Risku dhe menaxhimi i tij

1. Risku dhe menaxhimi i tij Mr.Sc. Mirjeta Domniku

2. Identifikimi dhe matja e riskut • Risku përkufizohet si shansi për të humbur • Risku është mundësia që rrjedha aktuale e parasë (kthimi) do të ndryshojë nga rrjedha e planifikuar. • Risku lidhet me pasigurinë e kthimit të mjeteve të tjera të investuara. • Pikësynimi themelor i menaxhimit të riskut në firma është të identifikojë faktorët e riskut të tregut dhe efektet e këtyre faktorëve

3. Efektet e riskut është më rëndësi të merren parasysh edhe gjatë planifikimit dhe buxhetimit, më mënyrë që të vlerësohet realisht fitimi ose humbja e firmës. • Ekzistojnë dallime esenciale ndërmjet organizatave financiare dhe atyre jofinanciare sa i përket ballafaqimit me riskun.

4. Burimet e riskut • Risku është një koncept i rëndësishëm në analizat financiare, veçanërisht sa i përket efekteve të tij në stabilitetin e çmimeve dhe normën e kthimit. • Risku i investimeve është i kushtëzuar me besueshmërinë ( probabilitetin) e kthimit në të ardhshmen.

5. Risku konsiderohet në dy aspekte: • si risk i një mjeti, i llogaritur mbi bazën individuale • si risk i portfolios, ku rrjedha e parasë përfaqëson kombinim të një numri më të madh të mjeteve. • Në treg ka subjekte të cilat praktikojnë që paratë e tyre ti përdorin në forma të ndryshme; të investojnë apo të kursejnë. • Sa më e gjatë të jetë koha e kthimit të pritshëm aq më i lartë do të jetë risku nga investimi.

6. Matja e riskut • Bëhet në bazë të distribuimit të probabilitetit, kthimit të pritur, deviacionit standard dhe koeficientit të variacionit.

7. Distribumi i probabilitetit • Tregon shansin e ndodhjes së qdo rasti apo rezultati të veçantë. • Probabiliteti mund të përcaktohet në dy forma: • objektivisht dhe • subjektivisht

8. Kthimi i pritur • Supozojmë se një investitor dëshiron ta bëjë një investim në vlerë prej 100.000 € në aksione në teknologjinë informative (TI) ose në një biznes të shërbimeve publike( NSHP) • Investitori pret të marrë pagesën e dividendit plus rritjen e çmimit të aksionit. • Norma e kthimit të pritshëm llogarit kthimin për një njësi të investuar. Ajo është e barabartë Shuma e pranuar – shuma e investuar • Norma e kthimit = shuma e investuar

9. Devijimi standard si matës i riskut • Investitorët përherë i përcjell pasiguria, jo vetëm e kthimit të investimeve, por edhe pasiguria, që fitimi i realizuar të mos jetë i barabartë me fitimin e pritur. • Intervale të ndryshimit të çmimit apo të ndryshimit të vlerave shërbejnë si matës të riskut, (çmimet e aksioneve kanë rënë apo janë ngritur mbi vlerën e tyre). • Devijimi standard është matës statistikor i dispersionit të vlerave të pritura. Ai definohet si rrënjë katrore e rezultateve të pritur.

10. Koeficienti i variacionit (CV) • Është matës standard i riskut për një njësi të kthimit. Llogaritet duke pjesëtuar deviacionin standard me kthimin e pritshëm. • Investitorët duhet të bëjnë zgjidhje ndërmjet dy investimeve të cilat kanë kthim të njejtë të pritur, ndërsa deviacion të ndryshëm standard. • Për të zgjidhur këtë problem përdoret koeficienti i variacionit.

