BAĞIŞIKLAMA

1. BAĞIŞIKLAMA Dr. Nurullah OKUMUŞ

2. Bağışıklama • BAĞIŞIKLIK TEMEL OLARAK İKİYE AYRILIR: • I) Aktif bağışıklık;Bazı enfeksiyonların geçirilmesi veya aşılama yolu ile olan bağışıklıktır. • II) Pasif bağışıklık;Ig veya antiserum verilmesi ile sağlanan bağışıklıktır. Doğuştan veya edinsel olabilir.

3. Bağışıklama PASİF BAĞIŞIKLIK: Doğuştan pasif bağışıklık:Anneden plasenta yoluyla geçen antikorlarla olur. Ortalama 4-6 ay devam eder. Boğmaca için bu tür bağışıklama yoktur. Edinsel pasif bağışıklık:Çeşitli serumlar ya da serumlardan elde edilen immünoglobulinlerin uygulanması ile elde edilen kısa süreli bağışıklıktır.

4. Bağışıklama • STANDART İMMUNOGLOBULİN: • Özellikle immün yetmezlikli hastalarda kullanılır. • Kızamıklı ile temasta, • Hepatit A profilaksisinde, • Rubellalı bir kişiyle teması olan gebelerde kullanılabilir.

5. Bağışıklama • HİPERİMMÜNOGLOBULİN: • Belirli bir enfeksiyonu geçirmiş veya buna karşı aşılanmış insanların serumlarından elde edilir. Allerjen olmadığı kabul edilir. • Rh uygunsuzluğunun önlenmesinde, • kuduz, • Hepatit B, • varisella zoster, • Tetanoz gibi hastalıklara karşı pasif bağışıklık oluşturmada kullanılır.

6. Bağışıklama Aşının ilk uygulanmasından sonra gelişen bağışık yanıt primer, enjeksiyonlar tekrarlandığında gelişen bağışık yanıt sekonder olarak adlandırılır.

7. Bağışıklama BAKTERİ AŞILARI: Zayıflatılmış canlı aşılar:BCG, TULAREMİ Ölü aşılar:Boğmaca, Tifo, Kolera. Toksoidler:Difteri, Tetanoz. Polisakkarid aşılar:HiB, Meningokok A+C, Pnömokok

8. Bağışıklama VİRUS AŞILARI: Zayıflatılmış canlı aşılar:OPV, MMR, Sarı humma, Su çiçeği İnaktive aşılar:İnfluenza, IPV, Kuduz. Antijenik fraksiyona sahip inaktive aşılar:HepB

9. Bağışıklama • AŞILARIN VERİLME ŞEKLİ (TUS SORUSU): • İntradermal: BCG • İntamuskuler: Difteri, tetanoz, boğmaca, Hİb, Hepatit A Hepatit B, grip (influenza), kızamık ve kuduz aşıları IM yapılır. • Alüminyum hidrosit ve alüminyum fosfat gibi katkı maddeleri içeren aşılar (DTP, Hepatit A, Hepatit B) ve gammaglobulinler deri altına yapılırlarsa lokal irritasyon, enflamasyon, granülasyon ve nekroza yol açabilirler. • Enjeksiyon yeri olarak derialtı yağının fazla olduğu kalça seçilmemeli, uyluk ve üst kol tercih edilmelidir. • Derialtı: Salk, kızamıkcık, kabakulak, kızamık • Oral: Polio, Rotavirüs.

10. Bağışıklama AŞI TAKVİMİ (TUS Sorusu) Doğum:Hepatit B 1.ay: Hepatit B 2.ay: BCG DBT OPV HIB 4.ay: DBT OPV HIB 6.ay: DBT OPV HIB Hep B 9.ay: Kızamık 12.ay: Suçiçeği 15.ay: MMR 18.ay: DBT OPV HIB 24.ay: Hep A 4-6 Yaş:DBT OPV BCG 10 yaş: Td

11. Bağışıklama AŞILAMANIN KONTRENDİKE OLDUĞU DURUMLAR; Doğumsal ve edinsel immun yetmezlik Ağır hastalık tablosu Aşıya karşı alerji Ağır malnütrisyon

12. Bağışıklama • CANLI AŞILARIN KONTRENDİKE OLDUĞU DURUMLAR: • -Doğumsal ve edinsel immun yetmezlikler • -Malign hastalığı olan ve kemoterapi alan hastalar • -Steroid tedavisindeki hastalar • -Radyoterapi alan hastalar • -Cilt enfeksiyonları • -Hamileler • -Evde immun yetmezlikli bir hasta varsa çocuğa OPV yerine IPV (salk) yapılır.

13. Bağışıklama AŞILAMA İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR: -Hafif ve orta derecede ishal, oral poliomyelit aşısı için kontrendikasyon olarak kabul edilmemelidir. Ancak TOPV verilen ishalli çocuklara ilk 3 aşıdan 4-8 hafta sonra fazladan bir doz aşı uygulanması uygundur. -OPV, Sarı Humma ve kolera aşıları aynı anda yapılmamalıdır. -Canlı virus aşıları tüberkülin deri testini bozar, mümkünse aynı gün veya 4-6 hafta ara ile yapılmalıdır.

14. Bağışıklama AŞILAMA İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR: -MMR az miktarda neomisin içerir, neomisin alerjisi olana yapılmaz. -Tetanoz aşısı sık yapılmamalı,hipersensitivite reaksiyonu gelişebileceğinden en az 10 yıl ara ile uygulanmalıdır. -Hepatit B aşısı doğum kilosu 2000 gr üzerinde olan bebeklere yapılır, 2000 gr altında antikor cevabı oluşmaz. -Kemoterapi ve radyoterapi sırasında antikor cevabı düşük olduğu için aşılama yapılmaz.

15. Bağışıklama AŞILAMA İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR: -İmmunglobulin (Ig) tedavisi almış bir çocukta canlı aşıların yapılması 3 ay ertelenir, (Ig, canlı aşının etkinliğini azaltabilir) (TUS Sorusu). -Konj. immün yetmezlikli ve immün sistemi baskılanmış hastalarda canlı virus aşıları (MMR, OPV) yapılmaz. Ancak inaktive ölü aşılar (DBT, IPV), meningokok,influenza, pnömokok, varisella ve HBV aşıları uygun zamanda yapılmalıdır (TUS).

16. Bağışıklama AŞILAMA İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR: -7 yaş üzerinde difteri toksoidi 1:12 oranında azaltılır (Td). Embriyonlu yumurtadan hazırlanan kızamık, kabakulak ve influenza aşılarının, yumurta allerjisi olanlara yapılırken dikkatli olunmalıdır. -Soğuk algınlığı, prematürite, antibiyotik kullanımı, emzirme, astım ve nonspesifik allerjiler, ishal, febril konvülsiyon öyküsü, lokal steroid tedavisi aşı için kontrendikasyon oluşturmaz.

17. Bağışıklama AŞILAMA İLE İLGİLİ ÖZEL DURUMLAR: -KBY ve DM’lu hastalarda kontrendike olan tek aşı Tifo-paratifo aşısıdır. -Aşı programının geciktiği durumlarda kalınan yerden devam edilir (TUS Sorusu) -Canlı aşı ve toksoid ile aynı anda Ig yapılabilir ama aşı ve toksoid 3 ay sonra tekrarlanır (Ig, canlı aşının etkinliğini azaltabilir). İnaktif aşılar için böyle bir sorun yoktur.

18. Bağışıklama BCG AŞISI: Virulansı azaltılmış canlı bakteri aşısıdır. M. Bovis suşundan hazırlanır ve liyofiziye (kuru) aşıdır. Aşı mikrobakteriyel enfeksiyonu değil milier tüberküloz veya tüberküloz menenjit gibi ciddi enfeksiyon tablosunun gelişmesini önler. 3 aydan sonra PPD kontrolü ile yapılır. PPD(+) hastaya aşı yapmanın sakıncası yoktur.

19. Bağışıklama BCG AŞISI: Aşılamadan 2-3 ay sonra PPD testi yapılır. PPD testinin 5 mm altına indiği durumlarda aşılama tekrarlanır. BCG aşısı sol omuza intradermal yapılır, diğer aşılar ile birlikte yapılmasının sakıncaları yoktur. 2-6 hafta içinde papül, 6-8 haftada ülsere olur ve 3. Ayda skar bırakarak iyileşir. 5. Yıldan sonra koruyuculuğu azalır.

20. Bağışıklama BCG AŞISI: BCG aşısının komplikasyonları lenfadenit ve bölgesel enfeksiyondur. İkinci ayda aşı uygulaması ile komplikasyon oranı azaltılmıştır. Adenopati kendiliğinden iyileşir ama büyük ve ülserleşme eğilimi gösteriyor ise 3 ay süre ile 10 mg/kg dozda INH verilir.

21. Bağışıklama BCG AŞISI: KOMPLİKASYONLAR: -Deride süperenfeksiyon -LAP (BCG Lenfadenitis) (EN SIK) -Osteomiyelit -Lupoid reaksiyon -Disseminasyon -Nadiren ölüm

22. Bağışıklama • BCG AŞISI: • KONTRENDİKASYONLAR: • -İmmün yetersizlik • -İmmünsupresif tedavi • -Yanık ve Deri enfeksiyonlarında • -Malignite, AIDS • -Gebeler

23. Bağışıklama DİFTERİ-BOĞMACA-TETANOZ: Difteri ve tetanoz formaldehid ile muamele edilmiş toksinleri ihtiva eder (toksoid), Boğmaca ise inaktive edilmiş Bordatella pertussis süspansiyonudur (ölü aşı). 7 yaşından büyüklerde Boğmaca çıkarılır ve erişkin tipte difteri aşısı içeren Td yapılır ve her 10 yılda bir tekrarlanır.

24. Bağışıklama DİFTERİ-BOĞMACA-TETANOZ: Tedavi edilen difteri ve tetanoz enfeksiyonları bağışıklık bırakmayacağından bu hastalığı geçiren kişiler tekrar immunize edilmelidir. Boğmaca geçiren çocukların ise tekrar aşılanmasına gerek yoktur, çünkü kalıcı bağışıklık bırakır.

25. Bağışıklama DİFTERİ-BOĞMACA-TETANOZ: YD döneminden itibaren Boğmaca görülebilir çünkü oluşan antikorlar IgM yapısındadır.

26. Bağışıklama DİFTERİ-BOĞMACA-TETANOZ: DPT AŞISININ YAN ETKİLERİ VE REAKSİYONLARI: Eritem, endürasyon, gibi önemsiz lokal reaksiyonlar sıktır. Önceki dozlarından sonra hipersentivite reaksiyonunun oluşması kontrendikasyon oluşturur. Yüksek ateşli durumda aşılama ertelenir. Üst solunum yolu gibi hafif hastalık tablosu aşılamanın ertelenmesini gerektirmez.

27. Bağışıklama BOĞMACA: Etkeni Bordetalla pertusis olup, hastalık tablosu Pertusis toksini (PT), Flamentöz hemaglutinin (FHA), aglutinojenler, adenilat siklaz, endotoksin ve 69 kDa OMP (dış membran proteini) antijenleri ile oluşur. Tam hücre aşısı endotoksin dahil tüm toksik maddeleri içerir. Asellüler boğmaca aşısı ise PT, FHA ve 69kDaOMP içerir.

28. Bağışıklama

29. Bağışıklama TETANOZ PROFİLAKSİSİ: Gebe kadına doğumdan önce 2 doz (24-28 haftalarda) tetanoz toksoidinin yapılması neonatal tetanoz riskini minimale indirir. İkinci doz doğumdan en az 2 hafta önce yapılmalıdır. Son 10 yıl içinde aşı yapılmışsa tek doz verilir.

30. Bağışıklama KIZAMIK AŞISI: Canlı virus aşısıdır. Edmonston suşu, Schwartz suşu (Türkiye’de bu suş kullanılıyor, tavuk embriyo hücrelerinden pasajlanarak geliştirilmiştir), Moraten suşu aşılamada kullanılır. Liyofize aşıdır, sulandırıldıktan sonra 8 saat içinde kullanılmalıdır.

31. Bağışıklama KIZAMIK AŞISININ YAN ETKİLERİ: -Aşılamadan 5-6 gün sonra başlayan 39,4 derece ve üzerinde ateş -7-10 gün sonra başlayan 2-4 gün süren döküntü (TUS) -İlk 30 gün içinde ortaya çıkan ensefalopati -Akut Gullian-Barre sendromu, Reye send., okuler motor paralizi, optik nörit, retinopati, işitme kaybı, serebellar ataksi, -Alerjik reaksiyon, artralji, artrit, trombositopeni -Vitamin A düzeyinde düşme -SSPE (Subakut Sklerozan Panensefalit)

32. Bağışıklama KONTRENDİKE OLDUĞU DURUMLAR: -Primer ve sekonder immun yetmezlik -İmmunosüressif tedavi alanlar -Yüksek ateş -Tüberkülozu olan çocuklar (PPD testi yapıldıktan 4-6 hafta sonra yapılmalıdır). -Hamilelik -Topikal veya neomisine karşı gelişen anaflaksi -İmmunglobulin veya kan ürünleri verilmesinden 3 ay sonra yapılmalıdır. -Kızamık ile teması izleyen 72 saat içinde kızamık aşısının yapılması korumada etkilidir. Bu süreyi geçirenlere teması izleyen 6 gün içinde 0,25 ml/kg standart gamaglobulin verilir.

33. Bağışıklama KIZAMIKÇIK (RUBELLA) AŞISI: Kızamıkcık enfeksiyonu tüm dünyada yaygın olup, çocuklarda çoğu kez belli belirsiz geçen döküntülü bir hastalıktır. Erişkinlerde artralji, artrit, trombositopeni, ensefalit ve progresif panensefalit gibi nadir komplikasyonlarla seyredebilir. Kızamıkcık aşısının amacı çocukları bu enfeksiyondan korumak değil, konjenital kızamıkcık sendromunun önlenmesidr.

34. Bağışıklama KIZAMIKÇIK (RUBELLA) AŞISI: Kızamıkçık aşısı tek başına yapılabileceği gibi MMR aşı kombinasyonu olarak da yapılabilir. 15. Ayda ve 4-6 yaşlarında 2 doz yapılır.. Aşı genellikle doğurganlık yaşındaki kadınlara hamilelikten üç ay önce yapılır.

35. Bağışıklama • KIZAMIKÇIK (RUBELLA) AŞISI: • YAN ETKİLERİ: • -Artrit • -Polinöropati (diz ve parmaklar sıklıkla tutulur) • -Carpal tunnel sendromu ve Horner sendromu • -Döküntü, LAP, ateş, boğaz ağrısı, başağrısı • -Hücresel immunitede baskılanma

36. Bağışıklama KABAKULAK AŞISI: Paramiksovirus grubu tarafından meydana gelen akut, bulaşıcı, viremi ile seyreden, genellikle tükrük bezlerini tutan jeneralize bir hastalıktır. Parotitidisden sonra en sık rastlanan bulguları meningoensefalit ve epididimoorşitdir. Sadece insanda hastalık yapar.

37. Bağışıklama KABAKULAK AŞISI: Aktif immunizasyon için civciv embriyosunda hazırlanan canlı virüs aşısı kullanılır. Aşı tek veya MMR kombinasyonu ile verilebilir. Çocukluk döneminde 15. ayda ve 4-6 yaşlarında 2 doz yapılır veya çocukluk döneminde kabakulak geçirmeyen çocukların puberteden önce aşılanması tavsiye edilir. Aşılama sonrası yaşam boyu bağışıklık bırakır.

38. Bağışıklama • KABAKULAK AŞISI: • Komplikasyonlar • Parotit • Febril konvülsiyon • Tek taraflı sağırlık • Ensefalit • Orşit • Kontrendikasyonlar • Hamileler • İmmün yetersizlik • Ateşli hastalık. • Neomisin ve jelatine karşı hipersensitivite

39. Bağışıklama POLİOMYELİT AŞILARI: İnaktif Poliomyelit aşısı (IPV, Salk aşısı): Ölü virus aşısıdır, 3 poliovirus serotipinin formalin ile inaktive edilmesi ile hazırlanmaktadır. Sadece humoral immüniteyi uyarır. İmmun yetmezlikli veya evlerinde immun yetmezliği olan kişiler bulunanlara, malign hastalığı olanlara, immün süpresif, steroid, sitotoksik ilaç ve radyasyon tedavisi alanlara önerilen tek aşıdır.

40. Bağışıklama POLİOMYELİT AŞILARI: Oral Poliomyelit Aşısı (OPV, Sabin aşısı): Canlı virus aşısıdır, Trivalan aşı (TOPV) her üç polioserotipini içerir. İmmunolojik kapasitesi fazladır. Hem humoral hem de lokal immüniteyi uyarır. Orofarenks ve barsakta lokal IgA yapımını uyarır. Dışkı ile atılan aşı virusu, aşılanmamış kişilere yayılması ile toplumda hastalık yapan sokak virusunun yayılmasını önler. Ancak aşıya bağlı on milyonda bir gibi nadir bir oranda paralitik poliomyelit gelişebileceği bilinmektedir.

41. Bağışıklama POLİOMYELİT AŞILARI: Hem OPV hem de IPV için anne adayları ve fetus üzerinde bildirilen bir yan etki yoktur, ancak yine de bu dönemde yapılmaması önerilmektedir. Yetişkinlerde aşıyla ilişkili poliomyelit Vaccine Associated Paralitik Polio (VAPP) riski nedeniyle IPV tercih edilmelidir. 2 doz IPV gerisi OPV yapılırsa daha iyi bağışıklık bırakır.

