Arkadiusz Kowalski Departament Rozwoju Gospodarki Ministerstwo Gospodarki

1. Arkadiusz Kowalski Departament Rozwoju Gospodarki Ministerstwo Gospodarki Polityka rozwoju klastrów w Polsce Warszawa, 5 marca 2010 r.

2. Podejście zintegrowane do polityki klastrowej Klastry są istotnym elementem: • polityki innowacyjnej • polityki regionalnej • polityki przemysłowej (horyzontalnej) 2

3. Polityka rozwoju klastrów w Polsce jako element polityki innowacyjnej • Dotyczy m.in. stymulowania współpracy między przedsiębiorstwami oraz gospodarką i światem nauki • jest prowadzona od niedawna • dotyczy najczęściej sektorów o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego - aczkolwiek przykłady klastrów można także w sektorach tradycyjnych, dla których klastering otwiera nowe możliwości rozwoju 3

4. Polityka rozwoju klastrów w Polsce jako element polityki regionalnej polaryzacja rozwoju od linearnego do interakcyjnego modelu procesu innowacyjnego efekty synergii i spillovers nacisk (push) i ssanie (pull) innowacyjne Koncentracja przestrzenna (wymiar geograficzny) Bliskość (proximity) Interakcje Powiązania (linkages) Koncentracja sektorowa Partnerzy 4

5. Determinanty produktywności Konkurencyjność w ujęciu mikroekonomicznym Jakość działań i strategii przedsiębiorstw Stan rozwoju klastrów Jakość środowiska otoczenia biznesu Konkurencyjność w ujęciu makroekonomicznym Infrastruktura społeczna i instytucje Polityka makro-ekonomiczna 5

6. 6

7. 7

8. Klastry =Innowacje = Konkurencyjność Relacja między klasteringiem a PKB percapita dla regionów poziomu NUTS 2 w UE-15 (2004) 180 Praha City 160 140 Bratislava 120 100 PKB per capita w PPP (% średniej dla UE) 80 y = 83342x2 - 16467x + 22886 60 2 = 0,4358 40 R 20 0 0% 5% 10% 15% 20% Procent ludności zatrudnionej w klastrach (Percent of employment in specialised clusters) 8 Źródło: European Cluster Observatory

9. Identyfikacja klastrów w Polsce • do 2009 r. program badań statystycznych statystyki publicznej nie obejmował zgrupowań podmiotów gospodarczych. • 2009 r. - rozszerzenie o zagadnienia związane z klastrami Formularza PNT-02 – „Sprawozdanie o innowacjach w przemyśle” • Do programu badań statystycznych statystyki publicznej na 2010 r. wpisane zostały prace metodologiczne mające na celu badania klasteringu poprzez badania wtórne, oparte na bazach danych statystycznych będących w posiadaniu GUS: - metoda przepływów międzygałęziowych (Input/Output) oparta o współczynnik koncentracji, - metoda badania skupień (tzw. high points) oparta na współczynniku lokalizacji (LQ – location quotient) 9

10. Interaktywna (!) mapa klastrów w Polsce http://www.pi.gov.pl/Klastry/index.html 10 10 10

11. Koncepcja Triple-helix Przemysł Klastry Władze publiczne Nauka 11

12. Podejście oddolne (bottom-up approach) do roli polityki klastrowej • dominujące podmioty w klastrze to lokalne przedsiębiorstwa • działania państwa pełnią jedynie rolę pomocnicząselektywne programy wsparcia: - tworzenie odpowiedniej infrastruktury instytucjonalnej - zasadne w obszarach realnych niedoskonałości rynku - zależna od fazy rozwoju klastra. 12

13. Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013

14. Kierunek 5 „Infrastruktura dla innowacji” • podkreśla znaczenie wspierania wspólnych działań przedsiębiorców o charakterze sieciowym, ukierunkowanych na realizację przedsięwzięć innowacyjnych Działania to mają być realizowane m.in. poprzez: • zwiększenie świadomości przedsiębiorców dotyczących korzyści płynących ze współpracy z jednostkami naukowymi oraz innymi przedsiębiorstwami, • ustanowienie efektywnego partnerstwa publiczno-prywatnego, • zapewnianie warunków do współpracy sieciowej, • wsparcie rozwoju klastrów, • wsparcie rozwoju platform technologicznych w zaawansowanych technologicznie sektorach. 14

15. Dotychczasowe instrumenty wspierania klastrów w Polsce • „Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, lata 2004-2006”, • Działanie 1.1 „Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw” • Działanie 1.4 „Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką”. • Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich na lata 2004 – 2006 (SPO RZL) • Działanie 2.3 „Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki”, schemat b) „Promocja rozwiązań systemowych w zakresie potencjału adaptacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy”. => projekt systemowy PARP pt. „Program szkoleń promujących clustering”. • Program pilotażowy PARP „Wsparcie na rozwój klastra” – 2007 r. 15

16. Obecne instrumenty wspierania klastrów w Polsce • Program Operacyjny Innowacyjna gospodarka 2007-2013 (PO IG) • Działanie 5.1 „Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym” • Program OperacyjnyKapitał Ludzki • Działanie 2.1 „Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki”. • Poddziałanie 2.1.1 „Rozwój kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach” • Poddziałanie 2.1.2 „Partnerstwo dla zwiększania adaptacyjności” • Poddziałanie 2.1.3 „Wsparcie systemowe na rzecz zwiększenia zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw”. 16

17. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej • Działanie 1.4 „Promocja i współpraca”, komponent „Współpraca” - współfinansowani projektów dot. budowania sieci współpracy, w tym związanych z identyfikacją i rozwojem klastrów • badania analityczne, przygotowywanie ekspertyz i publikacji w zakresie polityki rozwoju województw Polski Wschodniej opartej na klasteringu • popularyzacja idei klasteringu w Polsce Wschodniej, w tym m.in.: organizacja konferencji i spotkań tematycznych; • tworzenie i rozwój klastrów, w tym m.in.: opracowanie strategii oraz dokumentów operacyjnych dla rozwoju klastra, zakup usług doradczych/prawnych, marketingowych, public relations, organizacja i udział w konferencjach. 17

18. Regionalne Programy Operacyjne - cztery możliwe podejścia: wyodrębnienie osobnych działań na wspieranie klastrów łączenie działań wspierających klastry z innymi działaniami mającymi na celu wspieranie przedsiębiorczości, instytucji otoczenia biznesu lub mającymi na celu budowanie relacji pomiędzy przedsiębiorstwami a sferą B+R. brak osobnego działania wspierającego klastry, przy jednoczesnym nadaniu odpowiedniego priorytetu działaniom o charakterze klastrowym przez umieszczenie odpowiednich zapisów w kryteriach wyboru projektów (np. RPO Województwa Podlaskiego) pominięcie możliwości wsparcia inicjatyw klastrowych, co zmusza potencjalnych beneficjentów do aplikowania o środki krajowe => asymetryczność realnego wsparcia w układzie regionalnym 18 18

19. Zróżnicowane wsparcie klastrów w poszczególnych regionalnych programach operacyjnych, dotyczące: • definicji beneficjenta działania, w tym szczegółowych wymogów formalnych stawianych podmiotom ubiegającym się o wsparcie, • wymagań dotyczących przygotowania i składania wniosków, • priorytetowego traktowania działań/sektorów, polegającego na przyznaniu dodatkowych punktów dla projektów z wybranych sektorów (np. RPO Województwa Opolskiego) • wielkości alokacji funduszy na działania, • wysokości minimalneji maksymalnej wartości projektu, • wielkości wymaganego wkładu własnego, • wielkości minimalnego i maksymalnego poziomu dofinansowania => asymetryczność realnego wsparcia w układzie regionalnym 19

20. INTERNACJONALIZACJA inicjatyw klastrowych - nowy etap rozwoju klasteringu ! • globalizacja i integracja gospodarcza=> możliwości przepływu zasobów i zwiększona specjalizacja łańcucha wartości ponad granicami krajowymi • Europejski Alians Klastrów PRO INNO (PRO INNO European Cluster Alliance) • BSR InnoNET (Baltic Sea Region Innovation Network – Sieć Innowacji Regionu Morza Bałtyckiego), • INNET => programInnovation Express, • CEE-ClusterNetwork 20

21. BSR InnoNet: Pilot Programmes on Innovation Systems and Clusters (PIC)

22. Jak wspierać klastry? Kształtowanie przyszłej polityki rozwoju klastrów (1/2) • Propozycje umieszczone w projekcie dokumentu Ministerstwa Gospodarki „Kierunki i polityka rozwoju klastrów w Polsce” • Podejście Komisji Europejskiej: wspieranie klastrów o dużym potencjale rozwoju:- bieguny wzrostu dla gospodarki europejskiej- efektywność wydatkowania środków publicznych=> wypracowanie mechanizmu selekcji najbardziej konkurencyjnych klastrów i koncentracja na nich środków publicznych (w tym z UE)? • utworzenie grupy ds. polityki rozwoju klastrów w Polsce z udziałem przedstawicieli poszczególnych instytucji zaangażowanych w politykę klastrową oraz ekspertów 22

23. Jak wspierać klastry? Kształtowanie przyszłej polityki rozwoju klastrów (2/2) • Dalsza współpraca z Głównym Urzędem Statystycznym (GUS) w zakresie prac analitycznych mających na celu wypracowanie metodologii identyfikacji struktur klastrowych oraz potencjalnych zalążków klastrów, => mierzenie oddziaływania programów wspierania klastrów =>projektowanie nowych instrumentów polityki publicznej w tym zakresie, • dalsze zaangażowanie w transgraniczną współpracę klastrów (zgodnie z kierunkami rozwoju klastrów i polityki wspierania klastrów w Unii Europejskiej) 23

24. Potencjalne instrumenty wspierania klastrów w przyszłości • wspieranie opracowywania schematów działania animatorów (koordynatorów) klastrów i zarządzania relacjami w klastrze • finansowanie kosztów stałych animatora (koordynatora) klastra • stworzenie poradnika w zakresie ochrony praw własności intelektualnej (IPR) dla podmiotów zaangażowanych w struktury klastrowe • wspieranie audytu potrzeb szkoleniowych klastrów • wspieranie tworzenia sieci projektów twiningowych (partnerskich) dla koordynatorów klastrów z „bliźniaczymi” animatorami klastrów zagranicznych • organizację warsztatów diagnostycznych dot. współpracy między członkami klastra w ramach potrójnej helisy (triple helix) • stworzenie systemu ewaluacji inicjatyw klastrowych (w drodze ogólnokrajowego konkursu?) 24

25. Dziękuję … Arkadiusz.Kowalski@mg.gov.pl 25