11. Relacioni ndërmjet riskut dhe kthimit • Varësia ndërmjet riskut dhe kthimit është element kyç për vendimmarrje efektive financiare • Relacioni ndërmjet kthimit të pritshëm dhe riskut mund të shprehet si vijon: • Kthimi i pritshëm = kthimi pa risk+ premia mbi riskun • Kthimi pa risk nënkupton investimet mbi të cilat nuk ka risk të mosplotësimit. • Norma e kthimit pa risk është e barabartë me shumën e normës reale të kthimit dhe një premie të pritur të inflacionit ( interesi i premtuar dhe principali janë të garantuara të paguhen) • rf= norma reale e kthimit+ premia e pritur e inflacion

12. Norma reale e kthimit -është kthimi që investitorët e kërkojnë nga letrat me vlerë pa rrezik të kthimit në një periudhë në të cilën nuk pritet inflacion. • Përcaktohet nga marrëdhëniet ndërmjet ofertës dhe kërkeses të siguruara nga kursimtarët dhe kërkesës për këto fonde nga ana e investitorëve. • Premia e inflacionit – është e barabartë me pritjet e investitorëve sa i përket ndryshimit të fuqisë blerëse të parasë. • Premia mbi riskun –është shpërblimit të cilin e pret një investitor kur ai bën një investim me risk. • Ekziston dallim sasior dhe cilësor midis fitimit të pritur dhe atij të realizuar.

13. Fitimi i pritur për investitorin është shuma e parave e cila mund të rezultojë nga investimi(fitimi nga interesi bankar)dhe shuma e parave e cila mund të fitohet si rezultat i rivlerësimit të kapitalit ( rritja e vlerës së aksioneve) • Fitimi i realizuar përfaqëson fluksin e parasë të cilën e realizon investitori. • Dallimi midis fitimit të pritur dhe atij të realizuar varet nga kohëzgjatja e investimit

14. Klasifikimi i riskut • Varet nga faktorët e jashtëm dhe të brendshëm organizativë • a. Risku i biznesit dhe risku financiar- i referohet ndryshimeve në të ardhurat operative të firmës gjatë një kohe të caktuar. • Risku financiar iu referohet ndryshimeve shtesë në të ardhurat e fituara nga kompania, si rezultat i aksioneve mbi të cilat realizohen të ardhurat fikse .

15. b. Risku sistematik dhe risku josistematik- i referohet riskut që ndikohet nga faktorët e jashtëm (risku i tregut) • Risku josistematik( i diversifikueshëm) kushtëzohet nga faktorët e brendshëm dhe lidhet me riskun e biznesit dhe riskun financiarë. Poashtu varet nga firma. • Risku i një mjeti dhe risku i portfolios- risku i një mjeti të vetëm lidhet me veprimet e veçanta, të cilat i ndërmerr një firmë, siç janë blerja e makinerisë dhe pajisjeve, shitja e produkteve apo shërbimeve me kredi blerëse. • Bankat , fondet pensionale dhe institucionetfinanciare mjetet e tyre i mbajnë si portfolio të diversifikueshme. • Vlerësohet se metoda e probabilitetit është mënyra më e saktë e këtij vlerësimi.

16. Diversifikimi i investimeve dhe analiza e riskut të portfolios • Portfolio shpreh kolektivin e dy apo më shumë mjeteve. • Diversifikimi është proces i zvogëlimit të riskut përmes formimit të portfolios së fondeve me kthim të koreluar në formë imperfekte. • Portfolio aktive përbëhet nga: • a). aktive të koreluara pozitivisht, • b) aktive të koleruara negativisht dhe • c) aktive të pakoleruara

17. Risku i portfolios • Njëportfolio e shumëllojshme mund të përbëhet nga aksione dhe obligacione të emetuara nga një kompani telekomunikimi, një firme e shërbimit elektrik, etj. Kthimi i pritshëm nga portfolio • Për n letra me vlerë apo mjete të tjera është i barabartë me shumën e pritur nga çdo letër me vlerë në proporcion me pjesëmarrjen në investimin e përgjithshëm.

18. Beta si matëse e riskut sistematik • Koeficienti beta mat formën normën e fitimit të portfolios të letrave me vlerë në lidhje me normën e fitimit të tregut. • Sa më i madh të jetë koeficienti beta, aq më i madh do të jetë risku lidhur me aksionin individual.

19. Modeli i vlerësimit të aktiviteteve të kapitalit CAPM • Sipas këtij modeli norma e pritur e kthimit nga një projekt është e barabartë me normën e kthimit pa risk, riskun sistematik të investimit, dhe preminë e pritur të riskut nga portfolio e tregut për të gjitha letrat me vlerë me risk.