sistemeve Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit

50. Permbledhje • Projektimi i sistemeve –pregatitja e projektimit te detajuar te nevojave per nje sistem te ri ose per te modifikuar sistemin egzistues • Implementimi i Sistemeve – instalimi i sistemit dhe pregatitja e gjithshkaje gati per veprim, duke perfshire perdoruesit • Software – mund te blihen nga shitesit ose mund te ndertohen vete- nje vendim qe lidhet me pyetjen: ta blesh apo ta besh vete? • Mirembajtja e Sistemeve - perfshin kontrollin, ndryshimin apo forcimin e sistemit per ta bere me te perdorshem per permbushjen e qellimeve te organizates dhe te perdoruesve • Rishikimi i Sistemeve – proçesi i analizes se sistemevet per t’u siguruar qe ato operojne ashtu siç priteshin Kozeta Sevrani - Sistemet e Informacionit