42. Bağışıklama TOPV YERİNE IPV UGULANMASI GEREKEN DURUMLAR: -Primer İmmun yetmezlik hastalıkları -Malign hastalıklar. -İmmunsüpressif tedavi alanlar -Kortikosteroid kullananlar -Sitotoksik ilaç veya radyoterapi alanlar -İmmun yetmezliği olan çocukların kardeşleri -Primer aşılanması olmayanlar erişkinler

43. Bağışıklama PNÖMOKOK AŞILARI: Bakterinin kapsül polisakkaridlerinden hazırlanır. İki yaş altı ve 65 yaş üzeri hastalık riski artar. Saf polisakkarid aşılara karşı 2 yaşından önce T hücre cevabı yeterli olmadığı için aşılamaya 2 yaş üzerinde başlanır (Türkiyede konjuge aşı yok). Pnömokok aşısı rutin olarak uygulanmaz, risk taşıyan iki yaş üstü hasta grubuna yapılır.

44. Bağışıklama PNÖMOKOK AŞISI YAPILMASI ÖNERİLEN DURUMLAR: (TUS SORUSU) Kronik kardiyovasküler hastalık(Konjestif kalp yetm., kardiyopati) Kronik pulmoner rahatsızlık Astma Böbrek yetersizliği Kronik karaciğer hastalığı İmmunsupresif hastalar Splenektomi yapılanlar Selektif IgM eksikliği Kistik fibrozis Tekrarlayan menenjit Nefrotik sendrom Siroz Diabetes Mellitus Orak hücreli anemi

45. Bağışıklama PNÖMOKOK AŞILARI: Malignansilerde kemoterapi ve radyoterapiye başlanmadan ve splenektomiden en az 2 hafta önce yapılması gerekir. Aşı antikorları 5-10 yılda eski düzeyine iner, bu nedenle 65 yaş üstü kişilere 5 yıl sonra, splenektomili veya immunkomprimize kişilere; 10 yaş altı  3 yıl sonra, 10 yaş üstü  5 yıl sonra 2. doz aşı yapılır. IM veya SC 0,5 ml uygulanır.

46. Bağışıklama HEMOFILUS INFLUENZA TİP B AŞISI: Aşılama yapılmayan ülkelerde bakteriyel menenjitin en sık nedenlerinden birisidir. Bilinen tek konak insandır. Patojeniteyi belirleyen esas faktör bakterinin poliribozil ribitol fosfat (PRP) kapsülüdür ancak PRP içeren aşı 2 yaş altında yapılamadığından ve Hib infeksiyonları da en sık 2 yaş altında görüldüğünden günümüzde kullanılan aşılarda T cevabını uyaran bir protein taşıyıcı hapten olarak eklenmiştir (konjuge aşı).

47. Bağışıklama HEMOFILUS INFLUENZA TİP B AŞISI: 2-6 ay arası 4-8 hafta ara ile 3 enjeksiyon, 3. dozdan 1 yıl sonra rapel 6-12 aylık çocuklara 4-8 hafta ara ile 2 enjeksiyon, 2. dozdan 1 yıl sonra rapel 1-5 yaş arası tek enjeksiyon ugulanır. İlk enjeksiyondan sonra tüm uyluğu içeren kızarıklık, şişme ve anaflaksi gelişirse aşı yapılmaz.

48. Bağışıklama HEMOFILUS INFLUENZA TİP B AŞISI: Risk grupları: 5 yaş altında Yuva, kreş kalabalık evde yaşayan çocuklara, Okula giden kardeşi olanlara yapılmalıdır. İnvazive HiB hastalığı yönünden risk taşıyan, splenektomili ve sickle cell anemili hastalara, immün yetmezliği olanalara (HL), yapılmalıdır. Prematüreler.

49. Bağışıklama MENİNGOKOK AŞISI: Çocuklarda en sık salgın yapan ve ağır enfeksiyon oluşturan Tip-B’dir. Bakterinin kapsül polisakkaridinden hazırlanır.A,C,Y ve W135 kapsül polisakkaridi içeren tetravalan aşıdır. 2 Yaş üzerine tek doz yapılır, 6 aydan küçüklere C tipine karşı antikor oluşmadığı için 3 ay sonra rapel yapılır. Aspleni, immün yetmezliği olanalar ve meningokok enfeksiyonu geçirenlerle temasta olanlara antibiyotiğe ek olarak yapılır.

50. Bağışıklama KUDUZ AŞISI: Köpek, kedi, yarasa gibi enfekte bir hayvan tarafından ısırılmakla veya enfeksiyöz salyasının teması ile bulaşan kuduz öldürücü bir hastalıktır. Virus yara yerine komşu kas hücrelerinde replike olduktan sonra, asetil kolin reseptörleri aracılığı ile periferik sinirlere gider. Bu dönemden sonra aşı ve immunglobulin ile hastalığın durdurulması mümkün değildir. Tavşan veya koyun beyninden hazırlanan semple aşısı nörolojik komplikasyonu sık olması nedeniyle kullanılmamaktadır.