Yrd. Doç. Dr. İrem Soydal soydal@hacettepe.tr Hacettepe Üniversitesi

1. Kütüphanelerde E-kitap Kullanım Analizi Yrd. Doç. Dr. İrem Soydal soydal@hacettepe.edu.tr Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

2. Sunuş Neden e-kitaplar? Kullanım analizi çalışmaları Analiz örneği E-kitap kullanımı ile ilgili neler araştırılabilir? Örnek bulgular Öneriler Gelecekte yapılabilecek çalışmalar

3. Neden e-kitaplar? Elektronik ortama olan kullanıcı ilgisi ciddi şekilde artıyor Kullanıcıların çoğunluğu bilginin tamamına çevrimiçi erişme eğiliminde Kütüphaneler e-kaynaklara her geçen gün daha fazla bütçe ayırıyor E-kitaplar kütüphane koleksiyonunun önemli bir parçası konumunda

4. Kağıt, mürekkep, ciltleme, paketleme, postalama, taşıma maliyetleri yok • Fiziksel depolama ihtiyacı yok • Daha fazla içeriğe daha kolay erişim • Kitap içinde arama yapabilme özelliği • Ayarlanabilir punto tipi ve büyüklüğü • Çoklu ortam özellikleri • … E-kitapların avantajları Kağıt, mürekkep, ciltleme, paketleme, postalama, taşıma maliyetleri yok Fiziksel depolama ihtiyacı yok Daha fazla içeriğe daha kolay erişim Kitap içinde arama yapabilme özelliği Ayarlanabilir punto tipi ve büyüklüğü Çoklu ortam özellikleri …

5. Kullanım analizi araştırmaları.. Avantajlarına rağmen yapılan bazı araştırmalarda e-kitap kullanım oranlarının beklenenden düşük çıkması dikkat çekici Kullanıcılar e-kitapların varlığından haberdar mı? E-kitapların avantajlarının farkında mı? E-kitap arayüzleri kullanıcı dostu mu? E-kitapların kullanılabilirlik ile ilgili ne gibi sorunları var?

6. ..Kullanım analizi araştırmaları.. • Bazı araştırmalara göre ise e-kitaplar basılı versiyonlarına kıyasla daha fazla kullanılıyor • Kullanıcıların elektronik dünyaya giderek daha fazla alışması • “Dijital yerliler”in etkisi • Bilgi kullanım alışkanlıklarının değişmesi • Kaynağın tamamı yerine bilgi parçaları

7. ..Kullanım analizi araştırmaları • Sonuçlardaki farklılıklar • Kullanıcı • Zaman içinde hızla değişen kullanıcı profili • Kütüphaneden kütüphaneye değişen kullanıcı profili • Kütüphaneyi kullanan gruplar açısından değişken kullanıcı profili

8. Örnek analiz çalışması

9. Yöntem Hacettepe Üniversitesi Kütüphaneleri ebrarye-kitap veri tabanı Çalışmanın yapıldığı dönemde en zengin e-kitap koleksiyonuna sahip veri tabanı (45.000’den fazla e-kitap) Çok farklı disipline hitap ediyor COUNTER uyumlu kullanım istatistikleri Toplanan veri dört yıllık (2006-2009) Yaklaşık yarım milyon e-kitapoturumu Disiplin sınıflaması: LC Sınıflama Sistemi

10. “Veri tabanı sağlayıcıları tarafından üretilen kullanım istatistiklerinin tutarlı ve uyumlu bir şekilde kaydedilmesi ve raporlanabilmesi için uygulamaya yönelik dünya çapında standartlar ortaya koymayı amaçlayan uluslararası girişim” COUNTER uyumlu ebrary rapor arayüzü Counting Online Usage of Networked Electronic Information Resources (http://www.projectcounter.org/compliantvendors.html)

11. Neler araştırıldı? 2006-2009 yılları arasında ebrary veri tabanında yer alan e-kitaplardan kaçı kullanıldı? ebrary koleksiyonu içindeki hangi e-kitaplar daha fazla kullanıldı? En fazla kullanılan e-kitapların konuları neler? E-kitap kullanımı disiplinler arasında farklılık gösteriyor mu?

12. Neler bulundu?

13. E-kitapların konulara göre dağılımı

14. Talep edilen ve edilmeyen e-kitapların dağılımı (2006-2009) • Gerçekleşen yaklaşık 500.000 oturumda toplam 12.826 kitap talep edilmiş. • Ebary veri tabanında çalışmanın yapıldığı dönemde bulunan toplam kitap sayısı: 43.422

15. Kullanılan e-kitap sayıları ile oturum sayılarının yıllara göre dağılımı

16. Disiplinlere göre oturum sayıları

17. ebrary veri tabanında e-kitap kullanımına genel bakış Kitapların %10’utoplam talebin %63’ünü karşılıyor!

18. Talebi karşılayan e-kitap sayıları %23 Az sayıda kitap talebin büyük çoğunluğunu karşılıyor.

19. En fazla kullanılan 20 kitap En fazla talep edilen 20 kitap toplam talebin %5’ini karşılıyor.

20. Sonuç E-kitapların kullanım oranları dikkat çekecek kadar düşük Çalışma kapsamına giren son yıllarda e-kitap oturumlarında düşüş olduğu gözlemleniyor Farklı disiplinlerde e-kitap kullanımı da farklılık gösteriyor E-kitap kullanım oranları “az sayıda kaynak çok sayıda talebi karşılar” kuralına uyuyor

21. Öneriler Kütüphanelere e-kitap seçerken kullanıcı özellikleri ve talepleri dikkate alınmalı Koleksiyona dahil edilen e-kitapların kullanıcılara duyurulması için ciddi çalışmalar, gerekirse tanıtımlar yapılmalı Kullanım analizi çalışmaları düzenli olarak tekrarlanmalı Analizlerde, kullanım verilerinin yanı sıra görüşme ve anketler yardımıyla kullanıcılardan elde edilen daha somut geri bildirimler de kullanılmalı E-kitap veri tabanı sağlayıcıları ile yapılacak abonelik anlaşmalarında kullanım analizi sonuçlarından yararlanılabilir Kullanılmayan e-kitapların sayıları/oranları lisans yenileme anlaşmalarında dile getirilebilir, abonelikleri paket olarak yapmak yerine kitap bazında yapmanın yolları aranabilir

22. Gelecekte yapılabilecek çalışmalar E-kitap kullanımı ile ilgili maliyet-yarar analizi çalışmaları Farklı kütüphanelerdeki e-kitap kullanımlarının karşılaştırılması E-kitap kullanım analizinin kütüphane konsorsiyumlarına etkisi

23. Teşekkürler… Sunulan çalışma ile ilgili ayrıntılı bilgi için: Umut Al, İrem Soydal & Yaşar Tonta, "Analysis of E-book Use: The Case of ebrary" Publishing in the Networked World: Transforming the Nature of Communication: 14th International Conference on Electronic Publishing. 16-18 June 2010, Helsinki, Finland. ISBN 978-952-232-086-5, (pp. 315-329).

24. Kütüphanelerde E-kitap Kullanım Analizi Yrd. Doç. Dr. İrem Soydal soydal@hacettepe.edu.tr Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü